‘War for talent’ woedt ook in de ambtenarij

Er zijn niet genoeg kandidaten om de ambtenaren die op pensioen gaan te vervangen. Toch heeft een efficiëntere werking van de overheid en een aangepast ambtenarenstatuut de komende jaren een hogere prioriteit.

Hoeveel ambtenaren gaan de komende jaren met pensioen?

Een derde van de ambtenaren bij de federale overheid, zo’n 30.000 in totaal, gaat de komende vijf jaar met pensioen. In een aantal departementen is dat zelfs 40 %. En dat terwijl slechts 20 % van de actieve bevolking ouder is dan 50. Met het oog op hun vervanging blijft Selor, het wervingsbureau voor de overheid, niet bij de pakken zitten en start het met een aantal projecten om nieuwe ambtenaren aan te werven. Want ook bij de overheid begint de ‘war for talent’ te spelen.

Waarom telt België een oude ambtenarenpopulatie?

België telt een hoog aantal ambtenaren boven de 50 omdat in tijden van economische crisis (zoals op het einde van de jaren 70) de overheid het werkloosheidsprobleem voor een deel opving met massale aanwervingen in de administratie. Daardoor werd de Belgische ambtelijke kolos in de loop van de jaren steeds indrukwekkender. In België werkt ongeveer 18 % van de bevolking in de administratie, het Europese gemiddelde bedraagt 12 %. Als we de overheidstewerkstelling in ruime zin bekijken, komen we aan 30 % in Vlaanderen. Die cijfers doen een aantal politici besluiten dat niet alle ambtenaren die met pensioen gaan, vervangen moeten worden. Minister van Economie Vincent Van Quickenborne (Open Vld) pleit voor een niet-vervanging van een derde van alle ambtenaren.

Hoe kan de overheid efficiënter worden?

Het mes in het ambtenarenapparaat zetten, is geen zaligmakende oplossing. Sommige departementen zullen de komende jaren vooral efficiënter moeten functioneren, zo bleek al overvloedig uit verschillende studies. Een audit van de overheidsadministraties dringt zich op. Bepaalde taken kunnen worden uitbesteed aan de privésector, zoals personeelsrestaurants, beveiliging van gebouwen, callcenters, enzovoort. De aankoop van goederen en diensten door de Belgische overheid ligt onder de 5 % van het bbp, daar waar het EU-gemiddelde 6 % bedraagt. Een bewijs dat onze overheden weinig taken outsourcen.

Is een aantrekkelijker ambtenarenstatuut een optie?

Zelfs met een afgeslankt overheidapparaat moeten er nieuwe ambtenaren komen. Maar dan heeft het ambtenarenstatuut een facelift nodig. Een aantal moderne hr-principes sijpelt langzaam maar zeker de overheidsdiensten binnen. Van ambtenaren wordt meer flexibiliteit verwacht. Er kan ook werk gemaakt worden van interessantere lonen. In principe liggen de ambtenarenlonen een stuk lager dan die in de privésector. Maar ambtenaren hebben recht op een hoger pensioen, dat is eigenlijk uitgesteld loon. Iedereen is het erover eens dat het huidige gunstige systeem van ambtenarenpensioenen behouden moet blijven voor wie al de arbeidsmarkt heeft verlaten of wie nu al een tijdje als vastbenoemde ambtenaar werkt. Maar niets belet om bij een nieuwe aanwerving van overheidspersoneel, lonen en arbeidsvoorwaarden aan te bieden die dichter aansluiten bij de privésector en tegelijk het principe van het uitgestelde loon te laten vallen. Daarnaast kan dan ook werk gemaakt worden van een tweede pensioen(spaar)pij-ler voor de ambtenaren. Het feit dat de twee statuten (ambtenaar versus loontrekkende) op die manier dichter bij elkaar aansluiten, maakt het de facto ook aantrekkelijker om van het ene naar het andere over te schakelen. Het ambtenarenpensioen als uitgesteld loon is bovendien structureel in het voordeel van de ambtenaar geëvolueerd. De hogere levensverwachting heeft de waarde van dat hogere pensioen opgetrokken. (T)

Door Alain Mouton