“We moeten verder dan het klassieke compromis”

De begroting, de pensioenconferentie en het statuut arbeiders-bedienden. Dat zijn voor VBO-directeur Pieter Timmermans de drie cruciale thema’s waar de sociale partners zich dit najaar over moeten buigen. Eenvoudige dossiers zitten er niet tussen.

Een begroting die op een tekort van 25 miljard euro, of meer dan 7 procent van het bbp afstevent, het laat ook de sociale partners niet onberoerd. ACV-voorzitter Luc Cortebeeck pleitte openlijk voor een belastingverhoging en de afschaffing van allerlei aftrekposten en hij kreeg al snel de wind van voren. Anne Demelenne, de nummer twee van het ABVV, pleit voor een verhoging van de hoogste belastingstarieven.

Ook voor VBO-directeur Pieter Timmermans wordt de budgettaire situatie een van de belangrijke thema’s. “Het is cruciaal dat de regering verder kijkt dan 2010 en dat er aan een meerjarenbegroting wordt gewerkt. Maar je kunt in de huidige situatie niet meer werken volgens het klassieke compromis. Met een massale fiscale operatie ontmoedig je de creatieve krachten van de economie. Snij je te veel in de uitgaven, dan komt de consumptie onder druk te staan. Om de begrotingstrein structureel weer op de rails te krijgen, denk ik dat er maatregelen nodig zijn die in het begin misschien weinig budgettair opbrengen, maar op lange termijn een structureel effect hebben.”

Timmermans verwijst daarbij naar de regeringen-Dehaene in de jaren negentig. Toen werd bijvoorbeeld de pensioenleeftijd voor vrouwen langzaam maar zeker verhoogd, wat op termijn een positief effect had op de activiteitsgraad van vrouwen en ook de sociale zekerheid ten goede is gekomen. Anno 2009 is het koppelen van de pensioenleeftijd en -uitkering aan de levensverwachting volgens Timmermans een gelijkaardig scenario. “Als je een levensverwachtingscoëfficiënt invoert, zal dat de eerste jaren weinig impact hebben. Wie nu aan het einde van de loopbaan staat, heeft 90 procent van zijn rechten opgebouwd en dan kan je niet retroactief een nieuwe regel invoeren. Het effect van een koppeling van de pensioenen aan de levensverwachting zal zich pas over zeven tot tien jaar laten voelen.”

Timmermans stelt zich ook vragen bij de groeinorm voor de gezondheidszorg die 4,5 procent blijft bedragen. “Als je rekening houdt met een negatieve groei van -4 procent betekent dat 9 procent in de kering.”

Ook de welvaartsvastheid van de uitkeringen is een thema dat volgens de VBO-directeur op de tafel van de begrotingsonderhandelingen moet komen. Sinds het Generatiepact wordt om de twee jaar een enveloppe vastgelegd om de uitkeringen welvaartsvast te maken waarbij ze niet alleen aan de index, maar ook aan de evolutie van de lonen worden gekoppeld.

Timmermans gaat ermee akkoord dat met de welvaartsvastheid enkele lage uitkeringen verhoogd konden worden. Maar hij heeft vragen bij de parameter. De uitkeringen nemen immers toe op basis van een jaarlijkse productiviteitsgroei van 1,75 procent. Uit het laatste rapport van de Vergrijzingscommissie blijkt dat dit geen realistisch cijfer is. De productiviteitsgroei zou eerder rond de 1,25 tot 1,50 procent schommelen.

“Lonen stijgen met de reële productiviteit en niet met een hypothetisch vooropgestelde productiviteit. Concreet betekent dit dat met het huidige mechanisme de niet-actieven een grotere inkomensstijging genieten dan de actieven.”

Pensioenconferentie moet breed

De nationale pensioenconferentie, eind 2008 gelanceerd om het pensioenstelsel te hervormen en te versterken, moet normaal tegen het einde van het jaar resultaten opleveren. Een taskforce onder leiding van oud-topambtenaar Michel Jadot moet de conferentie in goede banen leiden. De voorbije maanden werden verschillende gegevens verzameld en normaal moet Jadot deze maand met een nota op de proppen komen. “Ik verwacht dat de discussie niet alleen gaat over de verhoging van de laagste pensioenen”, zegt Timmermans. “In dat geval pas ik. De discussie moet ook gaan over de houdbaarheid van de pensioenen. Met andere woorden: met hoeveel mensen moeten we aan de slag blijven om het systeem betaalbaar te houden. Daarom ook heb ik voor de vakantie een pleidooi gehouden voor een koppeling van de pensioenleeftijd aan de levensverwachting.”

Normaal gezien moet er voor de State of the Union van premier Van Rompuy half oktober een tussentijds verslag op tafel liggen. Volgens Timmermans mogen er tijdens de conferentie geen taboes uit de weg worden gegaan. Zo moeten ook de ambtenarenpensioenen op tafel komen. “Je kunt 25 procent van de tewerkstelling niet buiten schot houden.”

Meteen waarschuwt hij er ook voor dat de overheid best twee keer nadenkt voor er wordt teruggekomen op de fiscale aftrekbaarheid van het pensioensparen. “Je hebt de mensen met die fiscale voordelen naar de derde pensioenpijler gelokt. Dan kun je die niet zomaar ter discussie stellen.”

Het dossier arbeiders-bedienden

Het derde zware dossier is de harmonisering van het arbeiders- en bediendestatuut. Een uiterst gevoelig dossier dat weer in het middelpunt van de belangstelling kwam toen de werkgeversorganisaties pleitten voor een uitbreiding van de tijdelijke werkloosheid voor arbeiders tot die van bedienden. Na veel gepalaver werd een aantal tijdelijke crisismaatregelen uitgedokterd. 90 procent van de bedrijven die voor een van de stelsels kiezen, willen tijdelijke werkloosheid invoeren. Ondertussen gaf een bijzondere commissie van de RVA 300 bedrijven de goedkeuring om in zo’n crisisstelsel te stappen. Daarnaast hebben al zeven sectoren, waaronder de textielbranche, een sectorakkoord gesloten om die stelsels in te voeren.

De crisismaatregelen gelden voorlopig slechts tot eind 2009. Na een advies van de Nationale Arbeidsraad (NAR) kunnen ze verlengd worden tot eind juni 2010. Naar verluidt zal dit enkel gebeuren als er duidelijke vooruitgang is geboekt in het dossier over de harmonisering van het arbeiders- en bediendestatuut. “Luc Cortebeeck zegt dat, maar volgens mij is het te vroeg om hierover een definitief standpunt te bepalen.”

Timmermans verwacht wel dat de discussies over de harmonisering zeer moeilijk verlopen. “Ik geloof ook hier niet in het klassieke compromis waarbij iedereen een beetje toegeeft”, zo stelt Timmermans. De klassieke aanpak is daarbij dat de langere opzegtermijnen voor bedienden verkort worden en de korte voor arbeiders langer worden. “Na de crisis moeten we naar een nieuw type van werknemersstatuut. Misschien kunnen we met overgangsformules werken waarbij nieuwe werknemers in dat nieuwe statuut terechtkomen. In de loop van de jaren kunnen de oude stelsels dan uitdoven.”

Door Alain Mouton

“Ook de ambtenaren-pensioenen moeten op tafel komen. Je kunt een kwart van de tewerkstelling niet buiten schot houden” Pieter Timmermans, VBO