WERELDBEELD

Op zoek naar redelijkheid

Bij gebrek aan onderpand kregen de armen niets van de bank. Ze waren veroordeeld om leningen aan te gaan bij plaatselijke tussenpersonen of geldschieters, die woekerrentes in rekening brachten. Yunus organiseerde onder de armen in de dorpen groepjes die collectief overeenkwamen om garant te staan voor de terugbetaling van een kleine eerste lening aan hun armste lid, in de wetenschap dat hierdoor de andere leden op hun beurt in aanmerking zouden komen voor krediet. Nu moest er een bank worden gevonden die met een sociaal in plaats van een materieel onderpand wilde werken. Dat leidde naar de oprichting van de inmiddels beroemde Grameen Bank. Ze verleent vooral krediet aan arme vrouwen, die een terugbetalingscijfer handhaven van zo’n 97%. In meer dan vijftig landen functioneren nu ook gelijkaardige programma’s van microkrediet.

Yunus kwam op het idee toen hij inzag dat de economische theorie niet universeel toepasbaar was. Zonder de hele theorie naar de prullenmand te verwijzen, kan het abstracte fundament wijken voor specifieke ervaringen. Op dat ogenblik moet de rationaliteit (een wiskundige manier van redeneren gebaseerd op theorie en universele zekerheden) wijken voor redelijkheid (een op persoonlijke ervaring en praktijk gebaseerde manier van oordelen). Dat onderscheid én de rehabilitatie van de redelijkheid in een wereld gedomineerd door rationaliteit, is de spil van het filosofische werk van Stephen Toulmin (University of Southern California), van wie zopas twee sleutelwerken in vertaling verschenen: het nieuwe Terug naar de rede (met het Yunus-voorbeeld) en het bekende Kosmopolis (uit 1990).

Luc De Decker

Stephen Toulmin, Terug naar de rede. Agora/Pelckmans, 280 blz. Idem, Kosmopolis.

Agora/Pelckmans, 297 blz.