Welkom in het Waalse luchtvaartparadijs

Een onbeperkt aantal nachtvluchten. Een grootschalige opkoop van huizen op kosten van de staat. Tientallen werkwilligen die dagelijks hengelen naar een job. Welkom bij TNT in Bierset, de speerpunt van de Waalse luchtvaartontwikkeling.

eXtra informatie op www.trends.be Op onze website vindt u een Trends-artikel over Sowaer, het overheidsbedrijf dat de Waalse luchthavens beheert.

Begin september, een zwoele zomernacht, één uur in de ochtend. Het is een tijdstip waarop ondergetekende gewoonlijk de slaap der rechtvaardigen snurkt. Maar op de luchthaven van Bierset heerst op dat uur een drukte vanjewelste, zoals op elke werkdag. Het groepje journalisten baant zich keurig een weg op het afgelijnde gangpad. Dat moet wel, want de ‘snelweg’ – de brede middenweg in het magazijn – heeft meer weg van een raceparcours voor vorkliften. Werklui scheren met de metalen vaartuigen met hun vlijmscherpe stalen kaken rakelings naast elkaar. “Dat is gepland. Wel, noem het een georganiseerde chaos,” knikt Hans De Bruyne instemmend.

De Bruyne is de algemeen directeur van TNT Express Worldwide (Euro Hub). De vennootschap is het Europese knooppunt voor alle snelvracht van de dochter van de Nederlandse post. Ook de daarbij horende Europese luchtvaartmaatschappij – TNT Airways – heeft haar thuisbasis in Luik. Alleen het Europese knooppunt voor het wegvervoer ligt wat verder, in het Nederlandse Arnhem. Niet onbelangrijk, want 65 % van de vracht van TNT gaat over de weg. “We doen zoveel mogelijk via de weg. Dat is tot vijftien keer goedkoper dan de lucht,” rekent (Vlaming) Hans De Bruyne met Hollandse zuinigheid.

TNT in Bierset. Over het fenomeen is al veel inkt gevloeid. In april 1998 opende de snelle vrachtdochter van de Nederlandse post er zijn Europese knooppunt. Wat een klepper voor Bierset, dat zich van een godverlaten militaire luchthaven plots ontpopte tot een Europese koploper in de luchtvracht. In 1994 verscheepte Bierset 353 ton. In 2004 explodeerde dat volume naar ruim 380.000 ton. Bierset werd de achtste grootste vrachtluchthaven in Europa (zie tabel: Top-10 van Europese vrachtluchthavens). TNT was goed voor 47 % van die vracht.

En dat is nog niet alles. Het streefdoel voor 2010 is de verwerking van 800.000 ton. De Waalse overheid had daar veel voor over. Het Waalse overheidsbedrijf dat de luchthavens beheert, Sowaer, pompte sinds 1996 209 miljoen euro in de modernisering van Bierset. De Luikse politici scharen zich resoluut achter de ontwikkeling van de luchthaven. Want de voorzitter van de Société de Promotion et de Développement de l’Aéroport de Liège-Bierset (SAB, de luchthavenexploitant) is niemand minder dan José Happart. Centraal staat de ontwikkeling van een vrachtluchthaven. De vrachtgebruikers werden overladen met geschenken (zie kader: Cadeautjes van het Waals Gewest).

In Bierset gelden geen beperkingen voor het aantal nachtvluchten. Wel zijn er maximale geluidsnormen. Er is geen spreidingsplan, maar de vliegtuigen volgen een verplicht traject bij landen en opstijgen. Zo niet worden ze beboet. De pijn van het nachtlawaai rond de luchthaven wordt verzacht door een grootschalig opkoop- en isolatieprogramma op vrijwillige basis. Eind 2004 had Sowaer een schuld van 152,6 miljoen euro buiten balans geboekt voor dat programma (inclusief maatregelen in Charleroi). Explodeert de schuldenlast? Sinds eind 2002 nam hij toe met 93 %.

Ook SAB blijft vooral overeind door subsidies. De vracht leverde SAB in 2004 bijna 6 miljoen euro aan inkomsten, op een totale omzet van 12,4 miljoen euro. Daarnaast sprokkelde de Luikse luchthavenuitbater subsidies voor een bedrag van 15,9 miljoen euro, op de post ‘andere bedrijfsopbrengsten’. Het bedrijf haalt dus meer uit subsidies dan uit de eigenlijke bedrijfsactiviteiten. Op die manier spurtte SAB naar een bedrijfswinst van 2,8 miljoen euro.

