“Vlamingen zijn afwezig in de Haute Finance”

Staan de Vlamingen op 11 juli 2002 waar ze moeten staan? Minstens op twee vlakken niet: ze zijn nog steeds opmerkelijk afwezig in de Haute Finance en de adel. Baron Paul De Meester is een voortreffelijk waarnemer van de Belgische geldwereld, de adel, de universiteit, de energiebranche en de clubs voor de bovenlaag. Na zeventien jaar en enkele hachelijke kwesties beëindigt hij met succes zijn voorzitterschap van de Belgische Betonmaatschappij.

Baron Paul De Meester (67) heeft eindelijk meer tijd om te zeilen door de Kempense lucht. Hij is lid van de Vlaamse Zweefacademie in Weelde. Golfen, de sport van de exquise gentleman, is aan Paul De Meester niet besteed. De ingenieur kernenergie, oud-hoogleraar van de KU Leuven, baron, voorzitter van de Club van Lotharingen (de tweetalige evenknie van De Warande) en voorzitter of ex-voorzitter van talrijke verenigingen start een tijd van actieve rust. Hoewel rust? Paul De Meester wil een internationale denkgroep samenbrengen om een Europese kwaliteitsuniversiteit van het type Princeton, Harvard of Stanford te plannen. Op deze 11de juli viert Paul De Meester zijn 41ste huwelijksverjaardag met Mia Van de Sande, ere-inspecteur economie bij de Vlaamse Gemeenschap.

Vlaanderen Feest! Zult ook u de leeuwenvlag uitsteken?

PAUL DE MEESTER. “Ach neen. De Vlamingen vochten op de Kortrijkse Groeningekouter tegen de Antwerpenaren en de Limburgers en mochten daarbij op de steun van de Namenaren rekenen. Belangrijker was dat de Vlaamse burgers de Franse edellieden versloegen, wat een stap voorwaarts betekende in de richting van een meer democratische samenleving. Bij de jeugd leeft die Vlaamse problematiek niet, hoewel ik vaststel dat de hoogste financiële kringen van België Franstalig blijven. Ik merk in de Club van Lotharingen dat het Nederlands van die top verbetert, en dat het Frans van de Vlamingen jammer genoeg verslechtert.”

Bent u gelukkig dat u in de adelstand werd verheven?

DE MEESTER. “Ik was geen kandidaat, zoals wellicht niemand kandidaat is. In 1990 vroeg de Raad voor de Adel de dossiers op van professoren van de KU Leuven. Ik werd eruit gepikt, samen met Roger Van Overstraeten van Imec, mijn gewaardeerde en veel te vroeg overleden confrater. We waren vereerd en weten dat anderen wanhopig dezelfde bekroning zoeken. Mijn leuze is Progressus Homini Serviat, wat staat voor Vooruitgang ten dienste van de Mens. Mijn wapenschild bevat niet alleen de kleuren van Antwerpen, Leuven en de Belgische Betonmaatschappij, maar ook de symbolen van de ingenieurs, de economen en de rechten. Zo komen de draden van mijn ankerpunten en die van mijn vrouw en twee zonen samen.”

Zijn Vlamingen wel ‘clubbable’?

DE MEESTER. “De Cercle Gaulois is Franstalig en zijn leden zijn niet meer van de jongsten. De Vlaamse Warande bloeit. De Club van Lotharingen is tweetalig, heeft voor de tweede maal een Vlaamse voorzitter en biedt een tweetalig programma aan. Spijtig genoeg is het aantal Vlaamse leden gezakt van 30% naar 20%. Ik denk – of liever: ik vrees – dat Vlamingen minder ‘clubbable’ zijn dan Franstaligen. Ik zie hetzelfde bij de Vereniging voor de Adel, waar ik in het bestuur zetel.

