‘Verschuif belastingen naar kapitaal en onroerend goed’

De fiscale druk in België heeft zijn maximum bereikt en de arbeidskosten moeten omlaag. “Wij steken onze kop niet in het zand”, zegt ACV-voorzitter Marc Leemans. Hij pleit voor lagere lasten op arbeid en een verschuiving van belastingen naar onder andere onroerend goed en kapitaal.

Moet de federale regering dringend werk maken van een relancebeleid om de groei aan te zwengelen en het concurrentievermogen van de ondernemingen te versterken? In de Wetstraat zijn de meningen verdeeld. ACV-voorzitter Marc Leemans is vragende partij om het relancedebat te voeren en om concrete maatregelen te nemen, want de tijd dringt.

“Er moet na de sociale verkiezingen gesproken worden over werkgelegenheid”, zegt Leemans. Hij staat nu ruim vier maanden aan het hoofd van de christelijke vakbond. “De jeugdwerkloosheid neemt toe. Over een paar maanden dient zich weer een pak jongeren aan op de arbeidsmarkt. Ik vrees voor een verloren generatie. Als je jobs wilt, moet je kiezen voor een mix die leidt tot meer groei en economische activiteit.”

“Het gaat over veel meer dan loonkosten. Kostencompetitiviteit heeft ook te maken met stijgende energiekosten. In België investeren werkgevers 1,1 miljard euro te weinig in opleiding. Ook innovatie kan beter. We moeten investeren in nieuwe producten en toepassingen die een meerwaarde bieden. Tegelijk moet België meer aanwezig zijn op groeimarkten, want we verliezen meer marktaandeel dan andere landen. Dat is het probleem van onze industrie, die voor 85 procent op export draait.”

TRENDS. U wijst op innovatie en opleiding, maar de werkgevers blijven hameren op de hoge Belgische loonkosten. Eurostat geeft hen gelijk.

MARC LEEMANS. “De lasten op arbeid zijn in België hoog als je alle elementen meetelt. Maar als ik de cijfers van Eurostat bekijk, dan worden zaken niet meegerekend, zoals de fiscale lastenverminderingen die vorig jaar in België 5,3 miljard euro kostten. Een rapport van het Planbureau toont aan dat loonkostenhandicap 4,5 procent is als je die lastenverminderingen niet incalculeert. Als je die wel meerekent, is de handicap slechts 0,7 procent. De situatie is in België dus niet zo dramatisch als ze wordt voorgesteld. Maar in sectoren die moeten afrekenen met buitenlandse concurrentie wegen de loonkosten natuurlijk wel zwaar.”

Hoe pak je het probleem van de bedrijven met een loonkostenhandicap aan?

LEEMANS. “Het voorstel van staatssecretaris voor Ambtenarenzaken Hendrik Bogaert om elk jaar in plaats van 2 procent inflatie slechts 1 procent indexering toe te kennen, heeft een belangrijke impact. Als je dat vier jaar doet, verliezen de mensen structureel voor de rest van hun loopbaan 4 procent loon. Eigenlijk is dat een dubbele indexsprong in vier jaar. Dat heeft belangrijke gevolgen, want werknemers dragen dat verlies nog mee tot na hun loopbaan. Het pensioen wordt berekend op hun brutoloon. Als je ad vitam aeternam 4 procent aftrekt, raak je aan de pensioenrechten.”

Toch pleiten ook veel economen voor een bijsturing van de automatische indexering.

LEEMANS. “Een zeer nadelig effect is dat dat het consumentenvertrouwen aantast. Ik lees in de pers dat de kleinhandel het zeer moeilijk heeft omdat de consument de goedkoopste kanalen zoekt om zijn aankopen te doen.”

Wat moet er dan gebeuren? Niet raken aan de index?

LEEMANS. “In plaats van in de marge te morrelen, zijn er structurele hervormingen nodig. De lasten op arbeid zijn te hoog. Er zijn te weinig bijdragen van andere groepen in de samenleving en daarom wordt te veel gewicht gelegd op arbeid. We moeten naar een bredere belastingbasis.

“Ook inkomens uit bijvoorbeeld kapitaal en uit onroerend goed moeten bijdragen. Als dat gebeurt, kunnen de lasten op arbeid naar omlaag. Niet-arbeidsgebonden risico’s in de sociale zekerheid, zoals kinderbijslag en gezondheidszorg, kunnen met algemene middelen worden gefinancierd in plaats van extra gewicht op arbeid te leggen. Als we deze structurele hervorming doorvoeren, verlagen de kosten op arbeid aanzienlijk. Kinderbijslag kost 4 miljard euro per jaar. De Nationale Bank heeft vorig jaar berekend dat de financiering via algemene middelen en niet via parafiscaliteit een vermindering van de sociale bijdragen mogelijk maakt die 64.000 jobs kan opleveren.”