Elke dag tientallen sollicitanten

Twee uur in de ochtend. Werklui krioelen, hurken in de containeriglo’s, tastend naar de pakjes. De zwerm journalisten baant zich een weg door een doolhof van metalen kooien boordevol pakketjes. Hoofdzakelijk laaggeschoolde werknemers van 65 nationaliteiten zijn elke nacht vier uur actief. “Ik krijg nog elke dag tientallen sollicitatiebrieven,” glimlacht Hans De Bruyne. In hoofdzaak van Luikenaars. In sommige gemeenten loopt de werkloosheid op tot 27 % van de beroepsbevolking.

In het Luikse groeide zoiets als een TNT-cultuur. Aan de hekken kijken familieleden ‘s nachts naar de vertrekkende vliegtuigen. Naar de ontelbare zwaailichten die een hele nacht op de tarmac flikkeren. TNT werd een van de hoofdsponsors van de Rouches van Standard. En toch blijft men bij TNT verwonderd over de politieke invloed in de streek. Ze halen wat meewarig de schouders op bij het kersverse, grootschalige Marshallplan.

Maar tevreden zijn ze wel, die jongens van de Nederlandse post. De komst van TNT in 1998 betekende de grootste investering in de Luikse regio in twintig jaar. TNT verhuisde uit Keulen, waar een verdere groei onmogelijk was. En de dochter van de beursgenoteerde TNT Post Groep (TPG) moet wel groeien. Door de liberalisering van het postverkeer vervalt vanaf 2007 het monopolie op de thuismarkt voor de bestelling van brieven. De Nederlandse post zoekt dus andere inkomsten. En doet het voortaan met post, snelvracht (expres) en logistiek. Net als DHL, een dochter van Deutsche Post.

Het zijn helse concurrenten. DHL is marktleider in België en Europa. TNT nummer twee. Maar de Nederlanders willen die eerste podiumplaats. Dat moet via de ontwikkeling van snelvracht en logistiek. Post leverde in 2004 met 67 % nog de bulk van de 1,2 miljard euro bedrijfswinst. Maar de bedrijfswinst van de afdeling snelvracht klom sinds 2000 veel gevoeliger. Met liefst 221 %, terwijl de post er slechts met 21 % op vooruitging. De bedrijfsactiviteiten leverden een operationele cashflow van 1 miljard euro.

Leipzig: slechte locatie

In het startjaar 1998 investeerde TNT meteen 62 miljoen euro in Bierset. Van 1999 tot 2003 nog eens 14 miljoen. En in mei 2004 ontvouwde de TPG-dochter opnieuw een investeringsplan. Goed voor 36 miljoen euro verse middelen in 2004 en 2005. Tot 2013 komt daar nog eens 58 miljoen euro bovenop. In de Luikse sleutelbedrijven TNT Express Worldwide (Euro Hub) en TNT Airways werken samen ruim 1300 mensen. De Euro Hub is het Europese verdeelcentrum. De luchtvaartmaatschappij – na SN Airholding de tweede grootste van het land – vervoert de snelvracht. Met de huidige investering wordt de sorteerruimte verdubbeld naar 56.000 vierkante meter.

In tegenstelling tot DHL kiest TNT dus voor een uitbreiding in West-Europa. Een verhuizing van het luchtknooppunt naar het oosten zou gigantisch veel geld kosten. En daar is geen behoefte aan. Volgens TNT blijven de goederenstromen in de Benelux, Noord-Frankrijk en West-Duitsland de markt domineren. Ook al groeit de markt in de tien nieuwe Europese lidstaten tot 2008 met 20 % per jaar.

Leipzig als locatie vinden ze bij TNT dus maar niets. Maar de Nederlanders breidden bovendien uit op Brucargo in Zaventem. Alle snelvracht uit België en Luxemburg wordt er verzameld en verdeeld via TNT Express België. Goed voor 10.500 expreszendingen per dag. Dat is het resultaat van een investering van 22,5 miljoen euro in de modernisering van het verdeelcentrum.

Maar wel uitsluitend voor vervoer over de weg in België en Luxemburg. Want nachtvluchten, dat is een zaak voor Luik. Er wordt vandaag zelfs onderhandeld over een verbinding naar China. Van Palermo aan de Maas naar dat andere rode paradijs?

Wolfgang Riepl

Centraal in Bierset staat de ontwikkeling van een vrachtluchthaven. De vrachtgebruikers werden overladen met geschenken.

De pijn van het nachtlawaai rond de luchthaven wordt verzacht door een grootschalig opkoop- en isolatieprogramma op vrijwillige basis.