“Het klopt enerzijds dat de Vlamingen niet in de top van de adel geraken. Ik ken geen enkele Vlaamse geadelde graaf – dat is blijkbaar een voorrecht voor Franstaligen. De hoogste Vlaamse geadelde was burggraaf Gaston Eyskens. Anderzijds herinner ik me ook dat ik ooit een brede telefoonronde heb georganiseerd waarbij ik de Vlaamse edellieden persoonlijk uitnodigde om present te zijn op het bal van de adel in de Concert Noble. Het werd een mislukking. Wij voelen ons ten onrechte niet thuis in die kringen en laten daardoor kansen liggen. Ik zie met eigen ogen hoe het Franstalige establishment veel professioneler en met genoegen netwerkt, bijvoorbeeld in de richting van het Hof. Een volk dat wil meetellen, moet uit zijn schulp kruipen.”

BBM: tragisch en hilarisch

De voorbije jaren waren turbulent voor de Belgische Betonmaatschappij. Of moeten we zeggen: hilarisch?

DE MEESTER. “Een misnoegd grootaandeelhouder-familielid bond de kat de bel aan en beschuldigde ons van fiscale fraude. De Bijzondere Belastinginspectie behandelde de klacht en ontdekte geen fouten in onze fiscale constructie. We konden zelfs een voorziening van 4 miljoen euro voor deze betwisting weer integraal overhevelen naar het werkkapitaal. Voor koppelbazerij in België zijn we evenmin veroordeeld. Er werd wel een algemeen onderzoek naar fraude gevoerd onder het bouwpersoneel, maar niet specifiek tegen ons.”

Vetes in familiebedrijven zijn schering en inslag. Valt er iets tegen te doen?

DE MEESTER ( knippert met de ogen) . “Vanaf 1983, eerst als adviseur, heb ik het wel en wee van de aandeelhouders-families Stulemeijer en Tytgadt bij de BBM meegemaakt. Ik heb slapeloze nachten gekend door het geruzie en de vetes. Gelukkig zijn Christian Dumolin van TrustCapital Patners en – dankzij hem – een nieuwe raad van bestuur in 2001 orde op zaken komen stellen. Vandaag discussieert de bestuursraad niet langer over de kast van tante Eulalie, die neef Jean eigenlijk geërfd had moeten hebben. Wat ik heb meegemaakt, was zeer leerzaam, en ik bedoel dat niet cynisch. Het sterkt mij in de overtuiging dat raden van bestuur een meerderheid zouden moeten hebben van onafhankelijke en actieve bestuurders. Dat is een godszegen voor een professionele manager. Het Instituut voor Bestuurders van professor Lutgart Van den Berghe verricht ter zake gouden werk. Voor die meerderheid van onafhankelijke bestuurders hoeven er geen ingewikkelde wetten te komen. Laat de Commissie voor het Bank- en Financiewezen een opvoedende en richtinggevende rol spelen. Pragmatisme is beter dan wetterij.”

De BBM is de enige grote bouwonderneming in dit land met een Belgische verankering. Uw grote concurrenten zijn door een stormwind de jongste twee decennia allemaal Frans geworden. Hoe komt dat?

DE MEESTER. “Wij hebben geen enkel voordeel gehaald uit onze Belgische verankering, integendeel. We ontdekten dat de politici en ambtenaren die over de grote bouworders beslissen vaak meer vertrouwen hebben in een grote buitenlandse bouwonderneming – en in Brussel dan bij voorkeur een Franse bouwonderneming – dan in een Belgische. Wij traden als enige Belg in het strijdperk met een eigen samenwerkingsverband voor de waterzuiveringsfabriek van Brussel-Noord, tegen drie Franse groepen. En we verloren. Wij hoorden nadien in de wandelgangen dat we té Vlaams zouden zijn geweest. Bizar, voor veel Vlamingen zijn we té Franstalig.

