“We moeten China omhelzen”

Is het Chinese wonder een zeepbel die op springen staat? Jan Hollants Van Loocke gelooft er niets van. Europa zou gewoon meer ambitie moeten hebben, vindt hij. De gewezen topdiplomaat begeleidt Belgische bedrijfsleiders en politici in het Chinese paradijs.

Een tijd geleden kwam ‘The China Dream – The elusive quest for the greatest untapped market on earth’ uit. Het boek doet het verhaal van westerse bedrijven die de Chinese droommarkt achternahollen, terwijl die volgens de auteur niet meer is dan de volgende zeepbel die op springen staat.

Jan Hollants Van Loocke, ereambassadeur op rust in het zuiderse Frankrijk, is not impressed. Op rust is veel gezegd, want de man blijft als erevoorzitter van de Belgisch-Chinese Kamervan Koophandel in contact met Belgische bedrijven die op zoek zijn naar mogelijkheden in Azië. Meestal beveelt hij China aan als de beste hefboom voor de Aziatische markt, meer dan India of Zuidoost-Azië, waarmee hij via ontwikkelingsprojecten ook voeling houdt. Sinds 2001 organiseert hij elk jaar een prospectiereis naar China, nu eens voor Belgische parlementsleden, dan weer voor ondernemers en in september gaat hij op stap met academici en professoren.

Hollants Van Loocke verwijt Europa een pijnlijk gebrek aan gemeenschappelijke ambitie. En ons land? Dat is te klein om een eigen ruime diplomatieke en geopolitieke strategie uit te tekenen. Bovendien zouden bedrijven zich best voorbereiden op de appetijt van Chinese multinationals voor onze traditionele afzetmarkten.

TRENDS. De meest enthousiaste ondernemers investeren massaal in het Chinese mirakel, anderen vrezen dat China op die manier onze industriële basis wegzuigt. Is dat laatste overdreven?

JAN HOLLANTS VAN LOOCKE (EREAMBASSADEUR). “Het is niet de eerste keer dat onze industrie zich heeft moeten aanpassen. Denk aan de textielcrisis van de jaren zeventig, waar de meeste van onze textielbedrijven strijdvaardiger uitgekomen zijn. Ik pleit voor meer zelfvertrouwen en een positieve instelling tegenover China. De Chinese leiders hoeven zich minder te verantwoorden tegenover een publieke opinie en moeten alleen rekening houden met de grote parameters. Dat is een groot voordeel, waardoor ze pragmatisch en flexibel zijn in het geopolitieke spel. Ze zijn daar heel handig in: om het Amerikaanse ongenoegen te temperen, voeren ze massaal Amerikaanse auto’s in en kopen ze Boeings. Tegelijk kondigt Peking aan dat het de exportsteun aan zijn bedrijven zal afbouwen, ook in de textiel. Europa moet dat verstandig spelen en de neiging naar protectionisme laten varen.”

De kostprijs van hetzelfde product door buitenlanders gemaakt in China is meestal 30 % à 40 % hoger dan die van lokale Chinezen. Vervalst China de spelregels door verdoken subsidies toe te kennen, geen correcte prijsvorming voor grondstoffen te hanteren of belastingvoordelen à la carte uit te delen?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Ongetwijfeld zijn er anomalieën, maar het land is dergelijke scheeftrekkingen aan het wegwerken. Het moet nu eenmaal rekening houden met de verplichtingen van de Wereldhandelsorganisatie ( WTO). Dat gebeurt langzaam maar zeker.”

Sceptici vrezen dat de Chinese economie op drijfzand is gebouwd. Is het een nieuwe zeepbel?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “De Chinese economie groeit dit jaar met meer dan 8 %, volgend jaar wellicht iets minder. Dat tempo zal zich aanpassen door de ingebouwde soepelheid van het systeem. China is tegelijk een ontwikkelingsland zoals Afrika en een overgangseconomie zoals Oost-Europa. Dankzij hun langetermijnvisie en hun brede manoeuvreerruimte slagen de Chinese leiders erin de oude planeconomie zonder grote schokken af te bouwen, terwijl ze een moderne privé-sector in de plaats zetten. Die is nu al goed voor meer dan een derde van het bruto binnenlands product en loopt op tot 40 % als je de privé-sector in de ruimste zin bekijkt. Ik geef toe dat de scheiding tussen privé-sector en overheid niet altijd duidelijk is, maar dat is eigen aan een versnelde overgang van plan- naar markteconomie.”

Begrijpt u de Chinese weigering om de munt duurder te maken en hem in overeenstemming te brengen met de onderliggende macro-economische realiteit?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Een plotse opwaardering van de yuan zou de Chinese export met de helft doen dalen. De gevolgen zouden dramatisch zijn. De wisselkoers kan over een paar jaar op twee manieren evolueren. Ofwel wordt het een korf van vreemde munten, waarvan behalve de dollar ook de euro deel zal uitmaken. Op die manier wordt de koers van de yuan niet uitsluitend bepaald door de schommelingen van de dollar. Ofwel evolueert hij naar beperkte schommelingen rond een centrale as, binnen een ‘monetaire slang’.

