“We moeten de financiering van de sociale zekerheid herbekijken”

De gezondmaking van de federale begroting noodzaakt sleutelen aan de alternatieve financiering van de sociale zekerheid en aan de financieringswet. Dat zegt staatssecretaris voor Begroting en Gezinsbeleid Melchior Wathelet (cdH). Zonder het brede plaatje te bekijken, raken we er volgens hem nooit uit.

De 31-jarige Melchior Wathelet zal zich zijn eerste regeringsmandaat allicht anders hebben voorgesteld. Het gaat van kwaad naar erger met de economie en dus ook met het overheidsbudget. Bovendien tastte de staat bijzonder diep in de portefeuille om zwalpende banken van de ondergang te redden.

De Vlaamse regering kwam vorige week over de brug om KBC er bovenop te helpen. Minister van Financiën Didier Reynders (MR) zegt dat er een tweede federale reddingsronde nodig is voor de banken. Akkoord?

MELCHIOR WATHELET (STAATSSECRETARIS VAN BEGROTING). “Dat zegt hij. Ik wil hem geloven, maar heb meer informatie nodig om te kunnen beslissen. En de minister van Financiën is de uitgelezen persoon om die informatie te geven.”

Nog meer geld voor de banken zal gevolgen hebben voor de begroting. De kredietwaardigheid van Spanje verlaagde al van het hoogste ‘AAA’ naar ‘AA+’. Vreest u dat de Belgische ‘AA+’-rating zal dalen?

WATHELET. “Daar heb ik geen enkele aanwijzing voor. Wel is het zo dat de kloof groter werd tussen de rente die België op leningen moet betalen, en de voorwaarden die Duitsland krijgt. Dat heeft te maken met onze hoge schuld en de waarborgen die we aan de banksector gaven.”

De Europese Commissie zegt dat de Belgische economie dit jaar met 1,9 procent krimpt en het begrotingstekort naar 3 procent stijgt. Wat nu?

WATHELET. “De jongste cijfers van de Nationale Bank houden het op een krimp van 0,6 procent en een tekort van 2 procent. De instellingen zeggen zelf dat het niet gemakkelijk is om ramingen te maken.

“Hoe dan ook, de situatie is slecht. Volgens mij zullen we dicht bij 1,7 negatieve economische groei zitten. Daarom moeten we ons relanceplan uitvoeren. (nadrukkelijk) Let wel, zelfs met het beste plan ter wereld zal België nooit op zijn eentje uit de crisis raken. Stel u voor, alleen al in december hadden we vijfhonderd miljoen euro minder inkomsten uit de btw. Het enige goede nieuws vandaag is dat de inflatie daalde.”

In het relanceplan zitten veel maatregelen die de begroting blijvend belasten. Hebt u het budgettair nog niet moeilijk genoeg?

WATHELET. “Het gaat voor het grootste deel om eenmalige uitgaven: 1,2 van de 2 miljard. Verlagingen van de btw en het vroeger betalen van facturen bijvoorbeeld. Maar het klopt dat er voor 800 miljoen euroo structurele beslissingen zijn. Ze hebben te maken met het interprofessioneel akkoord. Dat was meer dan nodig gezien de economische crisis. Sociale onrust kunnen we missen als kiespijn.

“De inkrimping van de economie gecombineerd met de gevolgen van de bijzonder hoge inflatie van vorig jaar maakt het budgettair dubbel zo moeilijk in 2009. Alleen de indexering van de belastingschalen kost al 1,2 miljard.”

Het structurele tekort op de begroting bedraagt 3,5 miljard, zegt premier Herman Van Rompuy.

WATHELET. “Daarom moeten we structureel ingrijpen, maar dat tekort wegwerken zal niet voor dit jaar zijn. Wel hebben we al beslist de personeelsuitgaven met 1 procent te verlagen en de primaire uitgaven, ontwikkelingssamenwerking uitgezonderd, enkel te indexeren. We begrootten die uitgaven voorzichtig in 2008, maar vermeerderden ze aan het einde van het jaar omdat we beslisten onze facturen sneller uit te betalen. Het zou toch ongelooflijk zijn dat een bedrijf failliet gaat omdat de staat niet tijdig betaalt.