“Tien jaar geleden waren we nog actief in Zaïre. Weet u dat de toenmalige Franse president François Mitterrand persoonlijk naar president Moboetoe belde om, tegen ons in, een bestelling te gunnen aan een Franse bouwgroep? Wat uiteindelijk ook gebeurde.

“Meer in het algemeen is het logisch dat Belgische bouwconcerns aan Frankrijk worden verkocht. Wie in Europa wil meespelen, moet voldoende schaalgrootte hebben. De BBM bijvoorbeeld heeft die schaalgrootte vandaag niet. De Franse bouwers voerden een expansieve Europese overnamepolitiek en de Franstalige bouwwereld uit het Brusselse kon makkelijk worden geïntegreerd in de BTP’ers ( nvdr – Bâtiments, Travaux Publics, een codewoord voor de grote Franse bouwgroepen) van Parijs.”

Een Europese Harvard-universiteit

Met de Verklaring van Bologna werden de Europese universiteiten hertekend. Toch bent u niet onverdeeld gelukkig over de academische wereld?

DE MEESTER. “Ik heb gezien hoe de universiteit begon af te takelen, en ik vrees dat die aftakeling ook vandaag voortgaat. Om u een voorbeeld te geven: de generatie van de professoren Roger Dillemans, Roger Blanpain en Walter Van Gerven is weg bij de rechten en ik zie weinig voltijdse opvolgers. Rector Dillemans was een erudiet, een causeur, een humorist en een diplomaat, geen manager. Zijn opvolger, rector André Oosterlinck, een ingenieur van opleiding, is een manager vol ambitie. Zowel Dillemans als Oosterlinck hebben te weinig armslag omdat het universitaire beleid gebureaucratiseerd is. Aan de universiteit hebben ze vandaag rigoureus – té rigoureus naar mijn smaak – elke activiteit van een hoogleraar buiten zijn lab en doceerlokaal gebannen. Dat past in een middeleeuwse opvatting die sloeg op monniken en kamergeleerden.

“Hoe kan je bijbenen als je de voeling met de praktijk mist? Het spreekt vanzelf dat de wetenschappelijke activiteit van de professor niet mag lijden onder de nevenbaantjes, maar is dat gevaar acuut? In de rechten, de economie, de geneeskunde en de toegepaste wetenschappen is de gewoon hoogleraar – dus de hoogste graad in de academische pikorde – vervangen door de buitengewoon hoogleraar. Die laatste is niet buitengewoon, wel extraordinarius, zoals in de kerkwetten. De term zet de leek op het verkeerde been. Ik pleit voor pragmatisme en voor gewoon hoogleraren met taken buiten de universiteit. Dat is een transfer van kennis in de twee richtingen, zoals ik weet door mijn combinatie van het zakenleven en de universiteit”

Hebt u voorstellen voor een hervorming?

DE MEESTER. “Er zijn volgens mij twee prioriteiten. Eén, de honoraria van de hoogleraren moeten omhoog en, twee, – misschien nog belangrijker – de universiteiten moeten hun compensatiepakketten durven te differentiëren tussen de grote en de kleine talenten. Twaalf jaar geleden vroeg een collega, een uitstekende wetenschapper, tijdens een reünie van promotiegenoten dat iedereen anoniem zijn wedde zou opschrijven. Bij vergelijking bleek dat hij in het laatste kwart zat. Dat is niet verbeterd.

“Als vice-rector en voorzitter van het academisch personeel van de KU Leuven heb ik binnenskamers kunnen bedingen dat een knappe Leuvense wetenschapper een substantieel hogere compensatie kreeg. Zoniet waren wij hem kwijtgeraakt. Amerikaanse professoren kan de KU Leuven niet betalen. Iedereen is ten gronde gelijk, maar dat belet niet dat je pragmatisme moet durven koppelen aan elitisme als je de beste wetenschappers wilt behouden. Het gelijkheidsbeginsel voor de honoraria wordt sluipend verlaten. Een openbare discussie in de Vlaamse Interuniversitaire Raad lijkt me meer aangewezen dan al dat geheimzinnig gedoe. De CEO-weddes worden bekritiseerd, maar waarom niet die van de megasterren uit de popmuziek of het voetbal? Alles moet verplatten. Nochtans houden mensen van liturgie. De professorenstoet op het feest Dies Natalis is toch mooier mét toga’s en baretten?”