“Of er op korte termijn toch een revaluatie komt, zal alleen bepaald worden door de druk die de Amerikanen op Peking willen zetten. Met 150 miljard dollar aan schatkistcertificaten, het tweede grootste bedrag na Japan, kan China ook wel tegengewicht bieden. Dus speelt men het pragmatisch en koopt China als tegengebaar meer Boeings. Intussen gebeurt de herkapitalisatie met 45 miljard dollar van twee van de vier commerciële banken toch selectief. Ze beseffen immers dat hun banken vanaf 2007 in China zullen moeten concurreren met buitenlandse banken.”

In november 2004 greep de Amerikaanse president George Bush al naar invoerbeperkingen voor textiel. Hoe lang kan China het Amerikaanse handelstekort nog financieren zonder een handelsoorlog te ontketenen?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Er komt geen escalatie. Hooguit wordt omfloerst wat heen en weer gescholden, zeker met de Amerikaanse verkiezingen in het vooruitzicht. Maar beide partijen doen er alles aan om de scherpste kantjes tijdig af te veilen. De kwestie-Taiwan is grotendeels theater. Een kwart van het BBP van Taiwan wordt gegenereerd in China, waar 700.000 Taiwanezen aan het werk zijn. China is al een grootmacht, maar zonder ambitie om te overheersen. Het stelt de Amerikaanse overmacht niet ter discussie, maar duldt de hegemoniale houding van de VS niet. In samenspraak met de VS en met de Russen voert Peking een constructieve dialoog met Noord-Korea. China levert olie en voedsel aan Noord-Korea en koopt er elektriciteit. Eigenlijk geeft Peking voorkeur aan een opgesplitst Korea met Amerikaanse aanwezigheid, meer dan aan een herenigd Korea zónder Amerikanen. Peking is Washingtons belangrijkste bondgenoot in de regio. De vroegere bondgenoten tegen het communisme, Japan, Zuid-Korea en Taiwan, zijn uitgespeeld.”

Doen de diverse Belgische overheden en onze bedrijven genoeg om China te bewerken?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “De Belgische diplomatie kan niet veel meer zijn dan een onderdeel van de Europese. Voor het overige moeten onze diplomaten en handelsvertegenwoordigers netwerken uitbouwen waarmee ze onze bedrijven van dienst kunnen zijn en moeten ze hen op het terrein heel concreet wegwijs maken. Bedrijven als Bekaert hebben die weg al gevonden. Voor KMO’s komt het erop aan dat ze financieel een lange adem hebben en vooral de juiste partner vinden met wie ze vooraf kunnen uitvissen hoe de lokale markt in elkaar zit, wie de concurrenten zijn. De Belgisch-Chinese Kamer van Koophandel werkt samen met de All China Federation of Industry and Commerce, een soort plaatselijk VBO dat voor 80 % uit Chinese privé-ondernemers bestaat.”

Moet de bedrijfswereld zich zorgen maken over de manier waarop de Belgische diplomatie naar buiten treedt? Zijn wij voldoende actief op Europees niveau en in internationale organisaties?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “We hebben kwaliteit in huis, ook bij de jongere generatie. Als dat niet voldoende tot zijn recht komt, is dat omdat politici dat talent verkeerd of onvoldoende benutten doordat ze prioriteit geven aan hun binnenlandse agenda. De pogingen om het Koninklijk Instituut voor Internationale Betrekkingen nieuw leven in te blazen zijn verdienstelijk. Maar ze blijven ontoereikend zolang het kabinettensysteem belet dat we die denktank als een daadwerkelijk beleidsinstrument kunnen gebruiken. Wat premier Guy Verhofstadt ( VLD) ook mag beweren over de afschaffing van de kabinetten, ik zie geen verschil.”

Hoe beoordeelt u de ‘ethische diplomatie’ van minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Ik heb daar geen oordeel over. ( na enig aandringen:) Ik maak een onderscheid tussen doelstellingen en de manier waarop die worden nagestreefd. Wat dat laatste betreft, deel ik de mening dat l’excès nuit en tout- overdaad is altijd schadelijk.”

Behalve Prins Filip en een paar topondernemers waren er in Davos geen vertegenwoordigers van de federale of gewestregeringen. Zaten we daar fout?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Ach, dat is vooral een media-evenement. Men ontmoet er vooral mensen die gezien willen worden. Het echte werk gebeurt elders in netwerken. Dááraan moet je bouwen.”

