Weg uit het kuuroord

Bondskanselier Kohl heeft een bezuinigingsplan van 70 miljard Duitse mark gelanceerd. Blijkbaar moet ook het Wirtschaftswunder zijn verzorgingsstaat herzien.

Er zijn al economen die het over de Duitse ziekte hebben. Belangrijkste symptomen zijn : te hoge lonen, te weinig gewerkte uren en te veel overheidsregulering, zowel op de arbeidsmarkt als op andere terreinen van het economisch leven. De ziekte uit zich vooral in hoge werkloosheid en een halsstarrig groot overheidstekort.

Met het oog op de Europese monetaire samenwerking die in 1999 formeel haar beslag moet krijgen, komt een te groot tekort voor Duitsland zeer ongelegen. Duitsland had vorig jaar een tekort van 3,6 procent van het Bruto Binnenlands product (BBP), terwijl de deelnemende landen, volgens de EMU-normen, een tekort van maximaal 3 procent mogen hebben. Met man en macht probeert de regering- Kohl Duitsland voor een blamage te behoeden, want het zou een krankzinnige situatie zijn wanneer uitgerekend de Europese economische grootmacht met zijn grote monetaire gezag en sterke munt eind deze eeuw niet aan de EMU-norm zou voldoen.

Daarom lanceerde Kohl eind april een ambitieus bezuinigingsplan van zeventig miljard Duitse mark. Vijftig miljard heeft rechtstreeks betrekking op overheidsuitgaven en twintig miljard moet worden bezuinigd op gezondheidszorg en pensioenvoorzieningen. Zoals in elke moderne westerse democratie stuiten de bezuinigingsvoorstellen op heftig verzet, maar in het Duitse geval is de weerstand extra groot.

Kohl stelde voor de vijftig miljard overheidsbezuinigingen evenredig te verdelen over de federale overheid en de deelstaten. Maar de deelstaatregeringen voelen er weinig voor om voor de Bondsregering de kastanjes uit het vuur te halen en 25 miljard te bezuinigen. Tegenvallende belastinginkomsten maken het nog onwaarschijnlijker dat Kohl zijn doelstellingen haalt. En nu zijn er stakingsacties. De bonden hebben de regering een “hete zomer” beloofd. De bonden eisen 4,5 procent loonsverhoging, terwijl de overheid de ambtenarensalarissen twee jaar wil bevriezen. Ook elders liggen de verlangens van werkgevers en werknemers ver uit elkaar.

In Duitsland is een crisisgevoel ontstaan en men komt steeds meer tot het besef dat het stelsel van sociale zekerheid aan vernieuwing toe is. Hervorming is een noodzaak, wil de Duitse verzorgingsstaat in de toekomst betaalbaar blijven. Er zijn voorstellen om de uitbetaling bij ziekte gedurende de eerste zes weken te verlagen van honderd naar tachtig procent. Daarnaast gaan ook meer en meer stemmen op om de openingstijden voor winkels te verruimen. Versoepeling van het ontslagrecht is een ander heet hangijzer. Zo genieten in Duitsland werknemers nu alleen in bedrijven met meer dan vijf man personeel ontslagbescherming. In de voorstellen van de regering-Kohl wordt deze ondergrens opgeschroefd naar bedrijven met tien man personeel. Daardoor kan het midden- en kleinbedrijf makkelijker personeel ontslaan, en wie eenvoudig mensen aan de dijk kan zetten, zal ze ook lichtvaardiger aannemen, is de redenering. Een woordvoerder van de werkgevers schatte dat er door deze maatregel een half miljoen mensen extra een baan krijgt.

Of dat waar is, valt te betwijfelen. Niettemin heeft Duitsland zulke aantallen nieuwe arbeidsplaatsen nodig, want begin dit jaar steeg de Duitse werkloosheid naar een naoorlogs record van 4,14 miljoen. Dat komt overeen met een werkloosheidspercentage van bijna elf.

LOONKOSTEN.

De afgelopen tien jaar zijn de Duitse loonkosten per eenheid product ten opzichte van de internationale concurrenten relatief sterk gestegen. Door hogere uurlonen, daling van de arbeidsproductiviteit per uur en de snoeiharde Duitse mark is het verschil (dat in de periode 1975-1992 al vijftig procent bedroeg) opgelopen tot meer dan 85 procent, want de overige landen van de Europese Unie wisten juist een daling te bewerkstellingen (zie grafiek). Ook ten opzichte van Amerika werden de Duitsers duurder : terwijl de arbeidskosten per eenheid product in de Amerikaanse industrie sinds 1990 met tien procent zijn gedaald, stegen ze in dezelfde periode in Duitsland met 22 procent.

Er staan Duitsland nog meer hervormingen te wachten. Zo wil de regering allerlei aftrekposten voor de inkomstenbelasting afschaffen en in ruil de tarieven verlagen. Ook zijn er plannen om ouderdomsuitkeringen aan de inkomstenbelasting te onderwerpen, terwijl met het oog op de naderende ontgroening de pensioengerechtigde leeftijd zal worden opgetrokken tot 63 jaar voor vrouwen en 65 voor mannen. Tegelijkertijd gaat het hele pensioenstelsel op de helling om het betaalbaar te houden. Daarnaast zal de afbouw van de Solidariteitsheffing van 7,5 procent (voor de integratie van de Oost-Duitse economie) trager verlopen dan oorspronkelijk was voorgespiegeld. De verhoging van de kinderbijslag daarentegen zal langer op zich laten wachten.

Vooral tegen dit soort “afbraak van de sociale zekerheid” en “aantasting van verworven rechten”, zoals speciale gezondheidskuren op rekening van de verzekering, richten de jongste vakbondsacties zich. Maar dat verhindert niet dat de Duitse verzorgingsstaat toe is aan herziening.

A.B.

Elsevier.

HELMUT KOHL Probeert Duitsland met man en macht voor een blamage te behoeden.