Sanae Takaichi, een conservatieve politica, is de 104de premier van Japan én de eerste vrouw op die post. Op 21 oktober stemde de Diet, het Japanse parlement, in met haar benoeming, nadat partijleden haar eerder deze maand tot leider van de Liberaal‑Democratische Partij (LDP) hadden verkozen. Haar aantreden is een grote stap voorwaarts voor gendergelijkheid in een van ’s werelds meest patriarchale democratieën. Tegelijk kondigt Takaichi—havik op veiligheid, duif op begrotingsgebied en uitgesproken conservatief in sociale kwesties—een ruk naar rechts aan.
Ze is de dochter van een politieagent en een kantoormedewerker. Takaichi groeide op in de oude hoofdstad Nara, in West‑Japan. Ze reed motor en drumde in een heavy‑metalband. In 1993 kwam ze in het parlement na een korte periode bij het televisienieuws. Ze bouwde een reputatie op als beleidsnerd met oog voor detail én als aanhanger van traditionele waarden in de cultuuroorlog. Met haar alledaagse achtergrond, polariserende standpunten en nationalistische flair past ze in de huidige politieke tijdgeest. Haar conservatisme is echter ouderwets van snit. De voormalige Britse premier Margaret Thatcher, de Iron Lady, is haar voorbeeld. Takaichi profileert zich bovendien als de politieke erfgenaam van wijlen Shinzo Abe.
Gendergelijkheid
De LDP rekent erop dat Takaichi de greep op de Japanse politiek herstelt. De partij verloor het afgelopen jaar veel zetels in beide kamers en leidt nu een minderheidsregering. Takaichi wil rechtse kiezers terugwinnen die zijn weggelopen naar jongere, populistische partijen. Ze trapte haar campagne af met een tirade tegen “wangedrag van buitenlanders”. En ze verzet zich tegen hervormingen op symbolische sociale dossiers, zoals het toestaan dat gehuwde stellen elk hun eigen achternaam behouden en vrouwelijke troonopvolging in het keizerlijk huis.
Lees ook: ‘Vrouwen zoeken 2 keer zo vaak beleggingsadvies op sociale media’
Toch betekende haar benoeming een doorbraak voor gendergelijkheid. Japanse vrouwen zijn al decennia ondervertegenwoordigd in het zakenleven en de politiek; in de glass‑ceiling-index van The Economist staat Japan op nummer 27 van 29 OESO‑landen. Takaichi beloofde meer vrouwen in haar regering. Daarin zit voor het eerst ook een vrouwelijke minister van Financiën. Ze sprak bovendien openlijk over haar eigen gezondheidsproblemen met betrekking tot de menopauze en belooft de toegang van vrouwen tot de gezondheidszorg te verbeteren.
Japanse DOGE
De weg naar het premierschap verliep hobbelig voor Takaichi. De partij Komeito, de jarenlange bondgenoot van de LDP, stapte na Takaichi’s verkiezing tot partijleider uit de coalitie. Even leek het erop dat oppositiepartijen een akkoord zouden smeden om haar buiten de topfunctie te houden. Uiteindelijk verstevigde Takaichi haar positie met een pact met Japan Innovation Party (Ishin), een centrumrechtse partij uit Osaka, de tweede stad van het land. Toch hebben LDP en Ishin samen in beide Kamers nog steeds geen meerderheid. Voor haar agenda heeft Takaichi dus steun nodig van parlementsleden van buiten de coalitie.
In veel opzichten is Ishin een natuurlijker partner voor de LDP dan Komeito. Beide partijen delen het beeld van een trotser, assertiever Japan. Komeito zette juist vaak een rem op de ambitieuzere plannen van de LDP. De nieuwe coalitie wil sneller schakelen op het gebied van veiligheid. Op het programma staan onder meer: een versoepeling van de beperkingen op wapenexport, de uitbreiding van het inlichtingenapparaat en mogelijk een verhoging van de defensie‑uitgaven boven de 2 procent van het bbp die Japan uiterlijk in 2027 wil halen.
Lees ook: ‘Waarom de wereld meer vrouwenSTEMmen nodig heeft’
Daarmee ontstaan ook nieuwe spanningen. Beide partijen willen huishoudens helpen die kampen met de stijgende kosten van levensonderhoud, maar over de aanpak verschillen ze van mening. Takaichi kiest voor overheidsstimulering. Ishin is voor een slanke overheid, die “diep snijdende hervormingen” eist. Als voorwaarde voor steun vraagt Ishin bovendien een plan om het aantal zetels in de Diet te verminderen en een “bureau voor overheidsefficiëntie”, dat verspilling in de publieke sector moet aanpakken.
De Trump-test
Binnenkort eisen buitenlandse zaken Takaichi’s aandacht op. Eind deze maand reist ze naar twee grote toppen: de Asean‑bijeenkomst in Maleisië en de APEC‑top in Zuid‑Korea, een regionaal forum waar ook de Verenigde Staten en China deel van uitmaken. Haar revisionistische kijk op de Japanse oorlogsgeschiedenis kan het moeilijk maken de recente vooruitgang in de relatie met Zuid‑Korea vast te houden en de banden met China te stabiliseren.
De grootste test wordt het contact met de Amerikaanse president, Donald Trump. Takaichi betreurt de tarief‑ en investeringsdeal van 550 miljard dollar, die haar voorganger met de Amerikaanse president heeft gesloten, maar ze weet dat Japan zich niet kan vervreemden van zijn enige veiligheidsbondgenoot. Opvallend: in haar regering zit de hoofdonderhandelaar van dat pact, een signaal dat Tokio het akkoord wil uitvoeren. Trump brengt naar verwachting, op weg naar de APEC‑top, ook een bezoek aan Japan. Voor haar debuut op het internationale toneel krijgt Takaichi dus weinig voorbereidingstijd.
Lees ook: Beursrecords in China en Japan zetten Azië-ETF’s in de kijker: piek of instapkans?