Ondanks kritiek op het Amerikaanse unilateralisme dwingt Europa in Azië, de groeipool van de toekomst, minder respect af dan de Amerikaanse grootmacht. Zijn Europeanen navelstaarders?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Het ontbreekt de Europese Unie aan gemeenschappelijke ambitie. Als directeur-generaal bij Buitenlandse Zaken volgde ik de Duitse hereniging van nabij. Het was toen al duidelijk dat de Britten én de Fransen voorstander waren van de uitbreiding van de EU om een uitdieping en federalisering te beletten. Denk niet dat de Fransen treuren omdat Spanje en Polen de Europese Conventie hebben gekelderd. Straks komen er tien nieuwe leden bij, zonder dat we onszelf de instrumenten geven om dat te kunnen verwerken.

“Op wereldvlak wegen we niet. Aan de oorlog in Irak ging geen gemeenschappelijke analyse vooraf. China daarentegen weegt wél, zowel in de strijd tegen het terrorisme – ook omdat de regering-Bush geen alomvattend Azië-beleid heeft – als in de Wereldhandelsorganisatie. Als ontwikkelingsland staat China aan de kant van de minstbedeelden, maar als ‘werkplaats van de wereld’ heeft het er alle belang bij dat de WTO niet faalt, opdat het zich zou kunnen weren tegen Europa en Amerika. Peking heeft nu een go out-politiek afgekondigd, die Chinese bedrijven ertoe aanspoort om in het buitenland te investeren. Het komt erop aan dat wij, zoals destijds voor Japan, die Chinese multinationals naar hier lokken. Maar Fransen en Duitsers lopen elkaar daarbij voor de voeten. En op het Belgische niveau lijkt de gewestelijke aanpak me voorlopig nog wat amateuristisch.”

In uw memoires ‘Vogelvrij – Herinneringen van een diplomaat’ pleitte u voor een hervatting van de betrekkingen met Saddam Hoessein na de Golfoorlog van 1991. Hoe kijkt u daar nu tegenaan?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Ik pleitte toen voor samenwerking met Irak, niet met Saddam Hoessein. Als we met handelsmissies naar Saudi-Arabië gaan, doen we dat toch ook niet omwille van de Sauds (nvdr – de koninklijke familie met haar duizend prinsen)? Onder het embargo voor de oorlog waren Amerikaanse bedrijven in Irak aan de slag met Canadese paspoorten. Schijnheiligheid troef.”

Na uw diplomatieke loopbaan was u adviseur van de werkgeversfederatie Agoria. Waarom werd u geen bestuurder van een of ander bedrijf?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Ik heb er nooit om gevraagd, maar ik ben bestuurder van Haecon in Drongen. Het bedrijf is actief in waterbouwkundige engineering, onder meer in Vietnam.”

Voordat u diplomaat werd, was u gewestbeheerder in koloniaal Congo. Hoe beoordeelt u onze Afrika-expertise en veertig jaar Belgisch Afrika-beleid vandaag?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Men heeft ooit mijn advies gevraagd om het ministerie van Buitenlandse Zaken in Kinshasa te hervormen, maar ik heb daar een totale ontreddering vastgesteld. Ik zie niet in hoe je daar in de bestaande omstandigheden mee een beleid kunt uitstippelen. Wat de Congolese overgangsregering betreft, ben ik sceptisch. Gebruik in deze context vooral niet het modewoord democratie.”

In 1991 nam u ontslag als directeur-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken wegens de Silco-affaire. Daarbij onderhandelde u met Libanon en Libië over de vrijlating van Belgische gijzelaars door Palestijnse terroristen, onder meer Walid Khaled. In uw memoires bleef u daarover heel discreet.

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Ik zwijg daarover. Khaled was een tweederangsfiguur, die de commotie die men gemaakt heeft niet waard was. Wat in mijn ogen overduidelijk vaststaat, is dat Walid Khaled nooit een dubbelagent is geweest of kon zijn. Maar ik begrijp dat de zaak aan de vooravond van de Golfoorlog in 1991 een overdreven dimensie kreeg.”

Waar houdt u zich vandaag mee bezig? Ronddobberen op de Silco2?

HOLLANTS VAN LOOCKE. “Mijn bootje, de Silco2 ( nvdr – met zin voor humor genoemd naar het zeilbootje waarop de gijzelaars werden vastgehouden) bestaat intussen niet meer. China blijft een passie. Als voorzitter van het Vlaams Internationaal Centrum bezoek ik nogal wat NGO-projecten in de wereld en ik blijf lezen over internationale politiek. En om daar bovenuit te stijgen, lees ik boeken als ‘De ontdekking van de hemel’ van Harry Mulish.”

Erik Bruyland Willy Van Damme

“KMO’s moeten een lange financiële adem hebben en de juiste Chinese partner vinden.”

“In Davos ontmoet je vooral mensen die gezien willen worden. Het echte werk gebeurt elders.”

“Het ontbreekt de Europese Unie aan gemeenschappelijke ambitie. Denk niet dat de Fransen treuren omdat Spanje en Polen de Europese Conventie hebben gekelderd.”