‘We zijn vergeten hoe goed we het hebben’

Luc Bertrand heeft als CEO de Antwerpse holding Ackermans & van Haaren (AvH) zonder averij door de crisis gelaveerd. Voor Trends stippelt de captain of industry ook mee de verdere koers van Europa uit.

Dat AvH zich kloek houdt in de economisch turbulente tijden, is een huzarenstukje gezien het ruime pallet aan activiteiten. Zo zijn Bertrand en AvH de sterkhouders van bedrijven als baggeraar DEME, Leasinvest Real Estate, de financiëledienstengroepen Bank Delen en Bank J. Van Breda, de investeringsmaatschappij Sofinim en de plantageholding Sipef. Maar gerust is de zelfverklaarde piekeraar Bertrand er nooit in. Alleen tijdens de drie weken vakantie die hij net achter de rug heeft, kon hij wat afstand nemen. Helaas vroeg Trends hem bij zijn terugkeer meteen om zijn licht te laten schijnen op de crisis. Het leidde tot wat Bertrand zelf lachend omschreef als een chaotische brainstormsessie. “We beseffen niet hoe goed we het hebben”, zei hij na afloop. “Maar we beseffen ook niet hoe snel we dit allemaal kunnen verliezen, wat we de voorbije 50 tot 60 jaar hebben opgebouwd.”

Hoe kijkt u terug op vijf jaar crisis?

LUC BERTRAND. “We staan met ons bruto binnenlands product (bbp) ongeveer terug op het niveau van 2008. We zijn vier jaar kwijt. Omdat we schulden hadden opgestapeld die op artificiële wijze de groei mogelijk maakten. We waren voorbij de limiet. En dan kreeg je daarbovenop een zeer grote stommiteit van onze bankiers. Banken hebben een bijzondere capaciteit om waarde te vernietigen en dat deden ze op zeer grote schaal. De Belgische bankiers waren daarin nog veel beter dan vele anderen (lacht). Vooral de banken die in handen van de staat zijn, hebben een uitschuiver van formaat gemaakt. Dat stapelt zich op, en we zijn op een punt gekomen waarbij diegenen die de grote deficits moeten financieren, schrik krijgen.

“Komt daarbij dat we door het kapitalistisch systeem 1,5 miljard mensen uit de miserie hebben gehaald. Die beginnen ons op vele vlakken te beconcurreren. We moeten ons dus aanpassen aan wat rondom ons gebeurt. Helaas wil in de meeste landen in West-Europa, en zeer duidelijk ook in België, niemand zich aanpassen. De systemen zitten muurvast. Maar eerlijk gezegd vind ik dit wel allemaal vreselijk interessant.”

Ziet u dit dan als een echte crisis of zijn het eerder groeipijnen van een zich ontwikkelend Europa?

BERTRAND. “U hebt mij begrepen. Ik wil dit in een brede context plaatsen. Om die beter te begrijpen, moet je verder terug in het verleden. De economie ging van crisis naar crisis. Over een periode van duizend jaar werden munten systematisch vernietigd en ontwaard. Hongersnood en oorlogen die de economie volledig kapot maakten, waren vele keren erger dan wat wij nu meemaken. Hoewel de economie niet groeit, zitten we in een wereld die kwalitatief veel verbetert, of we het nu hebben over smartphones of over medische diensten die zorgen dat we veel langer leven.

“Iedereen is misnoegd over de gang van zaken in Europa, ook al omdat we niet beseffen hoe goed we het hebben. Ik weet dat ik hierop veel reactie zal krijgen. Velen die heel veel problemen hebben, zullen zeggen ‘die is half zot aan het worden’. (grijnst) En toch is het niet zo erg als wordt gedacht. Het lost zich allemaal wel op.”

Er is veel doemdenken over de EU en de euro. Verwacht u een implosie van het systeem?

BERTRAND. “Ik kijk naar de VS, waar je Californië hebt en staten in het zuiden die het veel moeilijker hebben dan Italië of Spanje, en virtueel failliet zijn. Toch is dat daar geen echt probleem, omdat de Amerikanen aanvaard hebben dat ze een collectief verhaal hebben en die problemen ongetwijfeld oplossen. Ze hebben ook aanpassingsscenario’s, wat we nog niet in West-Europa hebben. Daar moeten we naartoe, anders raken we er niet uit.”

De grenzen tussen de staten in de VS zijn minder strak dan die in Europa, waar sommige landen weer in de loopgraven kruipen. Dat ziet er niet goed uit.

