Van idee tot bedrijf

Vlaams minister-president bekroont volgende donderdag de winnaar van de tiende editie van de ondernemersplanwedstrijd Bizidee. Hoe verging het de ex-winnaars?

Het Agentschap Ondernemen van de Vlaamse overheid begon in 2002 met Bizidee om mensen met een goed idee te begeleiden naar de oprichting van een start-up. Zo wil de overheid ondernemerschap stimuleren. Dat is nodig, want in internationale rankings scoort België steevast laag in entrepreneurship.

De wedstrijd verloopt in twee fases. In het eerste deel sturen de deelnemers een businessidee in, dat door de jury wordt beoordeeld. De hoofdprijs na het eerste deel bedroeg voor de jubileumeditie 2000 euro. In het tweede deel onderzoeken de deelnemers hoe haalbaar hun idee is en schrijven ze een businessplan. De hoofdprijs van dit deel — 25.000 euro — moet dienen als startkapitaal. Volgende donderdag wordt bekendgemaakt wie die prijs wint. Het hart van de wedstrijd is de coaching die de starters krijgen: ervaren businessangels en adviseurs geven goede raad, sturen bij en openen hun netwerk voor de deelnemers. De Vlaamse overheid neemt de gelegenheid te baat om de starters vertrouwd te maken met haar financieringsmechanismen voor starters en met initiatieven om ondernemers te begeleiden.

Eigenlijk waren we nu aan de elfde editie toe van de wedstrijd, maar er ging in 2011 een jaar verloren omdat de wedstrijd op een nieuwe leest werd geschoeid. Tot dan bestond Bizidee uit twee categorieën: een algemene categorie en een categorie voor studenten. Sinds de negende editie is er de Ondernemingsplanwedstrijd Vlaanderen, die drie wedstrijden overkoepelt. Bizidee blijft het vlaggenschip dat zich richt tot het brede publiek. Voor twee doelgroepen is er nu een aparte wedstrijd. Studenten kunnen niet meer deelnemen aan Bizidee, maar wel aan de Battle of Talents, een onlinewedstrijd met begeleiding via onder meer CEO-cafés. Met Plan(k)gas is er nu ook een ondernemingsplanwedstrijd voor jongeren van de derde en vierde graad secundair onderwijs.

De deelnemers prijzen Bizidee als een poort die deuren opent naar financiering en netwerken, maar vooral om de begeleiding die ze krijgen. Toch is zo’n overwinning zeker geen garantie op succes, zo blijkt uit een rondvraag bij oud-winnaars. Meer dan één klaagt over het moeilijke ondernemersklimaat en de hoge loonkosten. Als een bedrijf dan al in een vroeg stadium personeel in dienst neemt, gebeurt dat bij EyeSee bijvoorbeeld deels in een ander land. Een ondernemingsplanwedstrijd organiseren is één zaak, een goed ondernemersklimaat scheppen iets anders.

2003 VUB-onderzoeker wint

Luc Huybrechts won de eerste editie van de ondernemingsplanwedstrijd, die begon in 2002 en liep tot midden 2003. De toenmalig wetenschappelijk medewerker van de VUB had een tandversterkende stof gemaakt waardoor jonge oralekankerpatiëntjes hun gebit niet zouden verliezen. De VUB noch Bizidee kon bevestigen dat de expert in tandheelkunde ooit een bedrijf heeft opgericht. Het was overigens geen toeval dat een academicus de eerste wedstrijd won. Heel wat doctorandi gebruiken de wedstrijd als opstapje om hun wetenschappelijk onderzoek te vertalen naar een onderneming.

2004 Van snowboardbindingen naar designstudio

Productontwikkelaar Peter Van Riet won in 2004 met een ondernemingsplan om comfortabele bindingen voor snowboards te commercialiseren. Dankzij de binding kunnen snowboarders hun schoenen sneller vastklikken en hebben ze minder pijn aan de voeten. Met de geldprijs van Bizidee, financiële steun van het Agentschap voor Innovatie door Wetenschap en Technologie (IWT) en drie businessangels richtte de Antwerpenaar in 2005 Beyondsnow op. Het bedrijf begon veelbelovend en lanceerde zijn product in meer dan 25 landen, maar ging in 2009 failliet door een gebrek aan financiële middelen.

