WAIGEL COPIEERT REAGAN

Je kan het betreurenswaardig vinden of niet, maar sedert de implosie van de Sovjet-Unie geldt in de internationale politiek eigenlijk de wet van Washington. Als de Verenigde Staten zich met bepaalde situaties en toestanden écht gaan bemoeien, zijn er maar weinig obstakels mogelijk op de weg naar wat de Amerikanen willen of voorstaan. De (voorlopige) oplossing van de Bosnische warboel en het (voorlopig) terug op de sporen zetten van het vredesproces in het Midden-Oosten vormen daar typische illustraties van.

De hegemonie van de VS op wereldvlak geldt mutatis mutandis voor Duitsland en de Europese problematiek. Inzake Europese eenmaking en vooral de monetaire unie zingen de Fransen graag af en toe een opvallend deuntje, doen de Nederlanders steevast aan discreet verkenningswerk en ondernemen landen als België en Italië vaak ontroerende pogingen om hun brandend “wij horen toch bij de club”-verlangen naar voren te brengen. Toch is de realiteit zeer simpel : er gebeurt niets waar de Duitsers echt tegen zijn.

De beleidsmakers bij onze oosterburen beseffen uiteraard dat ook zij soms compromissen moeten sluiten. Al was het maar om de Europese publieke opinie te sussen. Maar de grondregels van het spel mogen nooit in het geding komen. Welnu, inzake de monetaire unie hebben de Duitsers zonet die spelregels veranderd. Neen, aan de normen vastgelegd in het veelbesproken Verdrag van Maastricht is niets veranderd. Wel aan de echte EMU-spelregels. En dat is het gevolg van het door de Duitse minister van Financiën Theo Waigel gelanceerde belastingplan.

Laten we er allereerst niet het minste misverstand over bestaan dat er aan het plan-Waigel een stevige electorale geur zit. In maart van volgend jaar staan er in de Bondsrepubliek immers verkiezingen voor de deur die zich voor de coalitie van kanselier Helmut Kohl alsmaar minder gunstig aankondigen. Wat Waigel op tafel heeft gelegd en in de komende maanden zeker nog politieke tests zal ondergaan reikt echter veel verder dan een electorale stunt. Met vijftien jaar vertraging heeft het er alle schijn van dat Duitsland de toer van de Verenigde Staten opgaat.

Begin 1981 veegde de toen net verkozen Ronald Reagan alle op dat moment geldende orthodoxie inzake macro-economisch beleid aan zijn laars en voerde een historische belastingverlaging door. Veel kan worden aangemerkt op de globale beleidscontext waarin deze ingreep werd doorgevoerd. Het staat evenwel buiten kijf dat deze belastingverlagingen in belangrijke mate hebben bijgedragen tot de heropleving van de Amerikaanse economie. Sedert het midden van de jaren tachtig behoort die tot de snelst groeiende van alle industrielanden (met onder meer quasi-volledige tewerkstelling).

Wat Theo Waigel nu voorstelt voor Duitsland vertoont veel gelijkenis met het Reagan-pakket. Ook hij wil immers tot een drastische vermindering komen van enerzijds de hoogste tarieven in de personenbelasting en anderzijds de fiscale druk op het bedrijfsleven. Zeker de afschaffing van een aantal fiscale aftrekposten en misschien ook wel een BTW-verhoging hoewel dit laatste politiek erg omstreden is moeten voor enige compensatie zorgen op het vlak van de overheidsinkomsten. Toch houdt het plan-Waigel alles bij elkaar een netto-belastingverlaging in van om en bij de 30 miljard mark per jaar.

Waarom vormt dit Duitse belastingplan een fundamentele hertekening van de EMU-spelregels ? Omdat het compleet haaks staat op het zogenaamde Maastricht-model. De landen die per se bij de EMU willen horen, hebben getracht aan de Maastricht-normen inzake begroting en schuld (de twee meest geciteerde cijfers van de jongste jaren, nl. resp. 3 % en 60 % van het BNP) te voldoen door twee opeenvolgende ingrepen. Eerst ging de belastingdruk in een ongekende explosie van creativiteit omhoog. Toen bleek wat zeer voorspelbaar was dat men zich dol draaide in een vicieuze cirkel en ging men daarom over tot cijfermanipulaties allerhande. Dit scenario klopt perfect voor landen als België, Frankrijk en Italië.

De fundamentele boodschap van het belastingplan van Theo Waigel is dat het hierboven kort beschreven Maastricht-model naar de prullenmand kan. Onze minister van Begroting Herman Van Rompuy heeft sinds zijn aantreden voortdurend gesteld dat het geen moer verschil uitmaakt of je nu de belastingen verhoogt dan wel de uitgaven vermindert. Wat iedere ernstige econoom reeds lang wist, is nu door een politicus, Theo Waigel, ook in een concreet politiek plan omgezet : het maakt inderdaad een enorm verschil uit of je saneert langs de kant van de uitgaven dan wel van de inkomsten.

Het belastingplan van Waigel is voor de toekomstige welvaart in Europa veel belangrijker dan de EMU zelf. Ook de monetaire unie kan immers maar overleven als Europa terug een structureel groei-elan krijgt. Daarvoor moet het Maastricht-model overboord, de belastingen drastisch naar beneden en de verdere uitgavensanering doorgevoerd worden. Als onze politici een project willen waarmee ze hun geloofwaardigheid snel kunnen herstellen, dan zouden ze beter aan dit soort zaken denken.

JOHAN VAN OVERTVELDT