Verborgen kampioen

Sibelco is een verborgen kampioen. Buiten de Kempen is de onderneming in België amper gekend. Een grove misser voor wie zogezegd op de hoogte is van ‘s lands bedrijfsleven. Sibelco is de wereldleider van de kwartsindustrie met 120 fabrieken op vier continenten. Het bedrijf bestaat 125 jaar in 1997. Stanislas Emsens maakte van Sibelco een concern met 5000 medewerkers, een omzet van 25 miljard frank en een brutowinst van 8 miljard frank.

S tanislas Emsens ging in 1949 aan de slag bij SCR-Sibelco in Antwerpen. Er waren een tiental bedienden in de Quellinstraat en een tiental op de groeven in de Kempen. Hij had een maandwedde van 5000 frank, werd militair geleid door directeur John Vorlat een oud-officier met een diploma handelswetenschappen van de jezuïeten , de bedrijfswinst bedroeg 5 miljoen frank, een firmawagen ontbrak, pendelen tussen Antwerpen en Mol gebeurde met de trein. Als voorzitter Stanislas Emsens (72 j.) vijftig jaar later de balans maakt, kan hij 5000 medewerkers (60 % in Europa, 40 % in de VS) optekenen, een omzet van 25 miljard frank, een brutowinst van 8 miljard frank en 120 fabrieken op vier continenten. Van de Noordkaap tot de tropen, van Californië tot Oost-Europa. Om de vijf jaar verdubbelde de omzet, van ’70 tot vandaag vertwintigvoudigde de winst. Een aandeel Sibelco noteerde in de jaren zestig aan 12.000 frank, vandaag haalt het op de publieke veiling 900.000 frank. De stichter van de onderneming, de grootvader van de huidige voorzitter, heette Stanislas Emsens (1853-1912). De kleinzoon van die huidige voorzitter heet opnieuw Stanislas. “Een schat van een jongen,” zegt de trotse opa. De toekomst van het familiale en transnationale Sibelco is verzekerd. Tussen de Nederlandse grens en het Kempisch kanaal wachten 93 hectaren nieuwe ontginningsconcessies op Stanislas III.

Gedecideerd toont Stanislas Emsens zijn kantoor. Trends was daar in 1982 op bezoek wat leidde tot een eerste en tot nog toe laatste portret van Sibelco. Het bureau is geen speldenprik veranderd : dezelfde bruine lambriseringen zonder opsmuk en sober meubilair om generaties directeurspantalons te verslijten. De Victoriaanse deugden zwemmen soms de decennia en de Noordzee over.

De managementbeginselen

van Stanislas Emsens zijn :

een decentralisering van de beslissingen land per land, aangevuld door rapportering aan het centrum ;

het bij voorkeur aanwerven van lokaal management, de familie dient niet haar mannetjes of vrouwtjes overal uit te zenden ;

een strakke scheiding tussen het bedrijfspatrimonium en het privé-patrimonium (“Je vindt geen Van Gogh aan de muur van dit kantoor,” zegt Stanislas Emsens om zijn stelling duidelijk te maken) ;

een keurige betaling van de belastingen (“Mijn leermeerster, Edmond Tonneau, zei keer op keer Vous pouvez payer le moins d’impôts possible, mais suivez toujours la voie légale. Van hem leerde ik de kracht kennen van ruime afschrijvingen.”)

Sibelco is inderdaad financieel gerijpt door een actieve politieke van afschrijvingen. Stanislas Emsens zweert bij de magie van de cashflow : “Aan de families had ik nooit moeten vragen om een kapitaalverhoging van 1 miljard frank te onderschrijven. We zijn vijftig jaar gegroeid door de maximale, wettelijke afschrijvingen te verrichten en een bescheiden dividendenpolitiek te voeren. Eenmaal hebben we staatssubsidies gevraagd en gekregen, voor de nieuwe fabriek in Lommel-Maatheide, die waren bijna terugbetaald voor de machines op volle toeren draaiden. Ik werk liever alleen en geleidelijk, want dan kan je je houden aan je uitgangspunten, hoewel ik persoonlijk eventueel een beursgang van een deel van de aandelen zou overwegen. Of de families volgen, is echter de vraag. We zijn vandaag niet toe aan een opening zoals bij de families Solvay en Bekaert in de jaren zestig.”

