Wallonië: wanhoop of wederopstanding?

Is de sfeer in Wallonië aan het omslaan? Her en der zijn er tekenen van heropstanding. Maar het herstel gaat langzaam. En de Waalse regering-Van Cauwenberghe heeft zich nog niet gewaagd aan de voornaamste ‘Waalse kwalen’: langdurige werkloosheid, zwartwerk en het overgewicht van de overheidsdiensten.

Als Namen nog altijd een graafschap was, zou Alain Destexhe vandaag wellicht wegrotten in de onderaardse kerkers van het Elysette, de ambtswoning van de Waalse minister-president. “Hoe durft die Brusselaar kritiek te geven op Wallonië?” riepen Jean-Claude Marcourt (PS) en Serge Kubla (MR) in koor, als reactie op de uitval van de MR-senator over de werkelijke situatie van de Waalse economie. De huidige en voormalige Waalse minister van Economische Zaken hebben niet zozeer kritiek op de kern van Destexhes betoog, wel op het moment waarop die kritiek er komt. Want net nu heeft Wallonië, naar hun zeggen, vooral behoefte aan aanmoedigingen en positivisme.

“Het Contrat d’avenir is ons lanceringsplatform. Nu moeten we maatregelen nemen om Wallonië te lanceren,” meent de Waalse minister-president Jean-Pierre Van Cauwenberghe (PS). Toch zijn de verklaringen van de Waalse autoriteiten niet gespeend van dubbelzinnigheid. Volgens een exclusieve opiniepeiling die ons zusterblad Trends-Tendances liet uitvoeren, maken de Waalse werkgevers zich zorgen over het pro-domoverhaal van de Waalse politieke klasse. Zo’n 72 % van hen waardeerde de grote bek die senator Alain Destexhe onlangs opzette.

Reden: de cijfers weerspiegelen nog lang niet het geproclameerde herstel van het Waals gewest. Het bruto binnenlands product (BBP) per inwoner, dat op 72,9 % ligt van het Belgische gemiddelde, was in 2002 0,4 procentpunt gestegen tegenover 1999, het begin van de regenboogcoalitie. Tegenover 1995 is het zelfs een punt teruggelopen, stelde André Antoine vast, toen leider van de CDH-groep in het Waals parlement en vandaag Waals minister van Huisvesting en Transport.

Behalve in Waals-Brabant (sinds midden jaren negentig in de lift) en een minieme vooruitgang in Henegouwen, gaat het niet bijster goed. In de provincies Luik, Namen en Luxemburg is het BBP per inwoner tussen 1999 en 2002 teruggelopen in verhouding tot het Belgische gemiddelde. De Waalse cijfers zijn evenmin vleiend bij een vergelijking met het Europese gemiddelde. Tussen 1999 en 2002 is het BBP per inwoner van 76,4 % naar 77 % van het gemiddelde van de vijftien lidstaten gestegen. In vergelijking met 1995 vertoont Wallonië een achteruitgang van 3,4 %.

Waalse werklozen en Vlaamse transfers

Cijfers wijzen aan hoe de zaken er werkelijk voorstaan. Sinds 2000 beleeft het werkloosheidspercentage in het Waals gewest opnieuw een piek. Het ligt vandaag opnieuw boven de 20 % (RSZ). Qua BBP per inwoner scoort Wallonië niet merkelijk zwakker dan een handjevol andere regio’s in West-Europa. Maar Wallonië is wel de onbetwiste kampioen van de langdurige werkloosheid. Het Bureau International du Travail (BIT) houdt in zijn berekeningen geen rekening met werklozen op leeftijd die niet naar werk zoeken en dat maakt dat de internationale vergelijkingen soms vertekend zijn. Je moet al naar Oost-Duitsland trekken, wil je een even hoog percentage werklozen op leeftijd in de bevolking aantreffen.

Het werkloosheidsmonster in Wallonië heeft zware gevolgen… voor Vlaanderen. Tussen 2000 en 2002 is het aandeel van Wallonië in het Belgische totaal van de inkomsten uit personenbelasting verder geslonken. Sindsdien is de federale solidariteitsbijdrage ten gunste van het budget van het Waals gewest op drie jaar tijd met 15 % de hoogte ingegaan, van 659 miljoen euro in 2002 naar 758 miljoen euro in 2004.