“De oplossing voor de federale begroting zal er echter alleen komen door het brede plaatje te bekijken. Naast de primaire uitgaven moeten we de alternatieve financiering van de sociale zekerheid en de inbreng van de deelstaten op de budgettaire tafel leggen. Alleen in dat allesomvattende kader kunnen we de staatshuishouding duurzaam saneren. Een open gesprek dringt zich op.”

De alternatieve financiering van de sociale zekerheid verveelvoudigde. Een onhoudbare situatie voor het budget, niet?

WATHELET. (de staatssecretaris haalt er tabellen bij) “Die alternatieve financiering lag in 1989 op 0,9 procent van het bbp. Het percentage bedroeg 5,5 procent in 2000 en 12,6 procent in 2007. Een evolutie van 3,7 miljard euro in 2000 naar 13,7 miljard in 2009.

“De wet zegt dat het budget voor gezondheidszorg jaarlijks met 4,5 procent mag stijgen. Daarvan is overeengekomen een deel opzij te zetten in het toekomstfonds van de sociale zekerheid, waarvan het geld naar de kosten voor de vergrijzing zal moeten gaan. Maar dat staat niet in een wet.”

U hebt te weinig geld voor de werking van de staat, maar betaalt te veel aan de sociale zekerheid. Een merkwaardige toestand toch?

WATHELET. “Dat is inderdaad een probleem. We moeten dat dus herbekijken. Al weet ik goed genoeg dat je die kwestie niet op zich oplost. Ze zal deel uitmaken van een groter pakket.”

Net zoals de bijdragen van de deelstaten aan de sanering van de federale begroting en de herziening van de financieringswet?

WATHELET. “De financieringswet legt vast hoeveel belastinggeld de federale overheid moet doorsluizen naar de gemeenschappen en gewesten. Daarop sloten we overeenkomsten met hen dat ze een deel van dat geld niet zouden uitgeven. Het gaat om eenzelfde onzekere constructie als voor de alternatieve financiering van de sociale zekerheid. Ook die moeten we herbekijken.

“De gemakkelijkste oplossing zijn budgettaire samenwerkingsakkoorden. Maar die lopen mank de jongste tijd. Hoe dan ook, heronderhandelingen staan voor dit jaar geprogrammeerd. Maar ik besef dat we uiteindelijk de financieringswet zullen moeten veranderen. Het is een bijzonder technisch en hoogst politiek dossier. Daar veel hoogdravende verklaringen over afleggen, brengt geen zoden aan de dijk.

“Vast staat dat de federale overheid geen geld genoeg heeft en dat uitgerekend vooral zij zal opdraaien voor de kosten van de vergrijzing. De oplossing ligt bij meer eigen verantwoordelijkheid voor de deelstaten, die solidair met elkaar zijn.”

Hoe gaat u de werkingskosten van de federale staat, de primaire uitgaven, drukken?

WATHELET. “Ik heb aan de inspectie van Financiën gevraagd de federale overheidsdiensten door te lichten. Hun werking heeft nood aan objectivering. Het is onvoorstelbaar dat verschillende van die diensten geen gegevens over bijvoorbeeld aantallen ambtenaren konden geven.

“We raken nergens met platitudes zoals: ‘de publieke diensten zijn te duur. Er zijn te veel ambtenaren en ze werken niet goed’. Een oplossing vind je niet door in het wilde weg te zeggen dat er 10 procent ambtenaren te veel zijn.”

De liberalen zeggen: geen hogere belastingen. De socialisten zeggen: geen lagere uitkeringen. Wat doet de humanist Wathelet?

WATHELET. “De oplossing zal globaal moeten zijn in een breed kader. Het wordt geven en nemen.” (T)

Door Boudewijn Vanpeteghem en Alain Mouton/Foto Isabel Pousset