Wachten op dooi

Nu de relaties tussen Rusland en Oekraïne onder het vriespunt gezakt zijn, wachten Belgische bedrijven met activiteiten in de regio op dooi. Ze blijven overtuigd van het economische potentieel, maar hun lot ligt nu in de handen van politici en diplomaten.

Volgens de cijfers van Flanders Investment & Trade (FIT) was Rusland in 2013 voor Vlaanderen de elfde exportmarkt. Oekraïne eindigde op de 48ste plaats. Hoewel de Oost-Europese landen of Duitsland, Nederland en Finland meer belangen hebben in de regio, staat ook voor de Belgische bedrijven heel wat op het spel bij het conflict tussen Rusland en Oekraïne. Zeker als je rekening houdt met economische sancties in beide richtingen.

De Belgisch-Russische Kamer van Koophandel heeft weet van veertig Belgische bedrijven met productievestigingen in Rusland, 250 met verkoopkantoren en meer dan 2000 die uitvoeren naar de Russische federatie. Uit cijfers van Eurostat blijkt dat die export jaarlijks goed is voor meer dan 5 miljard euro.

De waarde van de uitvoer naar Oekraïne kwam in 2012 uit op 877 miljoen euro. De Oekraïens-Belgische Kamer van Koophandel, die slechts drie jaar geleden werd opgericht, heeft contacten met meer dan 300 Belgische bedrijven die ter plaatse actief zijn.

In de lijst van Belgiës belangrijkste invoerlanden staat Rusland met 9,2 miljard euro (waarvan meer dan de helft olie- en gasleveringen) op de achtste plaats. Oekraïne eindigt op plaats 55 met 319 miljoen euro (-7 % ten opzichte van 2012).

Oekraïne boert achteruit

Paul Gheysens, de topman van de vastgoedontwikkelaar Ghelamco, ziet Oekraïne al jarenlang achteruitgaan. “We hebben er in 2008 onze activiteiten on hold gezet.” In de buurt van Kiev verhuurt Ghelamco momenteel één logistiek gebouw aan een multinational. Omdat het om een business-to-consumerbedrijf gaat, is het risico volgens Gheysens beperkt.

De Antwerpse logistiekedienstverlener Ahlers zag zich vorig jaar door het economische klimaat verplicht zijn activiteiten in Oekraïne terug te schroeven. In de vestigingen in Charkov, Dnjepropetrovsk, Odessa en Kiev bracht Ahlers zijn personeel terug van 105 naar 60 mensen. “Onder de meest recente presidenten ging het politieke klimaat van kwaad naar erger”, vertelt Marc Eekels, algemeen directeur voor de Zwarte Zeeregio. “Sinds enkele maanden is ook de economische activiteit serieus afgenomen.”

Het aluminiumbedrijf Reynaers uit Duffel heeft een productievestiging in de buurt van Kiev. De protesten op het Maidanplein hadden geen rechtstreeks effect op het personeel of de logistiek van het bedrijf. “Maar onze leidinggevenden hebben zowel in Rusland als in Oekraïne hun jaarbudgetten naar beneden bijgesteld door de politieke onzekerheid”, weet CEO Martine Reynaers.

SUN InBev Ukraine, een dochter van de Leuvense biergigant, heeft “zoals elk bedrijf een aantal uitdagingen ondervonden in de voorbije weken”. Het bedrijf heeft enkele malen beslist medewerkers in Kiev en de bredere regio, evenals op de Krim, van thuis uit te laten werken.

Weinig hinder in Rusland

In Rusland ondervinden de meeste bedrijven voorlopig weinig hinder. De twee bedrijven met de grootste blootstelling aan Rusland zijn AB InBev en Solvay, die geen van beide problemen melden.

Ook voor Ahlers, dat in Sint-Petersburg 250 mensen tewerkstelt en in Chelyabinsk nog eens veertig, voelt weinig van het conflict, behalve dan de tegenvallende koers van de roebel. Hetzelfde verhaal horen we bij het West-Vlaamse Deceuninck, dat pvc-profielen maakt voor de bouwsector. “Voorlopig loopt alles normaal”, stelt communicatiemanager Ludo Debever. “Zolang het consumentenvertrouwen op peil blijft, verwachten we geen grote impact. De tegenvallende roebelkoers zullen we wel voelen in onze omzet.”