Moeten de sociale partners daarbij betrokken worden?

LEEMANS. “We moeten samen met de politiek zoeken naar een nieuw sociaal kader. We steken onze kop niet in het zand. Er is een probleem van competitiviteit.”

België is al wereldkampioen belastingen. Dus mag de fiscale druk zeker niet omhoog?

LEEMANS. “We mogen de belastingdruk niet doen toenemen. Ook de OESO en het IMF zijn voorstander van het verschuiven van belastingen naar kapitaal, onroerend goed en groene belastingen. Al doven die laatste op termijn uit. Wat houdt ons nog tegen om daaraan te beginnen?”

Moet België de Europese begrotingsdoelstellingen halen?

LEEMANS. “We moeten een begroting in evenwicht hebben in 2015, anders heeft België zowel een Europees als een binnenlands een probleem. Dan moet België de schuld afbouwen voor het gedeelte boven de 60 procent van het bbp. We zitten nu op 98 procent. De Europese procedure bij niet-naleving houdt voor België in dat het twintig jaar 2 procent van het bbp bespaart. Dat is jaar na jaar bijna 8 miljard euro, alleen om de schuld af te bouwen. Daarmee zet een land zichzelf op een hongerdieet.”

In Europa zijn er twee scholen. De ene zegt hard snoeien en de deficits afbouwen, de andere heeft het over minder ingrijpende maatregelen om de recessie niet nog te verergeren.

LEEMANS. “Het IMF zegt dat de schuldafbouw tot 60 procent van het bbp niet nodig is, 80 procent had ook gekund. Maar op een bepaald moment was er in Europa een consensus om de doelstellingen vrij stringent vast te leggen. Eigenlijk kan er wat meer rek op komen. Na vier jaar crisis stellen de eurolanden vast dat je een kei niet kan stropen.”

In Duitsland zou de krappe arbeidsmarkt de lonen opwaarts onder druk zetten. Verwacht u daar royale loonakkoorden en dus het einde van loonmatiging?

LEEMANS. “De loonmatiging waar vakbonden door de Mitbestimmung ook bij betrokken zijn, heeft haar grenzen bereikt. In Duitsland is de armoede toegenomen bij de mensen die zelfs meerdere jobs hebben. Een vierde van de actieve Duitsers heeft een uurloon lager dan 10 euro. Duitsland telt 7,5 miljoen functioneel analfabeten. Dat is een probleem voor een land dat Europees aan de top staat.

“Duitsland telt veel interne verschillen. De vaste werknemers van een bedrijf volgen een bepaalde loonstructuur en genieten van extralegale voordelen. De vele uitzendkrachten hebben die rechten niet. In België heeft een uitzendkracht wel dezelfde loon- en arbeidsvoorwaarden als vaste werknemers.

“Twee jaar geleden heeft IG Metall al duidelijk gemaakt dat het zo niet verder kon. Oud-kanselier Gerhard Schröder (SPD) geeft toe dat het Duitse systeem doorgeschoten is. De afwezigheid van het minimumloon is een voorbeeld. Dat zit er nu aan te komen. In februari heeft kanselier Angela Merkel op de viering van de 60ste verjaardag van de vakbond DGB toegegeven dat Duitsland veel jobs heeft gecreëerd, maar dat veel mensen arm blijven, ook al hebben ze werk. Michael Sommer, de voorzitter van de Duitse en ook van de wereldvakbond, zegt in Brazilië dat het Duitse systeem niet houdbaar is. Een bijsturing is nodig. Dat gebeurt niet zonder slag of stoot. Er zijn acties in heel wat sectoren. De werknemers vragen meer koopkracht.”

Hebben de Duitse looneisen straks een effect op de Belgische loonkostenhandicap?

LEEMANS. “In zekere zin wel. Als de Duitse loonkosten stijgen, is dat niet in ons nadeel.”

Hoe is de sfeer op de werkvloer in de aanloop naar de sociale verkiezingen?

LEEMANS. “Sociale verkiezingen gaan niet over macro-economische discussies, wel over wat er concreet in het bedrijf leeft. Het gaat over het werk van de mensen en hun inkomen. Daar gokken ze niet mee. De werknemer stelt de vraag: ‘wie kan hier het best mijn belangen als werkkracht verdedigen?’ Het ACV investeert ook veel in de kwaliteit van de delegués via vorming en omkadering. Het ACV geeft opleidingen aan mensen over economie en financiën zodat ze de economische structuur en de evolutie van de onderneming kunnen begrijpen. Als je dat begrijpt, kan je meepraten.”

