Voorkomen is beter dan genezen

Minister van Economische Zaken Rudy Demotte (PS) wil een fonds oprichten dat patiënten vergoedt die het slachtoffer zijn geworden van een medische fout. Totnogtoe behoorde de PS-minister niet tot het groepje ministers dat uitblonk door een grootse dadendrang. Maar met dit initiatief scoort Demotte wél meteen hoog op de prestatieladder, jammer genoeg in negatieve zin.

Het lijdt geen twijfel dat onze maatschappij er zich voor moet hoeden in het Amerikaanse sukkelstraatje terecht te komen wat medische fouten betreft. Daar loopt het immers de spuigaten uit: zodra er nog maar een kleine aanwijzing is dat de arts een fout zou kunnen hebben gemaakt, krijgt hij al een claim binnen. De bedragen die gespecialiseerde advocaten daarbij op tafel gooien, maken de toestand totaal potsierlijk. Allemaal praktijken die de normale werking van de medische markt verstoren, en dus een hypotheek vestigen op de volksgezondheid.

Een ander, subtieler maar daarom maatschappelijk niet minder relevant gevolg van de Amerikaanse toestand is dat hij tot een verregaande verkwisting leidt van menselijk kapitaal. De advocaten die zich momenteel toeleggen op medische fouten, zouden meer toegevoegde waarde kunnen creëren op maatschappelijk vlak als zij hun – meestal niet geringe – talenten anders zouden benutten. Geen enkele productiefactor is in de moderne maatschappij zo belangrijk voor de economische groei als de ontwikkeling van, en het efficiënt gebruiken van menselijk kapitaal.

Met het voorstel van Demotte belanden we misschien wel in het andere uiterste. Maar het perspectief oogt al even onaantrekkelijk. Volgens de nota-Demotte zal de patiënt immers niet moeten bewijzen dat er een medische fout is gemaakt. Het volstaat dat er zich abnormale, niet te voorziene schade voordoet. Een formulering die de poort naar misbruiken wagenwijd openzet.

Eén voorbeeld: iemand lapt de voorschriften van zijn arts aan zijn laars, waardoor de initiële ingreep niet zo succesvol is als verwacht. Wellicht voldoende om een schade-uitkering te krijgen vanuit het fonds-Demotte. Het gaat immers om een abnormale, niet te voorziene schade. De overgrote meerderheid van de Belgen zal er ongetwijfeld niet eens aan denken om zich met dergelijke praktijken bezig te houden, maar een kleine minderheid zal er gegarandeerd een lucratieve hobby van maken.

Het voorstel-Demotte sluit ook uit dat geneesheren nog gerechtelijk kunnen worden vervolgd. Ook hierrond kan men vele mooie woorden in de sfeer van ethiek en moraliteit weven, maar het gevolg zal wél zijn dat geneesheren hun aandacht zullen laten verslappen. Zeker als het leven van de patiënt niet meteen in gevaar komt, zullen artsen op den duur geneigd zijn zich minder intensief te buigen over de mogelijke gevolgen van een medische ingreep. Ik bedoel daarmee niet dat artsen zich onverantwoord zullen gedragen, wél dat hun aandacht zal verslappen. Ook artsen is niets menselijks vreemd.

Een belangrijk onderdeel van het institutionele kader van een goed functionerende vrijemarkteconomie is dat iedereen te allen tijde zelf verantwoordelijk is voor zijn/haar daden. Dit geldt voor individuen en ondernemingen. Maar zeker ook voor artsen. Een loodgieter die een fout maakt, zal geld, tijd en energie moeten besteden om die fout te herstellen. De gevolgen van een medische fout zijn evenwel meestal ernstiger dan de last die u ondervindt van een lekkende kraan in de kelder. En daarom is het belangrijk dat dit verantwoordelijkheidsgevoel niet wordt ondergraven. Maar dat zal zonder twijfel gebeuren als de gemeenschap zich engageert om de consequenties van zulke fouten te vergoeden.

Geneesheren kunnen zich in de privé-markt tegen dergelijke risico’s verzekeren. Een goede arts zal daarbij minder moeten betalen dan een minder goede. En zo hoort het ook. De mogelijkheid om die verzekeringspremies door te rekenen in de erelonen moet geënt zijn op de premies die de betere geneesheren betalen. Concreet betekent dit dat artsen die geregeld in de fout gaan, dat ook zullen merken aan hun netto beschikbaar inkomen.

Spreken we hier onze initiële stelling tegen dat we niet in Amerikaanse toestanden mogen vervallen? Helemaal niet. De overheid kan en moet een kader scheppen waarbinnen de arts zijn verantwoordelijkheid niet kan ontvluchten en waar gespecialiseerde advocaten zich niet als getrainde cowboys in de arena kunnen begeven om eender welke futiliteit te laten vergoeden met enorme bedragen. Het voorstel-Demotte schiet aan die doelstelling compleet voorbij.

johan van overtveldt