Verslaafd aan sigarettensmokkel

De EU verdenkt enkele Amerikaanse sigarettenfabrikanten van grootschalige smokkel van hun producten. Hoe zwaar weegt de aanklacht die de Commissie onlangs voor de tweede maal indiende?

TRENDS. Volgens de Europese Commissie waren de fabrikanten “te allen tijde betrokken in het dirigeren, beheren en controleren van de smokkeloperaties in de EU”.

LUK JOOSSENS (UICC). “De fabrikanten hebben voordeel bij de bevoorrading van bepaalde markten om een strategische positie in te nemen en hun marktaandeel te vergroten. Maar ze mogen ook niet te veel illegale sigaretten op de markt brengen, omdat dit hun legale industrie in het gedrang zou brengen. Je kan bijvoorbeeld moeilijk een enorm reclamebudget investeren in een bepaald land als er officieel nauwelijks of geen sigaretten van dat merk worden verkocht. Dan val je zo door de mand. Het is altijd hun bedoeling geweest om de illegale markt te bevoorraden, maar niet te veel. Hiervoor moeten ze controle hebben over de volledige illegale markt, zoals de prijs en de distributeurs, om hierop een greep te kunnen houden.”

In verschillende aanklachten worden de fabrikanten beschuldigd van prijsafspraken voor de gesmokkelde sigaretten.

JOOSSENS. “Er zijn onder meer bijeenkomsten geweest tussen BAT en Philip Morris om de Zuid-Amerikaanse marktsituatie te bespreken. De illegale markt in Venezuela was veel te groot geworden en bracht de hele industrie in gevaar. Er werd beslist de prijs van de illegale sigaret op te drijven.

“En in een interne brief tussen BAT-directeurs werd de illegale aanvoer van sigaretten van Brazilië naar Argentinië besproken. De Argentijnse BAT-verantwoordelijke zegt hierin laconiek dat ze wel akkoord gingen met de illegale smokkel van Brazilië naar Argentinië, maar nu met een probleem zaten omdat de legale industrie in het gedrang werd gebracht.”

Op welke schaal gebeurt de smokkel? Bestaan er cijfers?

JOOSSENS. “Voor de Wereldbank heb ik voor het jaar 1996 een vergelijking gemaakt tussen de import- en exportcijfers. In dat jaar waren er in totaal ongeveer 1100 miljard sigaretten geëxporteerd en maar 700 miljard geïmporteerd. Er waren 400 miljard sigaretten verdwenen. Als je daar 45 miljard taksvrije sigaretten aftrekt, kom je op een cijfer van ongeveer 355 miljard sigaretten die niet in de statistieken zijn terug te vinden. Dat cijfer vertegenwoordigt wereldwijd ongeveer 6,5% van de totale sigarettenverkoop.”

De Europese Commissie duidt Antwerpen aan als de draaischijf van de wereldwijde sigarettensmokkel. Wat is de rol van Antwerpen?

JOOSSENS. “De export van Amerikaanse sigaretten is sinds 1986 naar de EU sterk toegenomen en bijna uitsluitend naar Antwerpen. In 1986 werden er 17 miljard sigaretten geëxporteerd van Amerika naar België. In 1990 waren dat er 53 miljard, in 1995 al 71 miljard en verleden jaar nog 7 miljard sigaretten. De sigaretten kwamen op volstrekt legale wijze in de taksvrije transitzone terecht. Nadien was het de bedoeling om ze rechtstreeks of onrechtstreeks door te verkopen aan smokkelaars. Het gebeurde bijvoorbeeld indirect via Zwitserland, omdat sigarettensmokkel daar geen misdaad is zolang er geen valsheid in geschrifte wordt gepleegd of er geen geld voor de Zwitserse staatskas verloren gaat.”

De laatste jaren is de sigarettenhandel in Antwerpen drastisch verminderd. Vanwaar die verschuiving?

JOOSSENS. “Toen de sigarettenfabrikanten bij een onderzoek in 1997 weigerden de gevraagde documenten te overhandigen aan de Europese Commissie, heeft de Europese antifraudecel OLAF zich in deze zaak vastgebeten. Voor de fabrikanten werd de situatie te aangebrand, omdat de route te bekend en te gevaarlijk werd. Daardoor werden de internationale smokkelroutes verplaatst, vermoedelijk richting Oost-Europa. Tegenwoordig duiken er ook meer en meer gesmokkelde containers in en vanuit China op.”

Wat is de rol van Zwitserland in de sigarettensmokkel?

JOOSSENS. “Er is een hemelsgroot probleem met Zwitserland. Niet dat er veel trafieken automatisch naar Zwitserland gaan, maar de financiële transacties gebeuren daar wel. Het land heeft een bankgeheim en een sterk uitgebreide privacywetgeving die de multinationals beschermen. Sigarettensmokkel is volledig legaal voor Zwitserland en niemand is verplicht om informatie te geven over zijn transacties. De fabrikanten vestigen hiervoor speciaal hun maatschappelijke zetel of belangrijke vestigingen in Zwitserland. Reynolds heeft zijn zetel in Zwitserland. Philip Morris had vroeger een belangrijk pr-bureau op twintig meter van de Europese Unie. Dat bureau is nu verplaatst naar Lausanne.”

Welke maatregelen zijn er nodig in de bestrijding van de internationale sigarettensmokkel?

JOOSSENS. “Bij sigaretten speelt de transithandel een grote rol, en die wordt misbruikt voor het internationaal smokkelen van sigaretten. Dat kan enkel veranderen door de transithandel van sigaretten drastisch te hervormen. Sigarettensmokkel kunnen we alleen oplossen door eindbestemmingscertificaten in te voeren, net zoals in de wapenexport.”

Stef Janssens

“Sigarettensmokkel kunnen we alleen oplossen door eindbestemmingscertificaten in te voeren, net als in de wapenexport.” [Luk Joossens, UICC]