De afgelopen twee jaar getuigt België van een economische dynamiek die boven het gemiddelde van de Europese Unie ligt. Maar er is geen sprake van een inhaalmanoeuvre ten opzichte van Vlaanderen. In 2004 bedroeg het verschil in groei tussen de twee gewesten 0,2 % volgens de Vlaamse werkgevers. “Dat is normaal. Door de doorslaggevende invloed van de openbare sector in de Waalse economische structuur reageert het Waals gewest minder snel dan Vlaanderen op het herstel van de internationale conjunctuur. En laten we niet vergeten dat de productiviteit van de Waalse arbeiders gemiddeld 15,9 % minder hoog ligt dan die van de Vlaamse arbeiders,” aldus Jan Van Doren, adjunct-directeur van het kenniscentrum van Voka, het Vlaams netwerk voor ondernemingen. “Het Contrat d’avenir was een bewustwording. Wallonië staat ook steeds opener tegenover buitenlandse investeerders. Maar dat wordt slechts in lichte mate naar het terrein vertaald.”

Dubbelzinnige boodschap

Volgens Georges Hübner, professor Management aan de universiteit van Luik “lijdt Wallonië op dit moment aan een zeker gebrek aan realisme. Indien het regeringsbeleid niet verandert, dreigt een voortzetting van de verarming en een stijging van het werkloosheidscijfer in Wallonië. De Waalse overheidsstructuren zijn log en verzuild. Sommigen verdedigen de confessionele rijkdom, maar het komt vooral neer op een verlies van middelen. Als ik in het buitenland vertel dat de Franstalige gemeenschap en haar 4 miljoen inwoners negen universitaire instellingen hebben, zetten de mensen grote ogen op.”

“De economische achteruitgang van Wallonië is tot staan gebracht. Maar die stabilisering is uiterst broos. En het Waals gewest vertoont nog geen sterke tekenen van herstel,” vindt Didier Pacquot, directeur van de economische dienst van de Waalse werkgeversvereniging UWE. “Het subregionalisme was en blijft de voornaamste handicap van Wallonië. Vele andere regio’s in Europa hebben te lijden gehad onder dezelfde kwaal. Maar op een zeker moment hebben zij dat een halt toegeroepen, ook al deed het pijn. Dat zal problemen opleveren voor verenigingen die vandaag van de subsidies leven én voor de coalitiepartijen, voor wie ze vaak gespreide bedjes zijn.”

Voor 79 % van de Waalse werkgevers is de dynamiek van het Contrat d’avenir voor Wallonië ontoereikend om het gewest in de gemiddelde zone van rijkdom van de Europese Unie te brengen. De Waalse regering is niet blind. Waals minister van Economische Zaken Jean-Claude Marcourt (PS) maakte begin februari 2005 een rapport van McKinsey openbaar. Dat bekijkt de mogelijke manieren om de activiteit in het Waals gewest weer op gang te brengen en neemt de achterstand van de Waalse economie in ogenschouw. Marcourt beloofde nog voor juni een strategisch plan. “Het Mc-Kinsey-plan vermeldt echter niet welke maatregelen genomen moeten worden voor de echte Waalse kwalen,” betreurt Alain Destexhe.

Ondertussen blijven de beleidsmensen dubbelzinnige signalen uitzenden. In het kader van het activeringsplan voor werklozen dat onlangs door federaal minister van Werk Freya Van den Bossche (SP.A) werd gelanceerd, hebben 321 Waalse werklozen verstek laten gaan toen zij door de RVA werden opgeroepen. Omdat er met sancties werd gedreigd, maakte minister Marcourt er zich onmiddellijk druk over. “Dat is wellicht een reactie op de menselijke kant van de zaak. Maar alweer is er sprake van een dubbelzinnige boodschap van de Waalse autoriteiten,” scheldt een waarnemer van de Waalse economische wereld. Jean-Yves Huwart

Jean-Yves Huwaert

Sinds 2000 beleeft het werkloosheidspercentage in het Waals gewest opnieuw een piek. In West-Europa zijn er maar weinig regio’s van vergelijkbare grootte te vinden.

Voor 79 % van de Waalse werkgevers is de dynamiek van het ‘Contrat d’avenir’ voor Wallonië ontoereikend.