De zes broers en zussen van de generatie Stanislas II en de tak de Saedeleer zijn de kern van de familie. In de voorbije dagen werd een Europese ondernemingsraad geïnstalleerd, gedelegeerd bestuurder Alain Speeckaert, een neef van de voorzitter, zit deze voor. Tot voor kort leidde Stanislas Emsens de Belgische ondernemingsraad, directielid Jacques Emsens, zijn zoon, neemt deze taak over. Alain Speeckaert is een charmante veertiger, een commerciële man die het vak leerde in België, Nederland en Scandinavië. Hij is een vijftiental jaar ouder dan Jacques Emsens.

BBL is de bancaire toeverlaat voor de expansie van Sibelco. Om historische redenen. Brufina van de familie de Launoit, een dikke wortel van de Brusselse bank, bezat 30 % van de aandelen Sibelco (toen nog Sablières & Carrières Réunies). Tegen een spotprijs werden die in de jaren vijftig verkocht aan de familie Emsens en de andere aandeelhouders. Sibelco werd daarop een van de hoofdrolspelers aan de Molse zandgroeven. Het bedrijf was in de ogen van de gesofisticeerde aandeelhouders de Launoit een zandboer en Brufina zag meer heil in participaties in de Belgische staalindustrie. De staalindustrie van Luik en Henegouwen is vandaag een schaduw van haar verleden, de “zandboeren” van de Kempen bezitten een rendabele grondstoffenproducent met een mondiale reikwijdte. De koersen van de Belgische staalaandelen zijn ingestort, de beurswaarde van een aandeel Sibelco is ver-vijfenzeventigvoudigd.

België en Belgen beter

Leegte was het grote kenmerk van het landschap toen de zandnijveraars begonnen in de Kempen. Leegte en kolossale duisternis. Buiten de steden was er geen ander licht dan dat van de sterren en de maan, en ook uit de stulpen en laaggevelige boerderijtjes straalde nauwelijk iets naar buiten. Onder de oppervlaktes arme grond die jarenlang braak moest liggen alvorens hij opnieuw kiemkrachtig was, sluimerde een geologische schat : het kwartszand van Mol. Dat zand van Mol is ons koper van Katanga.

Kwartsmeel

van Sibelco kan je de wereld rondsturen ; witzand tot Marokko, Turkije en Scandinavië. Het concurrentiële voordeel van Sibelco is de schaalgrootte en de geografische spreiding Europa, Amerika, Azië. Sibelco levert aan de chipsindustrie, de glasvezelfabrikanten, de lampenmakers, de verffabrieken, de glasindustrie, de keramici, de scheikundige nijverheid, de machineproducenten, de autobranche. In een auto wordt honderd kilogram van Sibelco’s producten verwerkt in de ramen, de lampen, de spiegels, de gietvorm van het motorblok, de kunststof, de lijmen en de lakken. “We hebben overal concurrenten, maar niemand is zo groot als wij en Sibelco voerde altijd een kwaliteitspolitiek,” zegt Stanislas Emsens. “De concurrenten zijn local players en Sibelco heeft de Iso 9002-norm gehaald. Als de Egyptenaren hun zand lossen in Italië is er een stofwolk van honderd meter in het rond. Dat kan een Europese fabriek niet meer doen, de gezondheidsrichtlijnen zijn terecht streng.”