“Voor een deel komt dat door de crisis”, zegt Peter Van Riet. “Maar het is ook een moeilijke markt en het was niet gemakkelijk om goed personeel te vinden.” De ondernemer richtte met Studio Peter Van Riet in 2009 meteen een nieuw bedrijf op, dat nu zijn derde jaar ingaat. De designstudio werkt met drie mensen en een netwerk van achttien freelancers. De Antwerpse designstudio ontwerpt niet enkel producten voor bedrijven, maar geeft ook advies omdat bedrijven op zoek zijn naar hoe ze de snelle veranderingen in de wereld kunnen vertalen naar businessopportuniteiten voor hun bedrijf. “Voor Maxicosi hebben we bijvoorbeeld een jaar een toekomstbeeld ontwikkeld over hoe de wereld zou veranderen.” Het bedrijf bevindt zich nog in de opstartfase, maar met zijn ervaring geeft Van Riet vaak advies aan jonge ondernemers.

2005 Algentechnologie leidt tot waterzuivering

Het technologiebedrijf SBAE, het bedrijf dat vader en zoon Vanhoutte oprichtten in 2006, had alles in huis om het te maken, maar ging in 2011 toch failliet. Zoon Koen Vanhoutte deed wetenschappelijk onderzoek naar microalgen en nam deel aan Bizidee met een idee om teelt- en oogstsystemen te ontwikkelen om microalgen te produceren. Die microalgenmassa kon dan als grondstof dienen voor natuurvoeding of biobrandstof. De overwinning in Bizidee zorgde voor contacten met het investeringsfonds Allegro Investment Fund, dat een kwart miljoen euro investeerde. Vader Jan Vanhoutte, die een carrière achter de rug had als manager en ondernemer, werd CEO van de start-up. In februari en september 2007 volgden de tweede en derde kapitaalronde, waarin 900.000 en 1,9 miljoen euro werd opgehaald bij Allegro, het durfkapitaalfonds Capricorn Cleantech Fund en het Vlaams Innovatiefonds (Vinnof).

“De technologie was klaar, er was een talentrijk team, we hadden nood aan de middelen om de productiecapaciteit op te drijven: alles was er om door te stoten”, zegt Koen Vanhoutte. Het liep mis toen er door de crisis nieuw geld nodig was. De ondernemer verliet in 2010 het bedrijf. Een jaar later ging de onderneming failliet.

Koen Vanhoutte startte in 2011 een nieuwe onderneming op. De Water Architect is een bvba die technieken uit de algenproductie toepast op filters voor zwemvijvers, zwembaden, vis- of koivijvers. Het wil een ecologisch alternatief aanbieden voor de klassieke filters. Het bedrijf ontwikkelde ook als eerste een product om een bestaand zwembad om te vormen tot een chloorvrij zwembad. Het bedrijf uit Lochristi is actief in de Benelux en Frankrijk. In zijn derde jaar zit het bedrijf nog in zijn opstartfase. “Onze bekendheid neemt toe en we krijgen steeds grotere opdrachten, bijvoorbeeld van grote tuinarchitecten”, zegt Vanhoutte. “Al verwacht ik nog meer van onze terrasvijvers, een nieuw product dat we in de markt zetten. Zo’n terrasvijver is een minivijvertje met eigen waterzuivering dat je op een terras of daktuin kan plaatsen. We zouden eigenlijk personeel in dienst moeten nemen, maar dat is moeilijk met de Belgische loonkostenstructuur.”

2006 Elektronische systemen

De burgerlijk ingenieurs Johan Coo-semans en Bart Hermans doctoreerden aan de KU Leuven toen ze zich inschreven voor Bizidee. Ze wonnen met een draadloze cardiomonitor voor baby’s met een verhoogd risico op wiegendood. Het ondernemersduo merkte bij de marktstudie en de verfijning van hun ondernemingsplan dat hun idee moeilijk haalbaar was. Om een medisch product te ontwikkelen en op de markt te brengen, zijn heel wat kapitaal en ervaring nodig. Ze gooiden het daarom eerst over een andere boeg. In 2007 richtten ze met het startkapitaal van Bizidee het bedrijf Zenso op, dat elektronica ontwikkelt.