BERTRAND. “Neen. Maar als Europa voort wil, moeten de rijke landen, vooral Duitsland, aanvaarden dat een deel van hun rijkdom verdwijnt. 70 tot 80 procent van de export van Duitsland gaat naar de rest van Europa. Het surplus van 50 of 60 miljard euro die zij per jaar verdienen, heeft dus te maken met een groot Europa. Als dat kapot gaat, gaat hun export ook kapot. Dat ze een deel van hun rijkdom afstaan om dat in stand te houden, is dus zinvol. Maar dat moet gebeuren in een context waarin de hulpbehoevende landen naar meer discipline gaan. Sommige zaken zijn onaanvaardbaar, bijvoorbeeld dat zo weinig mensen belastingen betalen in Griekenland. Maar ook de anderen moeten zich aanpassen. Als wij in België blijven volhouden dat we op 55 jaar met pensioen gaan, terwijl we leven tot 85, en de jongeren die aan het werk zijn dat allemaal moeten betalen, is dat onrealistisch.”

Ondernemen de Europese leiders te weinig actie?

BERTRAND. “Ja. Maar sta even in de schoenen van Angela Merkel. Je bent de winnaar, je hebt een fantastisch land en je hebt het budget en de schuld onder controle. Maar heb je daarom het recht om te beslissen dat de Duitsers 5 tot 10 procent van hun welvaart moeten opgeven om de Grieken of Spanjaarden te redden? Waar eindigt het? Zijn de Italianen de volgende in het rijtje? En er is een zeer groot deficit in Frankrijk.”

Maar uiteindelijk komt het wel goed?

BERTRAND. “Ja. Als je de analyse maakt van de jongste twintig jaar en ziet hoe Europa is geëvolueerd, is dat prachtig. Maar er zijn een aantal tekortkomingen en zaken die aangepast moeten worden. Dat neemt helaas allemaal heel veel tijd in beslag, ook in België.

“Nu, wat we nu meemaken hadden we allemaal kunnen voorzien. Jammer genoeg heb ik het ook zelf niet genoeg voorzien. We waren misschien veel rijker geworden (lacht).”

Waar staat Europa over vijf jaar?

BERTRAND. “Ik geloof op een naïeve manier dat Frankrijk en Duitsland het nodige doen om die Europese alliantie in stand te houden. Zo niet, en dat is misschien wat de Britten willen, ontspoort het volledig. Maar zelfs indien Duitsland en andere landen in Noord-Europa steun willen verlenen, zullen zij daarvoor niet meer de middelen hebben. Het groeit hen boven het hoofd. Ik luister intussen ook naar wat François Hollande vertelt en zie dat hij niet wil dat Peugeot zich aanpast aan de nieuwe realiteit.

“Nochtans is dat wat ik hier bij AvH voortdurend herhaal, dat we ons continu moeten aanpassen. We zijn zeker niet de rijkste en waarschijnlijk niet de slimste, maar als we begrijpen hoe de wereld evolueert en wij ons daaraan aanpassen, maken we een kans. Als we een bastion West-Europa creëren à la Frankrijk en wij niks willen veranderen, gaan we de muur in.”

Er is sowieso al heel wat schade aan het Europese weefsel.

BERTRAND. “Duidelijk ja. Maar kijk naar de evolutie van de publieke financiën in Ierland, dat een overheidsschuld had van 60 procent van het bbp. Toen kwam die bankencatastrofe en gingen zij naar 110 tot 120 procent. Wel, de Ieren hebben begrepen dat hun welvaart voor een stuk artificieel was. Je hebt hen ook niet op straat gezien. En dan is er het voorbeeld van Griekenland, waar niemand belastingen betaalt en iedereen op straat staat te klagen, en waar zoveel fake jobs door de staat betaald worden en waar op grote schaal vals gespeeld wordt. En daar wordt alles op straat kapot geslagen. Dat is het verkeerde antwoord. Het zijn verschillende karakters van verschillende naties die naar boven komen. Ik heb wel heel veel respect voor de Spanjaarden. De Spaanse bubbel in de toeristische en bouwsector is ontploft, maar ze nemen de nodige maatregelen”

Welke lessen hebt u voor AvH uit de crisisjaren getrokken?

BERTRAND. “Ook wij hebben onszelf voortdurend de vraag gesteld of we niet sneller konden. Als we wat meer schulden hadden genomen, hadden we misschien veel verder gestaan. Maar we hebben dat nooit gedaan en integendeel voortdurend eigen vermogen opgebouwd. We hebben de juiste weg gekozen. De wereld van voor 2007 was een zeer mooie wereld, met weinig wolken in de lucht. Die van na 2007 is een wereld van aanhoudend stormweer. Het is veel moeilijker om je schip van het ene punt naar het andere te brengen.”

BERT LAUWERS, FOTOGRAFIE LIES WILLAERT

“Banken hebben een bijzondere capaciteit om waarde te vernietigen en dat deden ze op zeer grote schaal”