VERZEILDE BBL IN WAPENTRAFIEK ? De Cardo(e)nkonnektie

De Bank Brussel Lambert probeert, via processen tegen Chase Manhattan en Ernst&Young, 2,2 miljard frank te rekupereren. BBL leende dat geld aan Arochem, een bedrijf dat de wapenhandel van Carlos Cardoen met Saddam Hoessein financierde.

Roy William Harris, momenteel in een gevangenis benoorden New York, was ooit een fameuze olietrader ; nu is hij veroordeeld in één van de grootste financiële fraudezaken in de VS.

Harris heeft gelogen tegen een bankconsortium geleid door Chase Manhattan en waarvan ook de Bank Brussel Lambert deel uitmaakt in een poging om grote verliezen van Arochem Corp., zijn privé-raffinaderij, te verdoezelen. Toen Arochem begin ’92 bankroet ging, verloren de banken bijna 200 miljoen dollar. Enkel al de BBL verloor 71,4 miljoen dollar, aan de huidige koers ruim 2,2 miljard frank.

Harris kreeg in december jl. 15,5 jaar cel. Hij gaat in beroep. Tijdens het proces werd duidelijk dat boven Arochem en Harris een donkere wolk vol mysteries hangt. En het gezicht van Saddam Hoessein.

Verdonkeremaande Harris simpelweg miljarden ? Of financierde hij een mega-wapenhandel met Irak ? En vooral : wat wisten zijn bankiers ?

OMKOPERIJ EN FRAUDE.

Zoveel is zeker : de banken hebben die 200 miljoen dollar nooit gevonden ; ze hebben zelfs niet echt geprobeerd om het Arochem-netwerk van trading, akkoordjes en omkoperij te ontrafelen. De banken noch de openbare aanklager onderzochten de transakties van Harris met diens jeugdvriend David Bay Chalmers Jr. en diens bedrijf Bayoil (USA) Inc.

Net toen Harris begon te sjoemelen met Arochem, in ’87, werd Bayoil een belangrijk tussenpersoon in een omvangrijk olie-voor-wapens-handeltje waarbij ook de beruchte Belgisch-Chileense wapenfabrikant Carlos Cardoen (zie Trends, 25 maart 1993) betrokken was. Bovendien bestaan er ook banden tussen Bayoil en Bay Industries, in een parlementaire hoorzitting in de VS aangewezen als een façade voor het nucleaire, chemische en biologische bewapeningsprogramma van Irak.

Dé vraag is : schuimde Harris geld af van Arochem om de wapenhandel van Chalmers te financieren ?

Er bestaat alvast geen twijfel over de banden tussen Bayoil en Arochem. Chalmers en Harris, beiden 41, kennen mekaar sinds hun jeugd in Kansas. Chalmers betaalde grotendeels Harris’ gerechtskosten én hij zocht diens nieuwe advokaat : David Lewis uit New York, verdediger van onder meer de Panamese diktator Manuel Noriega en Edwin Wilson, de CIA-man die wapens leverde aan Libië.

Maar zowel Harris als Chalmers blijven zwijgen.

De band met Chalmers is nochtans belangrijk : zijn familie heeft diepe wortels in regerings- en oliekringen. Zijn grootoom, Charles Bay, stichtte Bay Petroleum in 1935, werd een topman van CIA-voorloper, de Office of Strategic Services (OSS) en VS-ambassadeur in Noorwegen. Chalmers vader, David Bay Chalmers Sr., stichtte Coral Petroleum, én gaf in ’80 toe dat hij de federale prijzenkontroles op petroleum had overtreden.

SPLINTERBOMMEN.

David Chalmers Jr. leerde de oliebusiness bij zijn vader. Na het mislukken van Coral Petroleum werd Chalmers petroleumtrader voor een oude vriend van zijn vader, Edward Carey, broer van de ex-goeverneur van New York, Hugh Carey. Het was in ’87, toen hij voor Carey Petroleum werkte, dat hij betrokken raakte in de enorm winstgevende olie-voor-wapens-handel met Irak, op eigen houtje en achter de rug van Carey.

De Belgisch-Chileense wapenfabrikant Carlos Cardoen bouwde in de VS gekochte onderdelen voor mijnexplosieven om tot splinterbommen voor Irak. Saddam betaalde, tijdens zijn oorlog tegen Iran (1980-1988), bij gebrek aan buitenlandse deviezen, met olie. Cardoen had iemand nodig om die voor hem op de markt te brengen : Chalmers Jr.

De rechtbankverslagen tonen dat Chalmers voor rekening van Cardoen optrad als broker voor 20 tankerladingen van 1 miljoen barrels Iraakse olie… tot net voor de inval in Koeweit. Chambers kreeg een kommissie van 2 dollar per barrel. De doorsnee vergoeding voor oliemakelaardij is 5 cents per barrel. Of minder.

Officieel was er een VS-wapenembargo tegen Irak, maar de rol van Bayoil als tussenpersoon was voor Cardoen technisch gezien volkomen legaal omdat Chalmers nooit de bommen in bezit kreeg.

De rechtbank achterhaalde nochtans dat Chalmers veel meer was dan een vetbetaalde makelaar in Iraakse olie.

Zo lijkt het geen puur toeval dat, uitgerekend op het ogenblik dat Chalmers scheep ging met Bayoil en Cardoen, Harris startte met Arochem.

