VZW’S IN BELGIE

Het winstmotief jaagt de markteconomie vooruit. Een stukje van die privé-markt doet het echter zonder winstoogmerk. Heel wat mensen verdienen hun brood in het verenigingsleven of wat in economenjargon de private non-profitsector heet. Blijkt dat deze sector goed is voor meer dan 5% van het bruto binnenlands product (BBP).

De universiteit van Luik en het Hoger Instituut voor de Arbeid(KU Leuven) zetten de eerste stappen om de onbekende omvang van de private non-profitsector te achterhalen. Ze deden dat door het economische belang van de vzw’s, de vereningingen zonder winstoogmerk, in België in kaart te brengen. Bij gebrek aan officiële en betrouwbare statistieken werkten de onderzoekers op basis van een enquête.

Dat is nodig, want in 1995 bijvoorbeeld hadden vier op tien vzw’s in België hun activiteit stopgezet zonder een akte van ontbinding te publiceren in het Belgisch Staatsblad. Het aantal werkzame vzw’s kan daarom worden geraamd op 50.000 (op 82.000 geregistreerde).

Deze vzw’s stellen bijna 470.000 gesalarieerde werknemers tewerk. Dat is 12,5% van de arbeidsplaatsen in België. In voltijdse equivalenten gaat het om 350.000 jobs of ruim 10% van de betaalde arbeid in België. Deze loonmassa zorgt voor 97% van de toegevoegde waarde van de private non-profitsector en kan worden geschat op bijna 450 miljard frank of ongeveer 5% van het BBP. De totale omzet van de sector bedraagt 760 miljard frank.

Slechts een derde van de vzw’s doet een beroep op betaalde arbeid. De meerderheid draait alleen op basis van vrijwilligerswerk. Opgeteld zouden de uren vrijwilligerswerk overeenkomen met een equivalent van 100.000 voltijdse jobs. Tegen een gemiddelde loonkost heeft dit vrijwilligerswerk een geldelijke waarde voor de vzw’s van 125 miljard frank. Vrijwilligers engageren zich bij voorkeur in de welzijnssector en in recreatieve en culturele activiteiten.

De vzw’s zijn actief in de meest uiteenlopende sectoren: cultuur en ontspanning (de meeste voetbalclubs uit eerste klasse zijn bijvoobeeld nog vzw’s), onderwijs, gezondheidszorg, welzijn, bescherming van het leefmilieu of ontwikkelingshulp. De vzw’s zijn het meest prominent aanwezig in het verlenen van (quasi) collectieve diensten of daar waar de overheid een stapje heeft teruggezet in gezondheidszorg, onderwijs en welzijn. Hier verdelen de openbare aanbieders en de verenigingen het terrein.

De overheid erkent de rol van de verenigingen als verstrekkers van quasi collectieve diensten door hen te financieren. Drie vierde van hun middelen putten de verenigingen uit overheidssteun in de vorm van subsidies, de financiering van arbeidsplaatsen of de terugbetaling van kosten. In tijden van budgettaire besparingen is deze afhankelijkheid van overheidsfondsen geen aantrekkelijke positie. Daarnaast puurt de private non-profitsector middelen uit de verkoop van producten (16%), bijdragen van leden (3%) en giften (5%). In totaal kunnen de vzw’s jaarlijks ongeveer 760 miljard frank uitgeven.

Over de hele wereld zijn gegevens over de private non-profit sector schaars. De Amerikaanse John Hopkins University coördineerde een vergelijkend onderzoek in 22 landen. België neemt internationaal de derde plaats in (na Nederland en Ierland) in de rangschikking van de landen met de grootste private non-profitsector (zie tabel: Gesalarieerde arbeid in de non-profitsector).

Het toptrio van deze landen heeft, in plaats van een eengemaakte publieke dienst op te zetten in sleuteldomeinen als onderwijs en gezondheid, geopteerd voor een mix van publieke en particuliere instellingen zonder winstgevend oogmerk. Vandaar dat de gesalarieerde arbeid van non-profitorganisaties in deze drie landen geconcentreerd is in drie sectoren: onderwijs, gezondheid en welzijn. Het model in België is een combinatie van het Franse, gebaseerd op de gecentraliseerde openbare macht en op de ontwikkeling van openbare diensten, en het Duitse model, gebaseerd op het delegeren van publieke dienstverlening naar particuliere organisaties zonder winstoogmerk.

‘De private non-profitsector in België’, Koning Boudewijnstichting.

Info: Tel. (070)23.37.28 of www.kbs-frb.be/publicaties