Sibelco is voor Stanislas Emsens een bewijs dat Belgen en België beter zijn dan de nationale en de internationale media vertellen : “Ons hart zit in de Kempen, waarom zouden we om fiscale redenen uitwijken. Ik heb hier in dit kantoor een gesprek gehad met medewerkers die zo’n pessimistisch beeld schilderden van België dat ik naar het venster ben gestapt en zei, moet ik langs deze weg buitengaan ? De sinistrose is onterecht. Ik ben een halve eeuw ondernemer en kan vele landen en vele situaties vergelijken, België is geen paradijs, er moeten versoepelingen komen voor het bedrijfsleven, maar die zijn niet revolutionair.” De wereldgroep is steeds een voorbeeld geweest van terughoudendheid. Voor de 125ste verjaardag werd een uitzondering gemaakt. Stanislas Emsens : “Ik heb een tijd geaarzeld of we zouden afwijken van de traditie en heb dan, gekwetst over wat er geschreven wordt over mijn land, besloten : we zullen feesten. We tonen wie we zijn. Wat Sibelco en zijn medewerkers over de jongste halve eeuw hebben gerealiseerd, mag in de kijker staan. Wij zijn internationaal, worden met respect behandeld, hebben de Amerikanen geleerd hoe een moderne kwartsindustrie werkt, zitten in de basisproducten voor optische vezels, chipswafers, halogeenlampen, controleren onder meer een beursgenoteerde porseleinaardegroep in het Verenigd Koninkrijk en stoten door in Latijns-Amerika en Azië.”

Waar is wat ?

Kort na het interview zit voorzitter Emsens op het vliegtuig naar Mexico. De Amerikaanse collega’s hebben Materias Primas gekocht, de kwartswinningsdochter van Vitro, een geprivatiseerde glasfabriek die zich zal toeleggen op haar kernactiviteit. “De Amerikanen van onze dochter Unimin hebben oog voor hun continent. Ik kan vanuit Antwerpen niet aanvoelen hoe de markt ginder beweegt,” zegt Stanislas Emsens. Door overnames verdubbelde de omzet op zeven jaar : in ’90 bedroeg hij 13 miljard frank, vorig jaar 25 miljard frank. De nettowinst in ’90 was 1,6 miljard frank, in ’95 2,6 miljard, in ’96 3,3 miljard frank. Stanislas Emsens : “Sibelco is één van Belgiës grootste belastingbetalers, want aan de nationale, gewestelijke en lokale belastingdiensten storten we gemiddeld 600 miljoen frank.”

In België

wint Sibelco kwartszand in Mol, Maasmechelen, Lommel en binnenkort in Dessel. Stanislas Emsens is een natuurliefhebber van voor de Groenen dit tot een godsdienst verhieven. Hij heeft nooit zandputten verhuurd of verkocht voor de stockage van afvalbergen. Sibelco heeft een Commissie voor Herstructureringen, waarin onder meer ook de ecologen zetelen, onder voorzitterschap van professor Verheyen van de Universitaire Instelling Antwerpen en de Mina-Raad. Tuinarchitect Wirtz legt nieuwe groenplekken aan in Mol met streekeigen beplantingen. Stanislas Emsens vinnig : “Geen siertuin, wel natuur en authenticiteit.”

Tien procent van de werknemers bestaft de groeven en de fabrieken. “De concurrentie aan lage prijzen blijft bikkelhard, Italië heeft af te rekenen met de invoer van Egyptisch zand, Bulgarije exporteert kwarts naar Centraal-Europa,” aldus Stanislas Emsens. De markt krikt de vraag naar vlakglas op en drukt de vraag naar flessenglas (door de recyclage en de alternatieve drankverpakkingen).

Lichters langs het Kempisch kanaal en vrachtwagens pendelen af en aan in Lommel-Maatheide de nieuwste Belgische fabriek voor het glasbedrijf Guardian in het groothertogdom Luxemburg. Cristal d’Arques en Durobor in Frankrijk worden bevoorraad vanuit Maasmechelen. Vanop de hoge silo’s in Maatheide zie je de weidse zandput, Lommel aan de einder en de plek in de heide waar ooit een splinternieuwe General Motors-fabriek had moeten verrijzen. Maatheide is een volautomatische fabriek die op 25 man draait. Omwille van de lagere elektriciteitsprijs wordt ‘s nachts gebaggerd.

