‘Welk toptalent waagt zich in de Bermudadriehoek van bpost?’

‘De uitdagingen voor de nieuwe topman van bpost zijn niet min’, zegt Trends-hoofdeconoom Daan Killemaes. ‘Wie durft zich te verbranden aan een bedrijf dat door een moeilijke transformatie moet, maar te maken heeft met een overheid die als hoofdaandeelhouder vaak andere belangen heeft dan die van het bedrijf?’

Het ontslag van Jean-Paul Van Avermaet als CEO van bpost is logisch, maar laattijdig. Een bedrijf in volle transformatie heeft een onbesproken en krachtige CEO nodig, wat Van Aevermaet al lang niet meer was. Door de mogelijke betrokkenheid in een zaak van kartelvorming bij zijn vorig werkgever, het beveiligingsbedrijf G4S, kon Van Avermaet zelfs niet meer de belangrijke Amerikaanse dochter Radial bezoeken. Dan houdt het op.

De vraag is wie Van Avermaet wil opvolgen. Kandidaten genoeg wellicht, maar hoeveel goede kandidaten blijven daar van over? Welke bekwame manager is bereid om bpost te leiden? Wie durft zich te verbranden aan een bedrijf dat door een moeilijke transformatie moet, maar te maken heeft met een overheid die als hoofdaandeelhouder vaak andere belangen heeft dan die van het bedrijf? De overheid eiste in het verleden een te gul dividend, liet te weinig ruimte voor grondige herstructureringen en betaalde te weinig om het toptalent aan te trekken dat nodig is. Wie is tegelijk voldoende gek om zich in deze Bermudadriehoek te wagen, en tegelijk voldoende capabel om bpost een nieuw perspectief te geven? Wie durft deze strijd aan met de handen op de rug gebonden?

Bloedbad in klassiek postverkeer

De uitdagingen voor de nieuwe topman van bpost zijn niet min. Het bedrijf moet zowel een defensieve strategie voeren om het bloeden in het klassieke postverkeer te stelpen, als een offensieve strategie om de bonanza in het pakjesverkeer en de logistieke dienstverlening voor bedrijven om te zetten in rendabele groei. Het bedrijf heeft een bijzonder sterke uitgangspositie om die ambities waar te maken, maar slaagt daar voorlopig niet in. Bpost kampt met een bestuursprobleem dat met het ontslag van Jean-Paul Van Aevermaet niet is opgelost.

In het klassieke postverkeer bloedt het bedrijf als een rund. De postvolumes dalen met ongeveer 10 procent per jaar, terwijl de kosten allesbehalve zo snel dalen. De pogingen en plannen op de postbodes efficiënter in te zetten werpen voorlopig onvoldoende vruchten af. Met de systematische verhoging van de postzegelprijs – hier duikt de overheid wel op als een handige bondgenoot – koopt het bedrijf tijd, maar geen structurele oplossing. Vorig jaar daalde de bedrijfswinst uit het klassieke postverkeer met 86 miljoen euro, ook al is een deel van daling te wijten aan de coronacrisis. Die aderlating zal de volgende jaren doorgaan, en het management blijft het antwoord schuldig op de vraag hoe het bloeden beter kan worden gestelpt. De overheid heeft als controlerende aandeelhouder weinig zin in een sociaal bloedbad dat gepaard kan gaan met een grondige herstructurering.

Bpost kan piekvolumes in pakjes nog niet aan

Bpost moet dus al veel pakjes bezorgen om de winstdaling in het postverkeer te compenseren. Vorig jaar lukte dat op de valreep niet, omdat bpost er in het vierde kwartaal niet in slaagde de piekvolumes op een voldoende rendabele manier tot bij u thuis te bezorgen. Het pakjesnetwerk van bpost, waarbij ook het klassieke netwerk van de postbodes wordt ingeschakeld, is vrij efficiënt als de volumes beheersbaar zijn, maar blijkt nog niet schaalbaar als u massaal pakjes bestelt. Het schaalbaar maken van dat netwerk is een van de grote uitdagingen van de nieuwe CEO. Dat vraagt wellicht extra investeringen, die in het verleden al hadden moeten gebeuren, maar botsten op de dividendhonger van de overheid.