Tegen dat probleem had Ghelamco zich ingedekt. Het bedrijf verhuurt in de buurt van Moskou een oppervlakte van 150.000 vierkante meter, allemaal aan multinationals, en in dollars. “Ook in Polen hebben we altijd in euro’s of dollars gewerkt”, zegt Paul Gheysens, die bevestigt dat de vraag in Rusland nog even sterk is als twee maanden geleden.

De baggergroep Jan De Nul “verkiest zich niet uit te spreken over een dossier dat zich op internationaal politiek niveau afspeelt”.

Belangrijke exportmarkt

Voor de voedingssector is Rusland een belangrijke exportmarkt, in 2013 goed voor bijna 500 miljoen euro. De Russen blijken onder meer verzot op de Belgische conferenceperen. Jaarlijks exporteert ons land ruim 40 procent van zijn peren naar Rusland, goed voor 88 tot 90 miljoen euro. “Een in- of uitvoerverbod zou een ramp zijn voor de Belgische fruitsector”, zegt Chris Moris, algemeen directeur van Fevia, de federatie van de voedingsindustrie. Maar de sector acht die kans klein.

De Belgische vleesindustrie is minder afhankelijk van Rusland, dat al verschillende malen een tijdelijk invoerverbod inlaste naar aanleiding van enkele Europese schandalen. Eind januari nog legde Rusland de hele import uit de EU stil nadat in Litouwen twee wilde zwijnen met Afrikaanse pest waren opgedoken. De Europese bedrijven probeerden Rusland tevergeefs te doen instemmen met een systeem waarbij het invoerverbod enkel de regio treft waar het schandaal zich voordeed.

Voor de West-Vlaamse groep Vanden Avenne Ooigem is Rusland na Duitsland de belangrijkste exportmarkt. “Wij voeren 80 procent van ons vlees uit, waarvan 25 procent naar Rusland. Het potentieel is er heel groot, maar we hebben moeten leren omgaan met de invoerstops”, vertelt Thomas Vanden Avenne. “Omdat het gaat om diepgevroren vlees, kan Rusland voorraden aanleggen. Daarnaast verhoogt het ook zijn invoer vanuit Brazilië.”

Voor Vanden Avenne komt het grootste risico uit onverwachte hoek. De ondertekening van het vrijhandelsakkoord tussen de EU en Oekraïne zou betekenen dat het land zijn producten vrij van heffingen op de Europese eenheidsmarkt kan brengen. “Maar die bedrijven hoeven niet de strenge lastenboeken na te leven die in de Benelux, Frankrijk of Duitsland gelden. Dat leidt tot concurrentievervalsing.”

Hoop?

Voor een heropleving van de economie in Oekraïne is het intussen wachten op een stabilisatie van de politieke situatie én op een injectie van fondsen. Martine Reynaers: “De Oekraïense economie heeft jarenlang kunnen overleven op Russische subsidies. Het is maar de vraag of Europa bereid is met gelijkaardige bedragen over de brug te komen.” Toch blijft ze hoopvol: “Het is een fantastisch land met veel mogelijkheden. We hopen dat onze leiders en diplomaten een vreedzame oplossing vinden voor het conflict.”

Ook bij Ahlers gelooft men in de veerkracht van de regio: “Met buitenlandse hulp kan het hier bijzonder snel gaan. Ginds aanvaarden de mensen nog draconische maatregelen om de economie erbovenop te helpen. Bovendien zijn het keiharde werkers”, zegt Marc Eekels. “Kijk maar naar Georgië: enkele jaren geleden zat dat land nog in de put, nu gaat het er weer goed.”

Paul Gheysens van Ghelamco staat alvast klaar voor als de Oekraïense economie heropleeft: “We hebben destijds voor een bijzonder aantrekkelijke prijs gronden kunnen kopen. Als het beter gaat, kunnen we snel weer van start.”

SIMON VAN DORPE

“We voelen de tegenvallende roebelkoers in onze omzet” Ludo Debever, Ahlers