Waardeloos, die voorspellingen

Ik herinner mij levendig hoe economische experts ons geruststelden toen de overheid enorme schuldenputten groef. De inflatie zou geen probleem worden, de terugbetaling van al die schulden al evenmin. Experts voorspellen tot op de seconde een maansverduistering en klimaatwetenschappers voorspelden al twintig jaar geleden het type zomer dat we nu krijgen. Waar ligt het verschil?

Een deel komt doordat de wens de vader van de gedachte is. Over onze economische toekomst weten we vooral dat die hoogst onzeker is. Maar het beleid kan niets aanvangen met zo’n boodschap. Men wil met plannen naar buiten komen, concrete beloftes maken. Vooral bij de sociale wetenschappen vindt men altijd wel hooggeleerde vrijwilligers om in de pers de gaten in de kennis op te vullen met hoopvolle veronderstellingen. En klimaatwetenschappers dan? Zij worden er weleens van beschuldigd net het omgekeerde te doen, en hun voorspellingen te kruiden met doemfantasieën, de kaarten in te kleuren zodat het er allemaal gevaarlijker uitziet dan het in werkelijkheid is of zal zijn. Maar dat soort verdachtmakingen geldt vooral voor de berichtgeving over de modellen, niet voor de modellen zelf. Kijk even naar de diverse scenario’s van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC). Enkele daarvan veronderstellen het op grote schaal hanteren van nog niet bestaande technologieën.

Vreemd toch. Veronderstel dat ik bij een bank financiering aanvraag om voor de volgende tien jaar grote bouwprojecten op te zetten. In mijn voorstel staat: de kosten zullen over vijf jaar met 30 procent worden gedrukt door nog niet bestaande technologieën. Als de bank dan uitleg vraagt, licht ik toe: er liggen er al enkele op de tekentafel, sommige zijn nog niet getest en als ze getest zijn, is het op heel kleine schaal, zonder garantie. Toch houdt het IPCC in diverse scenario’s ernstig rekening met bijvoorbeeld CO2-captatie op een schaal die weinig realistisch lijkt. Ja, in IJsland staat een experimentele installatie. Hoopgevend, gemakkelijk op te schalen? Het is vreemd dat dezelfde klimaatwetenschappers die vaak worden verdacht van overdrijving, ons regelmatig in herinnering zouden brengen dat het allemaal erger is dan gedacht en in hun belangrijkste rapport ook weer de wens de vader van de gedachte laten zijn. Klimaatingenieurswetenschappen zijn beloftevol, maar heel onzeker. Maak er niet te veel voorspellingen over.

De wetenschapsjournalist Philip Tetlock waarschuwde al in de jaren negentig voor het onvermogen van sociale wetenschappers om gegronde voorspellingen te maken. Ronduit grappig was zijn vaststelling dat hoe beroemder de expert is, hoe minder betrouwbaar diens voorspelling is. En hoe zat het ook weer met onze voorspellingen aan het begin van de coronacrisis? We zouden meer solidariteit aan de dag leggen, ons minder in massa’s begeven, het mondmasker zou ingeburgerd raken bij de minste dreiging, we zouden meer thuis werken, we zouden onthaasten en vooral veel minder reizen. Sommige voorspellingen lijken te kloppen. Andere niet. Mondmaskers ingeburgerd? Kijk even om u heen. Uiteraard moeten we ook reconstrueren wat nauwelijks of niet werd voorspeld, zoals 40 procent minder pendelaars in de Londense metro (lijkt logisch achteraf) en enorme personeelstekorten in de horeca. De coronavoorspellingen lijken vooral op een muntstuk in de zak van Philip Tetlock.

In de zomer van 2020 werden toonaangevende wetenschappers bevraagd in het kader van The World after COVID Project: wat zou er gebeuren na covid? Wat blijkt: de voorspellingen van al die experts waren onwaarschijnlijk tegenstrijdig. Het is alsof je de temperatuur van het badwater meet met twee thermometers die radicaal verschillende temperaturen opleveren. Dan weet je: waardeloos, die metingen.