Water zoekt klanten

In Vlaanderen blijkt het nogal mee te vallen met de waterprijs. Bovendien springen we almaar zuiniger om met water. Maar dat kan de factuur weleens doen stijgen.

Op de website van De Watergroep, de grootste Vlaamse drinkwaterleverancier, staan de drinkwaterprijzen netjes weergegeven. West-Vlamingen betalen 2,15 euro voor een kubieke meter (m³). Dat is meer dan de inwoners van Oost-Vlaanderen (2,12 euro) en Vlaams-Brabant (2,04 euro). Het goedkoopst af zijn de Limburgers met amper 1,58 euro. Zij kijken dan weer naar de andere kant van de Maas, waar de Nederlandse intercommunale WML amper 0,75 euro aanrekent voor diezelfde kubieke meter.

Waarom kopen we dan water niet in Nederland, zou je denken. Dat idee is minder interessant dan het lijkt. Want ondanks de hogere tarieven blijkt uit een berekening van Arcadis, in opdracht van de Vlaamse Milieumaatschappij in december 2012, dat de waterfactuur in Vlaanderen globaal onder het Europese gemiddelde ligt, en voor particulieren zelfs ronduit goedkoop is.

Dat de Vlaming minder betaalt, is minder verrassend dan het lijkt. Een Vlaams gezin krijgt per gedomicilieerde immers 15 m³ drinkwater gratis, waardoor de factuur daalt. Dat cadeautje wordt natuurlijk wel verrekend in het tarief, dat daardoor stijgt. In 2010 leverden alle watermaatschappijen samen 82 miljoen m³ gratis water.

Bovendien wordt er hier gewerkt met een eengemaakte waterfactuur, terwijl de Nederlanders boven op de waterfactuur nog facturen voor het afvoeren van het afvalwater en de zuivering ervan in de bus krijgen.

Afvoer en sanering

De betaalbaarheid van drinkwater was een van de beleidsprioriteiten van Vlaams minister van Leefmilieu Joke Schauvliege. Dat is belangrijk voor de zwaksten in de samenleving, maar er kleven ook nadelen aan. Verspilling bijvoorbeeld, zoals het gebruik van drinkwater om het gazon te besproeien.

Hoewel water al bij al een zeer beperkte uitgavenpost blijft in een doorsneehuishoudbudget — gemiddeld 0,69 procent in 2010, al verschilt dat uiteraard van gezin tot gezin — blijft de totale waterfactuur stijgen. Tussen de invoering van de integrale waterfactuur in 2005 en 2011 is kraantjeswater voor de Belgische gezinnen liefst 64 procent duurder geworden, becijferde de federale overheidsdienst Economie. Van 2,35 euro voor een kubieke meter ging het naar 3,85 euro, met verschillen tussen Brussel (3,23), Vlaanderen (3,71) en Wallonië (4,18). Nochtans stegen de kosten voor de productie en de distributie van het water nauwelijks meer dan de index. Vooral de kosten voor de afvoer van afvalwater en de sanering dikken de factuur aan. Die namen in die zes jaar met meer dan 175 procent toe.

Regionale verschillen

Die cijfers verbergen grote regionale verschillen. Zo betaalde een inwoner van Ranst in 2012 amper 2,76 euro per m³, terwijl diezelfde hoeveelheid water in Steenokkerzeel 4,27 euro kostte, berekende de consumentenorganisatie Test-Aankoop. Dat verschil van 55 procent was vooral te wijten aan de samenstelling van de factuur (zie kader Elke gemeente haar tarief).

De productiekosten van het water kunnen bovendien gevoelig verschillen. Dat heeft dan vooral te maken met de gebruikte bron: grondwater of oppervlaktewater (uit rivieren en kanalen), en het bijbehorende kortere of langere behandelingsproces. Bovendien houden de waterbedrijven logischerwijze ook rekening met het aantal klanten per kilometer leiding, en het verbruik per aftakking.

Meer dan water

De Vlaamse waterbedrijven staan voor een grote uitdaging. De drinkwatervoorziening is volgens de Vlaamse Milieumaatschappij volledig kostendekkend, maar door geslaagde sensibiliseringsacties neemt het waterverbruik lichtjes, maar stelselmatig, af. Dat betekent dat de maatschappijen de vaste kosten moeten doorrekenen aan een almaar kleinere verbruiksbasis. Of simpel gesteld: wanneer u als individu minder water verbruikt, daalt uw factuur; wanneer iedereen dat doet, dreigt een tariefverhoging onvermijdelijk te worden.

Daarom zoeken de waterbedrijven naar andere inkomsten. TMVW zoekt zijn heil onder andere in de uitbating van gemeentelijke sportinfrastructuur — vooral zwembaden — en het aanbieden van ondersteunende diensten aan lokale overheden. “Nevenactiviteiten met een maatschappelijke link”, noemt algemeen directeur Ludy Modderie ze.

Bij De Watergroep is de diversificatie al sinds 2005 op kruissnelheid gekomen met industriewaterprojecten. Ze heeft er intussen een aparte businessunit van gemaakt, zegt woordvoerster Kathleen De Schepper. “We ontwerpen, bouwen en beheren proceswaterinstallaties voor bedrijven. We helpen hen afvalwater te hergebruiken in hun processen en/of bieden een alternatief voor grondwater uit kwetsbare lagen.”

Voor bedrijven is de waterfactuur immers vooral een kostenpost, die ze zo veel mogelijk reduceren. Door andere diensten aan te bieden, zoals gedemineraliseerd water, kunnen de waterbedrijven toch hun afname min of meer op peil houden.

Water-link, het samenwerkingsverband van TMVW en AWW, ging nog een stapje verder, en lanceerde vier jaar geleden met Induss een zelfstandige dochter met een eigen kostenstructuur. Het bedrijf van CEO Ellen Theeuwes realiseert intussen een omzet van 17 miljoen euro. Dat blijft een peulenschil in vergelijking met de moedermaatschappij, maar het bedrijf groeit. Naast projecten in Antwerpen, Gent en Oostende heeft het ook al een eerste project in Wallonië, en bekijkt het de mogelijkheden in Oman en Kazachstan. Ook projecten rond hergebruik en afvalwaterbehandeling staan op de planning.

Theeuwes: “We creëren toegevoegde waarde voor bedrijven door hun zorgen over hun waterhuishouding weg te nemen. Sommigen houden dat liever intern, wij hopen hen te overtuigen van het nut van het tegendeel. Op die manier helpen we ook de drinkwaterfactuur voor industrie en particulier zo laag mogelijk te houden.”

Maar, concludeert Ludy Modderie van TMVW, op termijn zal de discussie over de gratis kubieke meters toch moeten worden gevoerd. “Als je ooit het algemene karakter daarvan afschaft, zal het vooral moeilijk zijn te bepalen welke groepen er nog wél voor in aanmerking komen. Maar de discussie zal spontaan naar boven komen. Huishoudtoestellen worden almaar zuiniger in hun waterverbruik, en in alle nieuwe huizen moet hemelwater hergebruikt worden en gescheiden van het afvalwater. Dat dalende verbruik zal onvermijdelijk een impact hebben op het eenheidstarief.”

LUC HUYSMANS

Wanneer u minder water verbruikt, wordt uw factuur lager; wanneer iedereen dat doet, dreigt een tariefverhoging.