Waar knelt het schoentje ?

In het distributie- centrum van Nike heersen sociale wantoestanden, zegt de vakbond. Niets van, antwoordt Nike, wij voeren een modern human-resourcesbeleid.

Toen in 1994 bekend werd dat de Amerikaanse sportschoenengigant Nike zijn distributiecentrum voor Europa, Noord-Afrika en het Nabije Oosten in het Kempense Laakdal zou plaatsen, werd er champagne gedronken. Ook bij de vakbond, die 450 jobs werd beloofd. Vandaag zijn er dat zelfs meer dan 1000, straks moeten het er 1300 zijn. En toch wordt er geen champagne meer gedronken bij de vakbond.

De christelijke bediendenbond LBC haalde in zijn ledenblad Ons Recht ongemeen hard uit met een artikel getiteld : “Nike : waar het negeren van de sociale wetgeving een sport is.” Enkele vakbondsklachten op een rij : geen ondernemingsraad en comité veiligheid, de vakbond wordt buiten gehouden, de arbeidsduur wordt niet nageleefd, vrouwen werken in nachtdienst (wat illegaal is), overuren worden niet betaald enzovoort. De sociale klok wordt bij Nike honderd jaar achteruitgedraaid, luidde de conclusie van het LBC-artikel.

Paul Heykants, secretaris LBC Turnhout, neemt geen woord terug van de beschuldigingen. “Als ik op kantoor ben, krijg ik tientallen telefoontjes van mensen die klagen over de arbeidsomstandigheden bij Nike.” Marcel Ceulemans, human-resourcesmanager Nike, schudt het hoofd ongelovig. “Wie klaagt er ? Geef voorbeelden, zodat we die problemen kunnen oplossen,” zegt hij tegen Paul Heykants, die wel samen rond tafel wil gaan zitten, maar zeker niet in het Nike-bedrijf samen op de foto wil. “De mensen dringen aan op anonimiteit,” repliceert Heykants. “Ze vrezen voor hun job. Bovendien heeft de sociale inspectie van Turnhout ons gezegd dat ze van Brussel de opdracht hebben Nike niet te bestraffen. Nike is immers zo’n belangrijke investeerder dat het geen strobreed in de weg mag worden gelegd.”

De grote betwisting draait rond de flexibiliteit. “Toen we hier gestart zijn, werkten we van 7 uur ‘s morgens tot 7 uur ‘s avonds,” licht Marcel Ceulemans toe. “Maar gezien onze groei, plus 35 % per seizoen, hebben we gekozen om in piekperiodes tot 11 uur per dag te werken, en dat te compenseren tijdens de dalperiodes. Op jaarbasis wordt er 38 uur per week gewerkt, zonder één enkel overuur. De klacht van de niet betaalde overuren is dus ongegrond.”

Omdat Nike verder groeide, moest er naar een ploegensysteem worden overgeschakeld : van 6 uur ‘s morgens tot 2 uur ‘s middags en van 2 uur tot 10 uur ‘s avonds. Later kwam daar, voor de footwear-afdeling, nachtarbeid bij.

Paul Heykants heeft daar problemen mee : “Het personeel kreeg drie systemen voorgelegd en maakte zijn voorkeur bekend voor het vijfploegensysteem ( nvdr. roterend van 6 tot 2 en van 2 tot 10, een vaste nachtploeg en een vaste weekendploeg). Uiteindelijk opteerde de directie voor het vierploegensysteem ( nvdr. drie dagen 11 uur in de dag, drie dagen thuis en drie dagen 11 uur ‘s nachts).” Marcel Ceulemans tracht te zalven : “Vandaag is het vijfploegensysteem niet haalbaar omdat er te weinig leidinggevenden zijn. Maar we hebben ons geëngageerd om het tegen 1 mei ’97 in te voeren.”

Het vierploegensysteem heeft ook het probleem gecreëerd van de vrouwen die nachtarbeid verrichten (wat wettelijk verboden is). Een jaar geleden werd nachtwerk op basis van vrijwilligheid ingevoerd. “Ook voor vrouwen, 58 % van ons personeel, omdat we uitgaan van het gelijkheidsprincipe,” zegt Marcel Ceulemans. In het vierploegensysteem volstaat het aantal vrijwilligers echter niet en werden de 460 mensen van de footwear-afdeling verplicht ‘s nachts te werken. Wanneer er in mei volgend jaar wordt overgeschakeld naar het vijfploegensysteem, moet het mogelijk zijn terug te keren naar de vrijwilligheid. Bij het bevoegd paritair comité ligt nu een aanvraag voor een afwijking op de wet. Paul Heykants : “Wij zijn pragmatisch, we zijn niet tegen nachtwerk als het op basis van vrijwilligheid wordt georganiseerd binnen het wettelijk kader. Maar we zijn absoluut gekant tegen verplicht nachtwerk.”

RECHTSTREEKS OVERLEG.

Nike is op zoek gegaan naar een alternatieve manier van onderhandelen. Toen in januari ’95 de sociale verkiezingen overal werden opgestart, waren er bij Nike geen kandidaten. “We hebben nochtans geen druk uitgeoefend,” zegt Marcel Ceulemans.

Nike heeft een alternatief opgezet : de Sociale Organisatie Dialoog (SOD). Elk team er zijn er een 50-tal kiest zijn afgevaardigde voor de SOD. Om het werkbaar te houden, nemen er daarvan vijftien deel aan de dialoog. “Tegenover de ondernemingsraad biedt dit systeem het voordeel dat het personeel zich meer betrokken voelt,” zegt Marcel Ceulemans. Paul Heykants heeft het echter niet begrepen op deze manier om de vakbond buitenspel te zetten en het overleg individueler te maken : “Met de SOD loopt het fout. Volgens onze vakbondsafgevaardigde werd een aantal mensen geweigerd in de SOD, omdat ze zogezegd niet geschikt waren. Misschien waren ze te assertief.” Eens te meer kijkt Marcel Ceulemans ongelovig en vraagt hij namen en bewijzen.

Het blijft een welles-nietesspel. Nike wordt een beetje overdonderd door zijn eigen succes. En zal waarschijnlijk daardoor af en toe over de schreef gaan. Een opstart en doorgroei naar 1000 mensen kan niet altijd volgens de boekjes verlopen. Daarnaast toont het conflict hoe moeilijk de vakbond het heeft met no-nonsense bedrijven als Nike. Een conflict zoals we er in de toekomst nog meer zullen zien.

G.M.

MARCEL CEULEMANS (NIKE) Een rechtstreekse dialoog met de werknemers leidt tot een grotere betrokkenheid.