West-Europa is het front voor moslimterroristen (uit West-Europa zelf)

Het Amerikaanse neoconservatieve boegbeeld Francis Fukuyama keert zich in zijn nieuwe boek tegen de oorlog in Irak en tegen Bush. En hij wijst West-Europa op de falende integratie van moslimjongeren.

West-Europa wordt het echte front voor moslimterroristen. De vreselijke aanslagen in Londen en Madrid van de voorbije jaren wijzen al in die richting. De daders zijn vooral jongeren die in West-Europa geboren en getogen zijn, maar die zich onbegrepen, ongewenst en volledig vervreemd voelen. Kortom, de integratie heeft gefaald. In de kern is het probleem dan ook veeleer toe te schrijven aan sociaaleconomische uitsluiting dan aan een ideologische confrontatie. Zo luidt de visie van de notoire Amerikaanse filosoof Francis Fukuyama (1952) in Na het neoconservatisme – Waar rechts verkeerd afsloeg.

Met zijn nieuwe boek zorgde Fukuyama vooral in de Verenigde Staten al voor behoorlijk wat ophef, ook in kringen rond president Bush. Begin jaren negentig – de Berlijnse Muur was nog maar net gevallen – leek de conservatieve filosoof de wereld armenzwaaiend uit te dagen met zijn uitgesponnen essay Het einde van de geschiedenis en de laatste mens. Ruw samengevat: na de implosie van de Sovjet-Unie was er geen rivaliserend bestel meer voor de liberale democratie én de daarmee als een Siamese tweeling verbonden vrije markt. De geschiedenis was dus ten einde. Er waren weliswaar nog enkele sporadische verzetsoorden, maar de liberale triomf was onstuitbaar.

Noemden we Fukuyama een conservatieve filosoof? Hij wordt (of werd) gerekend tot de harde kern van neoconservatieven (voor ingewijden: neocons). Neoconservatieven waren aanvankelijk linkse intellectuelen die zich bekeerd hadden tot een (zeer) conservatief gedachtegoed. Fukuyama zet dat in zijn nieuwe boek allemaal grondig uiteen. Het begon zelfs met trotzkisten die zich keerden tegen het cynisme en de wreedheid van het stalinistische regime. Nogal wat van die ontgoochelde leden werden fervente anticommunisten en neoconservatieven.

Ondertussen slaat de term op een veel ruimere groep van ultraconservatieve (Amerikaanse) haviken die een stevige invloed hebben op de regering-Bush. Ze propageren dat de VS de democratie in de wereld moet uitdragen, desnoods met geweld, waardoor ze ook fervente voorstanders zijn van de inval in Irak. Precies die oorlog en de ellende die eruit voortvloeit (in de eerste plaats voor de VS: ze verliezen bondgenoten en geraken verwikkeld in een bloedig kluwen) heeft Fukuyama zich doen afkeren van de neocons. Het boegbeeld haakt af, vandaar de grote impact van zijn nieuwe boek.

In één klap corrigeert Fukuyama ook zijn uitroep dat de geschiedenis ten einde was. Of toch niet? De opleving van het moslimfundamentalisme ziet hij niet zozeer als ideologische confrontatie, maar als een gevolg van economische problemen, cultuurschok en uitsluiting. Vandaar zijn voorspelling dat ook de terreur van moslimfundamentalisten vooral voortspruit uit de jonge moslimbevolking in Europese landen. Als die redenering klopt, is er dan toch niet echt sprake van een ideologisch conflict en is de geschiedenis dus wél ten einde.

Francis Fukuyama, Na het neoconservatisme – Waar rechts verkeerd afsloeg. Contact, 256 blz., 24,90 euro.

DIXIT FRANCIS FUKUYAMA

“Het probleem op lange termijn is niet dat we ervoor moeten waken dat we onszelf afsluiten van het Midden-Oosten of dat we dat gebied op de een of andere manier repareren, maar veel eerder het complexe probleem dat de mensen die al in het Westen wonen veel beter moeten integreren, en wel zodanig, dat het vertrouwen en de tolerantie waarop democratische samenlevingen zijn gebaseerd, niet worden ondermijnd.”

Luc De Decker