Kan een Vlaamse universiteit ooit de toptien van Europa bereiken?

DE MEESTER ( zucht diep) . “Ik twijfel daaraan. Hoewel er ook goede aspecten aan vastzitten, maakt Bologna van de hogescholen en universiteiten een kleurloze en smaakloze gelei. Wij hebben in Europa Harvards, Yales en Stanfords nodig. Ik zoek gelijkgestemden in de buurlanden om daarover ideeën te ontwikkelen en te bekijken hoe we geld kunnen vinden om dat soort universiteit hier te stichten. Boven de massa moeten nieuwe universiteiten met een Amerikaanse aanpak uitpieken. Het moeten échte vrije universiteiten zijn, gefinancierd door opbrengsten uit aandelen, gronden en collegegeld. Gebeurt dat niet, dan zullen we op meer vlakken wetenschappelijk terrein verliezen aan de Amerikanen.

“Vooral de financiële competitie, waarbij men kijkt naar het aantal studenten, fnuikt de kwaliteitsnormen. Ik denk niet dat de KU Leuven de kracht of de mogelijkheid heeft om dat peil uit te bouwen. Dus moeten we denken in de richting van een stichting, zoals Harvard. Voor mij mag die universiteit uiteindelijk de Fiat-universiteit worden genoemd, als Fiat ze volledig wil sponsoren. Maar het moet een universiteit zijn waar zowel voor professoren als studenten zéér strenge selectiecriteria gelden. Een Europese Harvard-variant zou zijn onderkomen bijvoorbeeld in één van de prachtige kastelen of kloosters rond Leuven kunnen hebben. Bedoeling is dat zo’n universiteit zich uitsluitend richt tot post-graduatestudenten. In de Vroege Middeleeuwen was de humaniora de hoogste graad, daarboven ontstonden spontaan de universiteiten. Ik verwacht een gelijkaardige evolutie naar een Europese kwaliteitsuniversiteit.”

Was u toch niet beter rector van de KU Leuven geworden?

DE MEESTER ( glimlacht) . “Mijn vrouw heeft me vaak gezegd: ‘gelukkig dat jij geen rector bent, want je zou ongelukkig worden omdat je een té groot aantal dingen waar je achter staat niet kunt verwezenlijken. De assistenten, vakbonden, studenten… ze hebben allemaal inspraak. Dat verstroopt het beslissingsproces en het opnemen van verantwoordelijkheid. Ik ben niet tegen inspraak, maar verwerp het gedeelde beslissingsrecht. Er moet één verantwoordelijke groep zijn, die als het slecht gaat kan worden gestraft.”

De vuile bom

Wat vindt u van paarsgroen?

DE MEESTER. “In 1999 hoopte ik, en met mij veel ondernemers, dat er een substantiële belastingverlaging zou worden ingevoerd. De regering van Guy Verhofstadt heeft dat niet gedaan. En een opvallende verlaging van de personenbelasting kwam er evenmin. Blijkbaar kon er alleen voor de KMO’s iets van af, want dat is electoraal lonend. Eigenlijk heeft deze regering vooral kunnen profiteren van de gunstige economische conjunctuur en van de manier waarop Jean-Luc Dehaene en Herman Van Rompuy de staatsschuld hebben gesaneerd.

