Wat als Europa de geblokkeerde Russische activa bij Euroclear in beslag zou nemen?

Er gaan steeds meer stemmen op om de 300 miljard euro aan geblokkeerde Russische activa te confisqueren, in plaats van alleen de renteopbrengsten ervan. Regeringsleiders uit Polen en de Baltische staten zijn al langer voorstander, nu zijn ook de groene partijen Ecolo en Groen dat. Het idee heeft echter veel van een une fausse bonne idée.

Nu de steun van de Verenigde Staten voor Oekraïne afbrokkelt, is het in Europa alle hens aan dek. Europese regeringsleiders houden vandaag een defensietop, waar ze zullen bespreken hoe Europa in de bres kan springen voor Oekraïne. De landen van de Europese Unie moeten niet alleen op korte termijn hun eigen defensie-inspanningen opvijzelen, ze moeten er ook voor zorgen dat Oekraïne zich kan blijven verdedigen. Om die vele miljarden te verzamelen wordt steeds meer gedacht aan de inbeslagname van de Russische activa die in Europa geblokkeerd zitten, hoofdzakelijk bij het Brusselse settlementhuis Euroclear.

Die geblokkeerde Russische tegoeden confisqueren zou een aardige cent opleveren. In totaal zijn voor naar schatting 300 miljard euro aan Russische activa sinds 2022 bevroren in Europa. Het gros daarvan, 183 miljard euro, staat op de balans van Euroclear Bank. Euroclear is een settlementhuis dat in Brussel gevestigd is en waarvan de Belgische staat (via de Sfpim) en een aantal grote Belgische verzekeraars belangrijke aandeelhouders zijn.

Beslag leggen op de Russische activa zou meteen alle kopzorgen over de financiering van een Europees defensiefonds uit de wereld helpen. Zonder confiscatie zal de Europese Unie dat geld moeten zoeken bij de lidstaten (en dus de belastingbetalers) en een pak schulden aangaan. Daarenboven lijkt het gerechtvaardigd om de agressor, Rusland, te bestraffen door de hand te leggen op een deel van zijn financiële middelen.

Tegoeden behoren toe aan hele reeks investeerders

Maar zo eenvoudig is het niet. Niet alle geblokkeerde activa zijn toe te wijzen aan Russische partijen. Euroclear is een settlementhuis dat instaat voor de afhandeling van effectentransacties (aandelen en obligaties) en die effecten in bewaring houdt. Daar zijn ook Europese en Amerikaanse banken, brokers en investeerders bij betrokken, die bijvoorbeeld transacties deden via de Russische centrale bank op het moment dat de Europese sancties in 2022 in werking traden en de activa geblokkeerd werden.

Vaak gaat het bovendien om tegoeden die geen eigendom zijn van de betrokken financiële instellingen, maar van hun cliënteel. En dat kunnen heel diverse particuliere beleggers of investeerders zijn. Onderzoek van de krant De Tijd wees uit dat slechts een klein deel van de bevroren tegoeden toebehoren aan personen of bedrijven die op de Europese sanctielijst staan. En toch worden zij getroffen door de Europese sancties.

De kans is dan ook groot dat een confiscatie van de Russische tegoeden zou leiden tot een golf aan rechtszaken en schadeclaims, niet alleen tegen Euroclear, maar wellicht ook tegen de Belgische staat. In Rusland zelf heeft Euroclear al af te rekenen met een toevloed aan rechtszaken. Waar er al een uitspraak is, blijkt dat Russische rechtbanken, die de internationale sancties niet erkennen, doorgaans in het nadeel van Euroclear oordelen.

Confiscatie kan Euroclear in de problemen brengen

Voorlopig stort Euroclear enkel de renteopbrengsten op de geblokkeerde activa van de Russische centrale bank door aan het Europese fonds voor de steun aan Oekraïne. Die opbrengsten bedroegen vorig jaar 4 miljard euro. 10 procent daarvan mag Euroclear bijhouden om zijn kapitaalbuffers te versterken en zich in te dekken tegen risico’s. Ook de Belgische staat int een overwinstbelasting op de uitzonderlijke opbrengsten die Euroclear op de bevroren Russische activa boekt. Die bracht de Belgische fiscus vorig jaar 1,7 miljard euro op, geld dat tevens naar Oekraïne vloeit, aldus de Belgische beleidsvoerders.

Euroclear heeft altijd aangevoerd dat een confiscatie uit den boze is. De financiële reus heeft overal ter wereld klanten, die werken onder diverse politieke en regelgevende regimes, gaand van China en Indonesië tot verscheidene Arabische landen. Een confiscatie in naam van Europese wetgeving zou die klanten ertoe kunnen aanzetten hun tegoeden weg te halen. Centrale banken bijvoorbeeld zouden dat kunnen doen uit voorzorg om hun bezittingen te beschermen.

In elk geval zouden veel landen ontmoedigd worden om nog langer met Euroclear samen te werken. Eerder waarschuwde de Nationale Bank al dat zo’n scenario, waarbij klanten naar de uitgang lonken, Euroclear in een lastig parket kan brengen. Met alle gevolgen van dien voor de aandeelhouders, onder wie de Belgische staat.

De doos van pandora

Maar er is meer. De Russische activa confisqueren kan ook een grote impact hebben op de Europese financiële markten en de euro. De beslissing zou er kunnen toe leiden dat wereldwijd investeerders hun vertrouwen in het Europese financiële systeem en in Europese instellingen opzeggen. Als buitenlandse investeerders minder op de Europese kapitaalmarkt actief zouden worden, kan dat ook de positie van de euro verzwakken. Zoals Valérie Urbain, de CEO van Euroclear, eerder in een interview zei: “Beslag leggen op de Russische activa zou neerkomen op het openen van de doos van Pandora.”

Lees ook: