Voorspelbare Claus

Op enkele sporadische dissonanten na oogst De Geruchten, de nieuwe roman van Hugo Claus, beate bewondering. Bizar, want het boek rammelt behoorlijk.

De drukpersen lagen nog niet goed stil of de loftrompetten weerklonken in alle media. De geruchten werd zelfs als een vervolg op het terecht bewierookte Het verdriet van België afgeschilderd. Verhaal en thematiek maken de vergelijking enigszins begrijpelijk. Als zoon van een collaborerende moeder verwijst de schimmige anti-held René Catrijsse naar het magnum opus. In De geruchten is het echter al 1966. René deserteerde in Kongo en keert stiekem terug naar zijn ouders in Alegem, in de buurt van Waregem. Met zulke plaatsnamen, een moeder die Alma heet en een broer Noël mag het referentieregister opengetrokken worden. Er is zelfs een koor in Café De Doofpot. Bij elke andere schrijver zou dat als platte symboliek gebrandmerkt worden.

Claus komt goed op dreef wanneer hij slinks, giftig en satirisch de Vlaamse bekrompenheid en ingebakken corruptie hekelt. Zo wordt zijn roman zowel tijdloos als brandend actueel. Helaas ventileert hij zijn venijnige commentaar zo oubollig brutaal, dat er finaal geen kritische werking meer uitgaat van het gif. De geniepige pastoor hebben we wel gehad. Misschien wilde Claus een allegorie over een geborneerde Vlaamse samenleving net voor de ingrijpende maatschappelijke veranderingen, maar dat had een kandidaat-Nobelprijswinnaar op zijn minst subtieler en inventiever mogen aanpakken.

Het nieuwe werk, dat ook structureel rommelig overkomt, wordt geen nieuw dieptepunt als zijn vorige Belladonna. Toen werden enkel ouwerwetse karikaturen gespuid. Nu worden op zijn minst enkele Clausiaanse thema’s in stelling gebracht. Maar het blijven planken van dik hout. De geruchten is vooral erg voorspelbaar. Uitg. De Bezige Bij, 224 blz., 690 fr. .Antwerpenaar Bob Mendes houdt het in De kracht van het vuur bij faction, een combinatie van een fictief verhaal tegen een reële achtergrond. Volgens de regels van het eerder avontuurlijke thrillergenre en deskundig onderbouwd met historische feiten, borstelt hij een romantisch aangedikt fresco van een kwarteeuw in en rond Iran. Uitg. Meulenhoff/Manteau, 431 blz., 795 fr. .Avontuur, passie en spanning vormen ook de hoofdingrediënten van Hongerwebben, de tweede roman van de Gentse Ingrid Verhelst. Haar protagoniste wil niet langer geleefd worden en weeft een web vol leugens. Verhelst doseert echter onzorgvuldig en graait (te) gretig naar de grote gevoelens en gebeurtenissen. Uitg. Prometheus, 261 blz., 795 fr. .

LUC DE DECKER