REUZEWINST VOOR BANKEN.

Ogenschijnlijk werd Arochem opgericht om een kleine Portoricaanse raffinaderij over te nemen. Harris kocht het bedrijf, dat 80.000 barrels per dag produceerde, voor 10 miljoen dollar en renoveerde er voor 40 miljoen dollar. De vernieuwde raffinaderij werd in ’88 in gebruik genomen. Zijn belangrijkste aktiviteit was de oliehandel ; enorme hoeveelheden kopen en verkopen. Eén van de namen die regelmatig terugkomen aan de andere kant van de onderhandelingstafel : Bayoil.

Het intussen afgevoerde team dat zich bij Chase Manhattan bezighield met leningen op grondstoffen vond Arochem een uitstekend risico. Chase hield een derde van de lening van 245 miljoen dollar die de bank aan Arochem toestond in de eigen boeken en bracht de rest onder in een consortium bestaande uit de Swiss Bank, de Bank Brussel Lambert, de Banque Indosuez en de Finse Skopbank. Chase verleende zo 20 keer het bedrag dat nodig was om een raffinaderij van de omvang van Arochem te financieren. Waarom ook niet ? Arochem was een goudmijn voor fees. Chase kreeg vooraf 5 miljoen om het krediet te regelen en elk van de banken kreeg zijn deel van de winstgevende letter-of-credit-financiering voor Arochem. Als Arochem verliezen zou maken, zo redeneerden de banken, konden ze het grootste deel van hun geld terugkrijgen door beslag te laten leggen op de raffinaderij. Die was duidelijk meer waard dan wat Harris erin gestoken had, omdat de vraag naar de aromatische produkten zoals benzeen groot was.

Waarom spatte het zaakje dan uit mekaar ? Harris maakte een kapitale blunder : hij haalde minderheidsaandeelhouders binnen, zoals Edwin Wells, een ex-investeringsbankier bij Allen & Co.

Verontrust door onverklaarbare verliezen in de raffinaderij, schreef Wells waarschuwingsbrieven aan Chase, nog voor die bank de eerste lening aan Arochem verleende via Drexel (Burnham). Wells huurde zelfs ex-Chevron-toptrader, Richard Perkins, in om de handel van Arochem te onderzoeken. Die meent dat een groot deel van het geld dat Harris verloor in trading op rekeningen van Bayoil belandde. In een brief wordt openlijk gewag gemaakt van “200 miljoen dollar op een rekening in een Zwitserse bank”.

Hoe kan je verduistering doen uitzien als eerlijke verliezen ? Weggestoken achter een ware sneeuwstorm van petroleumzaken soms was dat 8 miljoen barrels per dag of evenveel petroleum als de VS invoerden kon Harris een heimelijk systeem uitdokteren waarbij het risico en de verliezen bij Arochem bleven en de winst naar elders werd overgeheveld.

Waarschijnlijk omdat Wells aan de alarmbel trok, begonnen FBI en IRS (belastinginspektie) uit Connecticut in ’90 een onderzoek tegen Arochem. Dat leidde in oktober ’91 tot dagvaardingen tegen Bayoil, J. Aron (onderdeel van Goldman Sachs) en bedrijven gekontroleerd door de Chileen Manuel Rojas, een intimus van Cardoen.

Hoe reageerden de banken, waaronder dus de BBL, op het onderzoek ? Chase huurde het voormalig FBI- en CIA-hoofd, William Webster, in. Rechtbankverslagen wijzen uit dat, net op het moment dat de FBI-task force van Connecticut wou toeslaan, Webster een ongenoemde ambtenaar belde om te vragen dat Newyorkse FBI-agenten op kerstavond ’91 een raid zouden uitvoeren op het Arochem-hoofdkwartier.

Resultaat : Harris werd gearresteerd, het witwas-onderzoek vanuit Connecticut, bij gebrek aan dossiers, stopgezet. De zaak-Arochem werd een eenvoudige zaak van bankfraude : verkeerde voorstelling van de boekhouding.

Chase verkocht de Arochem-raffinaderij, voor 6 miljoen dollar, aan de Israëlische investeerder Gad Zeevi ; andere krediteuren van Arochem, met schuldeisen die opliepen tot 15 miljoen dollar, kregen niets. De minderheidsaandeelhouders, die samen 20 miljoen dollar in Arochem staken, evenmin.

Drie van de vier banken die betrokken waren bij het Arochem-krediet spanden een geding in tegen Chase. Chase op zijn beurt brengt de bedrijfsrevisor van Arochem, Ernst&Young, voor de rechter én ontkent weet te hebben van wapenhandel.

BBL trekt zowel Chase Manhattan als Ernst&Young voor de rechter. “Zij moesten geweten hebben wat er precies aan de hand was, ” heet het bij de BBL. Begin deze maand werd de rechtszaak opgeschort. De BBL hoopt op een kompromis : “De hele som rekupereren, lijkt een droom. We zijn al blij als we een stuk terugzien. “

JAMES R. NORMAN

(c) Forbes

DANIEL CARDON DE LICHTBUER (BBL) Hoeveel kan gerekupereerd worden van de 2,2 miljard frank die verloren is gegaan ?

CARLOS CARDOEN Olie voor wapens.