In Nederland

bezit Sibelco de mineralenverwerker Ankerpoort tot in ’95 een joint venture met de Waalse kalkreus Lhoist. De kalkgroep verkocht haar 50 % aan Sibelco op het moment van een grote overname in Duitsland. In Frankrijk expandeerde Sibelco van noord naar zuid en van west naar oost. Italië wordt gedekt in het noorden en het zuiden. In de bergflank van Cuneo, zestig kilometer van Nice, hakt de onderneming op 1300 meter hoogte 1 miljoen ton ruw materiaal gedurende vijf maanden per jaar. Om milieuredenen wordt de grondstof met een transportband door een tunnel naar de silo’s gevoerd. Over heel Scandinavië heeft Sibelco dochters, de jongste, een participatie van 50 %, werd gekocht in Finland. Stanislas Emsens : “Dat land is een schitterende uitvalsbasis voor de Baltische staten en Rusland.” Glaverbel en Sibelco werken samen in Tsjechië. Telkens wordt er uitgebreid, gemoderniseerd, geïnvesteerd. Over de jongste vijftien jaar was het gemiddelde jaarlijkse investeringsbedrag in en buiten België 2,5 miljard frank.

Brazilië is niet de beste zaak van de groep, maar het resultaat verbetert onder een volledig Braziliaanse directie. Sibelco begon daar met de ontginning van eigen grondstof en grote aanloopverliezen. In Indonesië is de strategie omgegooid, gestart wordt met een kwartsmeelinstallatie en de aankoop van de grondstof. Stanislas Emsens : “Wij exploreerden kwartszand in lagunes in Brazilië bijvoorbeeld. Maar de overheid was daartegen omdat ze liever de stranden reserveert voor de toeristen. Bovendien is het zuiveren van zeezand moeilijk, het houdt zout in en mineralen en de stabiliteit van de samenstelling laat te wensen over. Ik kan niet vandaag kwartszand aanbieden met 0,05 % alumina en morgen met 0,30 %. De concurrentie is zwaar in Brazilië, de prijzen zijn laag en de hyperinflatie met de daling van de cruzeiro deed ons transpireren, bovendien hebben we de bouw van de fabriek onderschat. Die situaties kan je overleven als je plannen maakt en beslist voor de langere termijn en de aandeelhouders niet om de drie maanden hun klemtonen willen bepalen door je te plebisciteren na de kwartaalresultaten.”

Naar Azië

werd schoorvoetend uitgeweken. Stanislas Emsens : “Ik heb lang getwijfeld, maar een reis in ’96 met mijn Amerikaanse collega Kevin Crawford van Unimin overtuigde me om te exploreren en te bouwen in Azië.” Sibelco construeert voor 15 miljoen dollar een fabriek in Djakarta. Zij is een joint venture van de beursgenoteerde lokale reus P. T Lautan Luas (20 %), Sibelco (40 %) en Unimin (40 %). De Aziatische markt wordt voorlopig beleverd vanuit België. Stanislas Emsens : “De bouwindustrie in Azië explodeert, ginder worden er honderdduizenden tonnen glas en materiaal gevraagd.” In september nam Sibelco met Unimin 70 % in het Taiwanese Bao-lin. China blijft voorlopig het terrein voor de geologen van de onderneming. In 2002 wil Sibelco daar enkele miljarden frank omzet halen. Stanislas Emsens lacht : “Als ik met deze voorspelling geen gelijk haal, dan kunnen ze me niet meer aan de deur zetten.”

Walter De Jonghe, oud-directeur van Unimin (de Amerikaanse Sibelco-dochter, zie kader : Slapeloze nachten), gedelegeerd bestuurder van Vito ( Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek) in Mol, is een insider en een buurman : “Sibelco heeft een typische familiale leiding, collegiaal en vriendschappelijk met een warme interesse voor de mensen. De leiding kent de zaak tot in de kleinste details ondanks haar omvang en complexiteit. Stanislas Emsens heeft lak aan de hiërachie en een ijzersterke intuïtie. Er komen rapporten bij hem om een investering af te raden en toch besluit hij om ze te doen. Het blijken nadien steeds goede beslissingen te zijn. De opvolger van Stanislas Emsens zal moeten structureren en overleggen. De pater familias heeft altijd de potten gelijmd. Wat als hij wegvalt, verbrokkelt dan de eendracht binnen de familie ? Meermaals hebben grote groepen getracht binnen te breken en met de jaren stijgt het aantal familieleden zonder gevoelsmatige band met de onderneming. Als een Japanse holding een onweerstaanbaar bod doet, wat dan ?”

FRANS CROLS

SIBELCO, RAAD VAN BESTUUR Voorzitter Stanislas Emsens met het officierencorps.