“We zijn een dienstverlener. We ontwerpen elektronische systemen op maat van de klant, zoals een deepbrainstimulator of anesthesietoestel.” Het Leuvense Zenso staat op de website van Bizidee vermeld als een van de succesverhalen van de wedstrijd. “In 2012 haalden we een omzet van 450.000 euro en we blijven groeien. We werken op dit moment met vier mensen”, zegt Johan Coosemans. “De hooggeschoolde ingenieurs met wie we werken verwachten een stevig nettoloon. Van de crisis hebben we niet veel last. We realiseren 80 procent van onze omzet in de medische sector, waar de crisis minder voelbaar is.”

Toch laat het oorspronkelijke idee om zelf een product te ontwikkelen de ondernemers niet los. “We halen voor de zomer het Iso 13485-certificaat om zelf medische toestellen te produceren en hebben een IWT-project lopen voor de ontwikkeling van een eigen medisch toestel.”

2007 Mest lokaal omzetten naar water

De lustrumeditie van Bizidee ging naar Innova Manure. Het bedrijf uit Ichtegem biedt een oplossing voor het mestprobleem in Vlaanderen. Het verfijnde bestaande technieken om de stikstof uit varkensmest te halen en dit gezuiverde afvalwater door een aangelegd rietveld te sturen. Het eindresultaat is goed genoeg om het in het oppervlaktewater te lozen. Medeoprichter Ivan Tolpe, ondertussen lid van het hoofdbestuur van de Boerenbond, investeerde in een installatie op zijn bedrijf. “Ondertussen kunnen we in Vlaanderen met deze techniek 60 tot 100.000 ton mest lokaal verwerken. 1 hectare rietveld kan jaarlijks 10.000 ton mest aan en dat betekent ongeveer 350 vrachtwagens minder voor het transport van mest”, zegt Erik Meers, de medeoprichter en vennoot van Tolpe. Meers is nu professor milieuchemie en -technologie aan de Universiteit Gent.

De bvba Innova Manure heeft ondertussen geleid tot drie spin-offbedrijven. Innova Energy vertaalde de techniek naar de energiesector. DLV-InnoVision is een joint venture van agroadviesbedrijf DLV en Innova Manure/Innova Energy om bedrijven te helpen innoveren en innovatiesteun te verwerven. Het uit de Universiteit Gent gegroeide Innolab kan ook tot het ecosysteem rond Innova Manure worden gerekend. Het is een onderzoeks- en dienstverleningslaboratorium voor anaerobe vergisting en waterzuivering. “Voor elk van die spin-offs hebben we een manager aangetrokken”, zegt Erik Meers. “Samen zijn ze goed voor meer dan 1 miljoen euro omzet, zorgen ze voor winstmarges van 5 tot 20 procent en stellen ze een tiental werknemers tewerk. Sinds kort heeft Inno Vision met IPS Konsalting een Kroatisch dochterbedrijf. Als nieuwe EU-lidstaat moet Kroatië zijn wetgeving integreren in de Europese en dat creëert businessopportuniteiten.”

2008 Aerodynamische panelen voor vrachtwagens

De Vlaamse broers Gandert en Hjalmar Van Raemdonck richtten Ephicas op als spin-off van de Technische Universiteit Delft, waar ze afstudeerden, nadat ze Bizidee hadden gewonnen. Om hun project meer kans op slagen te geven, namen ze er nog een Nederlandse vennoot bij. Het bedrijf werkte drie jaar om aerodynamische panelen te ontwikkelen die worden bevestigd aan de zij- en achterkant van vrachtwagentrailers, boven de wielen. “Met die panelen bespaart een vrachtwagen bij hoge snelheid anderhalve liter brandstof per honderd kilometer. Dat vermindert de CO2-uitstoot, en doordat de wielen zijn afgedekt, is er minder kans op een gevaarlijk ongeval”, zegt Gandert Van Raemdonck.

Ephicas bracht deze SideWings, zoals het product heet, in 2011 op de Nederlandse markt. Meer dan 100 vrachtwagens rijden al met de aerodynamische panelen rond. In september vorig jaar werd het bedrijf overgenomen door het Amerikaanse beursgenoteerde bedrijf Wabco, een specialist in vrachtauto-onderdelen met hoofdkwartier in Brussel. Het overnamebedrag werd niet vrijgegeven.