Toekomst als logistiek bedrijf

De nieuwe CEO heeft naast het pakjesverkeer nog een nieuwe en groeiende markt te veroveren. Bpost kan voor vele bedrijven ook een logistieke partner worden om hun e-commerceactiviteiten af te handelen. E-commerce heeft een zweepslag gekregen dankzij de coronacrisis, waarbij heel wat bedrijven ontdekt hebben dat er online een markt voor hen is. Het is op termijn gevaarlijk voor het eigen merk en de eigen verkoop om de internethandel uit te besteden aan grote platformen als Amazon of bol.com, maar tegelijk is internethandel op eigen kracht voor veel bedrijven een dure affaire.

Daar liggen mogelijkheden voor bpost, dat al investeert in die markt, maar nog met de handrem op. De overname van het Amerikaanse Radial in 2017, dat actief is in de logistieke diensten voor internethandel, was strategisch de juiste, al heeft bpost met 700 miljoen euro veel te veel betaald voor het bedrijf dat was opgesmukt door de verkopende durfkapitalisten. De jongste resultaten van Radial zijn echter bemoedigend. Voor bpost komt het erop aan die activiteiten verder uit te bouwen en ook zo snel mogelijk uit te rollen op de Europese markt.

Dat is helaas nog te veel toekomstmuziek. Dit jaar rekent bpost op een bedrijfswinst op ongeveer hetzelfde niveau als vorig jaar. Op zich zijn die resultaten geen ramp, maar er zit zoveel meer in, en het is op dit moment onvoldoende duidelijk hoe het bedrijf afraakt van de smeltende ijsberg van de brievenpost, en een pad vindt op de stijgende berg van de internethandel. De concurrentie, zoals PostNL, slaagt er wel in de groeiende internethandel om te zetten in betere resultaten.

Regering moet kiezen, ook bij Belfius en Proximus

Als hoofdaandeelhouder van bpost moet de federale regering daarom duidelijk stellen welke toekomst het ziet voor het bedrijf. Ziet de overheid bpost als een klassiek postbedrijf dat ook pakjes bezorgt, zo veel mogelijk mensen aan de slag houdt, en een zo hoog mogelijk dividend uitkeert? Doe dan zo verder, maar veel dividend zal er in de toekomst niet in de bus vallen. Of ziet de overheid bpost als een onderneming die met een krachtig management en een ambitieus investeringsbeleid mooie toekomstplannen kan schrijven? Die laatste keuze is de minst gemakkelijke, maar zal op termijn meer jobs én meer dividend opleveren. Als de overheid voor die optie kiest, kan ze bpost beter volledig privatiseren. Enkele sociale doelstellingen kunnen in een beheerscontract apart geregeld worden, maar geef de nieuwe CEO de ruimte en de middelen om er iets van te maken.

De CEO van bpost is niet de enige die water en vuur moet verzoenen. Ook de bazen van Belfius en Proximus moeten de wensen van de overheid combineren met de eisen van de klant en de markt. De overheid vraagt een gul dividend en een maximale tewerkstelling, maar de marktomstandigheden vragen soms hoge investeringen of lastige herstructureringen. De discussies over die botsende belangen kosten vaak onnodig veel tijd en energie. Ook daar moet de overheid keuzes maken.

Het rendement op het eigen vermogen van Belfius bijvoorbeeld steekt schril af bij dat van KBC. Hoe langer Belfius een staatsbank blijft, hoe lastiger het wordt om het rendement op te krikken tot een niveau dat toelaat de kapitaalbuffers op een gezond niveau te houden en voldoende te investeren. Privatiseer Belfius zo snel mogelijk om de bank competitief te houden en om het gelijke speelveld op de Belgische bankenmarkt te bewaken. Het is aan de overheid om de banken te controleren en duidelijke spelregels af te bakenen, niet om zelf te bankieren. Net zoals het aan de overheid is om de regelgeving in telecomland te schrijven die zorgt voor gezonde concurrentie en de uitbouw van een infrastructuur die onze economie voldoende digitalisering toelaat, en niet om zelf een telecombedrijf uit te baten. Je kan niet tegelijk rechter en partij zijn. Doe uw werk, beste overheid, en laat de CEO’s van bpost, Belfius en Proximus hun werk doen.