Verwacht u na de sociale verkiezingen een beter sociaal klimaat? Werkgevers zeggen dat vakbonden zich in de aanloop naar die verkiezingen radicaler opstellen.

LEEMANS. “Dat klopt niet. De sociale verkiezingen hebben de jongste maanden op geen enkele manier de sociale dialoog gehinderd. In de Nationale Arbeidsraad hebben de vakbonden en de werkgevers unanieme adviezen gegeven. Dat ging over de leeftijds- piramide bij ontslag, brugpensioen, opleiding en educatief verlof. Ik stel vast dat die adviezen niet altijd gevolgd worden door de politiek. Dat is een frustratie bij de werkgevers, maar evenzeer bij ons. Wij vinden dat als overleg tot een eensgezind standpunt komt, de politiek dat moet volgen. Vergeet niet dat we reparaties hebben uitgevoerd op de regeringsmaatregelen die ons niet bevielen. We hebben de regering tot overleg gedwongen.”

Hoe kijkt u terug op die periode? Was de algemene staking van 30 januari echt nodig?

LEEMANS. “Wij hebben nooit zo vroeg op voorhand een staking aangekondigd, anderhalve maand om precies te zijn. Dat was met de bedoeling om die te kunnen vermijden door voor overleg te kiezen. Toen de vakbonden de algemene staking hebben aangekondigd, zei de premier in het parlement: ‘er volgt overleg met de sociale partners via de vakministers’. Nu, tijdens het kerstreces waren wij beschikbaar, maar we kregen geen enkel signaal. Op 17 januari hebben de vakbonden moeten vaststellen dat er geen resultaat was omdat er geen overleg is geweest.”

Er is dan toch gepraat?

LEEMANS. “Pas die namiddag is het overleg opgestart, omdat er zoveel druk was. De gesprekken kwamen veel te traag op gang en konden niet worden afgerond voor eind januari. Die staking kon vermeden worden, daar blijf ik bij. Maar ze was nodig om het overleg mogelijk te maken. Er was pas midden februari een finaal akkoord. Minister van Pensioenen Vincent Van Quickenborne heeft altijd gezegd dat hij in overleg was met de sociale partners. Ik daag hem uit om één moment van gestructureerd overleg te citeren voor de namiddag van 17 januari . Hij antwoordt daar niet op. De stakings- en actiedag heeft wel geloond.”

Wat vindt u ervan dat er straks bij Bekaert werknemers misschien al op 52 jaar met brugpensioen kunnen?

LEEMANS. “Een herstructurering creëert een grote schok, zeker in bedrijven waar mensen generatie na generatie werken. Werknemers zijn met dat bedrijf vergroeid. Wat bij Bekaert gebeurde, is ook een plotse gebeurtenis. Een categorie, personeel ouder dan 52, kan op een sociaal minder dramatische manier vertrekken via brugpensioen. Je bent werkloos en je blijft beschikbaar voor de arbeidsmarkt. Als er in die regio vacatures zijn, worden die bruggepensioneerden opgeroepen. Die zitten niet thuis tot hun pensioen, maar ze worden geactiveerd.”

Er was heel wat te doen om de uitspraak van Adecco-topman Patrick De Maeseneire die opriep België te verlaten. Hij brak tegelijk een lans voor de afschaffing van de eindejaarspremie en het dubbel vakantiegeld.

LEEMANS. “De vakbonden worden veel onverantwoord maatschappelijk gedrag verweten. Ik stel vast dat bepaalde CEO’s veel meer schade aanrichten voor het imago van België door zoveel zware en onjuiste verklaringen af te leggen. Is het echte probleem het loonniveau van gewone mensen? Is de eindejaarspremie het probleem? In heel wat bedrijven bestaat dat niet eens.

“Ik ben geschandaliseerd omdat iemand op zo’n arrogante manier nog durft te zeggen: ‘ik kom wel in België sterven, want daarvoor is hier goed’. Met andere woorden: ‘als ik oud ben, ben ik wel bereid om te komen genieten van het sociale systeem, maar vraag mij niet om eraan bij te dragen’. Ik heb daarover veel verontwaardigde reacties gekregen.”

ALAIN MOUTON, FOTOGRAFIE JONAS HAMERS / IG

“Na vier jaar crisis stellen de euro-landen vast dat je een kei niet kan stropen”

“De bruggepensioneerden van Bekaert zullen opgeroepen worden”

“Er zijn te weinig bijdragen van andere groepen in de samenleving. Daarom wordt te veel gewicht gelegd op arbeid”