“Ik ben ook in mijn wiek geschoten over de onzinnige aanval van deze regering op de kernenergie. Dat is industrieel en intellectueel tegen alle redelijkheid. Iedereen weet – ik heb dat zwart op wit op papier gezet in twee boeken – dat ik een genuanceerde verdediger ben van kernenergie. Ik heb altijd aandacht gevraagd voor wat er leefde in de maatschappij aangaande de vrees en verwachtingen over nucleaire energie. Ik ben daarbij vaak ingegaan tegen de top van de elektriciteitsbedrijven. Die vond dat het publiek zich maar op hen moest verlaten, zij wisten het best. Maar de beslissing van de regering-Verhofstadt is gewoonweg machiavellistisch. Zij kan worden teruggeschroefd als de Belgische energievoorziening in de problemen geraakt. Welnu, dat zal zéker het geval zijn. Voor België is kernenergie onmisbaar.”

Is het zinvol om met groenen over kernenergie te discussiëren?

DE MEESTER ( grimast) . “Pijnlijk, pijnlijk. Je predikt voor gelovigen van een antinucleaire sekte. Ik heb vaak gediscussieerd met toplui van de groene partijen. Achter de hand geven ze toe dat centrales met fossiele brandstoffen meer mensen schaden. De groenen hebben echter hun leden gewonnen door zich irrationeel tegen kernenergie te keren. Daar durven ze vandaag niet van terugkomen, hoewel internationaal de belangstelling voor kerncentrales – ook omwille van het halen van de Kyoto-normen – aan het toenemen is.”

Zijn er vandaag nog jongeren die voor kernfysicus studeren?

DE MEESTER. “Amper. De deelnemers aan de cursussen van de Belgische universiteiten vergrijzen. Dat is gek, want ook als je de kernenergie afbouwt, heb je experts nodig om dat proces te begeleiden. Of gaan we ze misschien in het buitenland zoeken als die tijd komt?”

Het opslaan van kernafval zaait onrust. Velen vrezen een ‘vuile bom’. Hoe staat u daar tegenover, als specialist in kernenergie?

DE MEESTER. “De opslag van kernafval heb ik jaar na jaar zien verbeteren. Het probleem, voor zover er een probleem zou zijn, is niet het afval van de kerncentrales. Het Belgische kernafval wordt op een keurige manier opgeslagen op een veilige plek in de Molse kleilagen na opwerking in La Hague.

“Voor terrorisme en een dirty bomb is laagradioactief afval uit bijvoorbeeld de ziekenhuizen of de industrie de sleutel. Met zo’n laagradioactief afval kan je geen kernbom maken. Maar je kunt het wel bevestigen rond een klassieke bom, waardoor de radioactiviteit de lucht in wordt geslingerd. Hoe groter de spreiding, hoe onschuldiger de besmetting. Dat is een rationele vaststelling. Ik kan me echter de krantenkoppen voorstellen die het dan meteen over catastrofale scenario’s hebben. De boekhouding van laagradioactief afval en zijn bewegingen worden nauwlettend in de gaten gehouden. De zwakke schakel in de discussie is Rusland, waar er niet alleen een zwarte markt voor splijtstof bestaat maar ook nog eens knappe experts rondlopen. Of je zomaar een kilo uranium of plutonium kunt kopen, is dan weer een andere vraag. Je stopt zoiets in een loodzware, beveiligde container die zichtbaar is of je vervoert het in een koffertje en dan lopen de koper en zijn trawanten stralingsgevaar. Een dirty bomb is in de eerste plaats een bangmaker.”

Frans Crols [{ssquf}]

fcrols@trends.be

“Een substantiële belastingverlaging? Blijkbaar kon er alleen voor de KMO’s iets van af, want dat is electoraal lonend.”

“Wij hebben in Europa Harvards, Yales en Stanfords nodig. En voor mijn part mag die universiteit uiteindelijk de Fiat-universiteit worden genoemd, als Fiat ze volledig wil sponsoren.”

“De beslissing van de regering-Verhofstadt over kernenergie is gewoonweg machiavellistisch. Voor België is kernenergie onmisbaar.”