Wie is hier eigenlijk de baas?

Volvo wil uitproberen hoeveel onafhankelijkheid het mag geven aan zijn arbeiders om de fabriek mee te runnen. De testbank staat in Gent.

“Elk team moet een kleine kmo op zichzelf worden,” zegt productiedirecteur Bert Bosman van Volvo Cars Europe Industry in Gent. “Het zal de band draaiende moeten houden, maar ook de statistische foutenanalyses verzorgen, zijn eigen loonadministratie verzorgen en de vakantiedagen van het personeel regelen. Op termijn zouden de teams zelfs kunnen beschikken over een eigen budget. Het zelfbestuur vormt de arbeiders op de vloer om tot manager van een van de 51 kmo’s. Dat moet de dynamiek van een klein bedrijfje in een mastodont met 4000 werknemers brengen.”

Zelfbestuur.

De teams, ploegen van twaalf tot vijftien mensen met roteerbare taken in elk van de twee shifts, zijn sinds eind jaren ’80 samen verantwoordelijk voor het werk aan de band. Het systeem komt overgewaaid uit Göteborg en werd in Gent definitief geïmplementeerd toen de nieuwe 70-reeks in 1991 in productie ging. Het teamwerk heeft over die periode de leveringstermijn van 52 dagen naar 16 dagen teruggebracht, het aantal stilstanden op de lijn is met 70% verminderd in de lasstraat en met 86% in de veel minder geautomatiseerde eindassemblage. De precisie van de orders is gestegen van 55% naar 97%, het aantal manuren per auto daalde van 29 naar 23 (alleen de Japanse fabrieken doen beter, met gemiddeld achttien uur per wagen) en de werkingskost per auto viel met 48% terug. Voor een fabriek die 150.000 wagens per jaar produceert, is dat niet te versmaden.

“Het teamwerk leverde enorme winsten op inzake kwaliteit, efficiëntie en kostprijs per wagen,” onderstreept woordvoerder Guido De Vilder van Volvo in Gent. “Het zelfbestuur moet nu sterke managementtechnieken introduceren in de werkgroepen op de vloer. We zijn ervan overtuigd dat de voordelen van het zelfbestuur nog groter zullen zijn.”

Middenkader.

Vraag is of de nieuwe procedures intern verkoopbaar zijn. Het middenkader verliest er zijn bestaansreden door; de arbeiders moeten plots nieuwe taken vervullen en verantwoordelijkheid nemen. En in tegenstelling tot eind jaren ’80, toen het trauma van de stakingen en de naakte ontslagen uit 1978 nog altijd nazinderde, lijkt Volvo Gent vandaag een efficiënte fabriek die geen veranderingen nodig heeft.

“Het is niet de makkelijkste weg,” meent een vakbondsman, “maar bij de arbeiders is het protest dat er aanvankelijk was, geluwd. Inmiddels denkt 95% van de werknemers mee in het nieuwe systeem. Nu werken de bijkomende verantwoordelijkheden motiverend. Alleen het middenkader heeft het er moeilijk mee, omdat het zijn macht ziet afkalven.”

Maar daar ziet De Vilder weinig problemen in. “Het middenkader moet upgraden. Het zal minder administratieve taken vervullen, maar zich nuttig maken op andere terreinen.” Bert Bosman: “Bij Suzuki staan er al jaren ingenieurs aan de band en dat werkt perfect. Ik zie niet in waarom dat hier moeilijker zou verlopen. Een deel van het personeel zal door natuurlijke afvloeiing verdwijnen, de andere leden van het middenkader zullen zich moeten toespitsen op diepgaandere analyse- en engineeringtaken. En de kwaliteit van het werk aan de band zal verbeteren naarmate onze mensen zich beter in hun vel voelen.”

Een werknemer van Volvo bevestigt: ” Ford in Genk of Sidmar in Gent maken kaderleden van al hun universitairen. Dat creëert een ongezonde kloof tussen het management en de praktijk. Onze manier van werken geeft veel meer voldoening en resulteert op termijn ook in efficiënter werk.”

Vakbonden.

Zou de Volvo-methode – als ze succesvol blijkt – ook in andere bedrijven toepasbaar zijn? De betrokkenen menen van wel. De Vilder: “Het personeel bij Volvo is niet beter opgeleid dan in de andere bedrijven. We hebben niet de crème aan onze band staan, maar een doorsnee van de Belgische beroepsbevolking.” Maar, waarschuwt een vakbondsman: “Om het overal in de industrie toe te passen, zullen we wel het kastensysteem van de vakbonden moeten doorbreken. De syndicale afgevaardigden van andere bedrijven houden ons voortdurend een waarschuwende vinger voor, omdat ze niet begrijpen waar we mee bezig zijn.”

f.d.