2009 Nieuw snaarinstrument

Muzikant-ondernemer Jan Van Kelst sloeg in 2009 de eerste fase van Bizidee over, schreef zich op het nippertje in voor de tweede fase en won die ook. Het product van de nv Kelst spreekt tot de verbeelding: de Kelstone is een nieuw muziekinstrument: een kruising van een gitaar en een basgitaar, die je bespeelt als een piano. Leuvenaar Van Kelst gebruikte zijn geldprijs om zijn product minder zwaar en goedkoper te maken. Het snaarinstrument kost nu 1100 euro. Er zijn intussen zo’n honderd exemplaren verkocht.

Het product is klaar, maar het ontbreekt Van Kelst aan middelen om de verkoop te stimuleren. “Door de crisis is het niet makkelijk een innovatief product te verkopen. Ik heb het hele bedrijf gedownsized door de vaste kosten zo veel mogelijk te beperken. Onze marge is te klein om de Kelstone in winkels te verkopen. Ik heb te weinig middelen om mijn boodschap over te brengen.” Jan Van Kelst is daarom begonnen met virale marketing en stelt zijn hoop op een deal met een Chinese partner die het snaarinstrument daar op de markt brengt. “Het beste zou nog zijn dat een bekende muzikant het instrument begint te gebruiken.” Missschien wordt dat de Deense elektronica-artiest Trentemøller wel, want die heeft een exemplaar besteld.

2010 Intravaginale sondes voor koeien

Gitte Tielens ontwikkelde een diervriendelijke sonde die veeartsen in de vagina van koeien kunnen inbrengen. Dankzij de sonde wordt de veehouder op tijd verwittigd wanneer een koe bronstig is of gaat kalven. De uitvinding haalde het van de 425 andere projecten in de Bizidee-editie van 2010. De 25.000 euro die de prijs opleverde is de enige financiering die de onderneemster uit Beringen verkreeg voor haar project BPMH Alarm, waarvoor ze nog geen vennootschap heeft opgericht. Ze beperkt zo veel mogelijk de kosten en heeft soms tot drie baantjes tegelijk — van een job in de horeca, over adviseur voor ondernemingsplannen tot poetsvrouw — om haar ondernemersdroom na te jagen.

De uitdaging voor Gitte Tielens bestond erin de sonde, die ze eigenhandig had gemaakt, om te zetten in een industrieel vervaardigbaar product. Na twee jaar is dat gelukt. Ze vond een rubber- en latexbedrijf dat haar sonde kan produceren, en ze heeft een overeenkomst met een andere leverancier voor de elektronica in de sonde. “Het toestel is af. We kunnen er nu binnen een paar maanden de baan mee op om te zoeken naar geïnteresseerde firma’s en kapitaalverstrekkers.”

De ondernemer is de jongste jaren achterdochtig geworden door enkele negatieve ervaringen met financiers en mogelijke partners. “Het is een kwestie van jaren te blijven doorbijten om te slagen, want je wordt aan alle kanten afgezet. Jonge ondernemers worden in een hoek gedrongen.” Tielens weet nog niet zeker of ze haar product zelf in de markt zal zetten of het zal verkopen aan een bedrijf dat al over een bestaand distributienetwerk beschikt om de veehouders te bereiken.

2012 Eyetracking om reclame te analyseren

Het Kortrijkse EyeSee gooide een jaar geleden hoge ogen met zijn eyetrackingsoftware. Webcams volgen, met een internetplatform als tussenschakel, de oogbewegingen van testers die kijken naar reclames. Op die manier kunnen bedrijven op voorhand testen hoe doeltreffend hun reclameboodschappen en websites zijn. Eyetracking bestond al langer, maar het systeem van EyeSee is goedkoper en sneller. Dankzij Bizidee vond de start-up snel een investeerder en kreeg het veel zichtbaarheid. Die investering kon EyeSee als hefboom gebruiken om een BA+-lening los te weken voor het maximumbedrag van 125.000 euro en om een vergelijkbaar bedrag op te halen bij de bank. Oprichter Olivier Tilleuil gebruikte het geld om een team te vormen. Dat bestaat uit twee werknemers in België en vijf in Servië, waar de software wordt gemaakt.” Sinds twee maanden is het product klaar. “We hebben nu een Windows-platform, waar we onze eyetrackingdiensten aanbieden in 32 landen.” Onder de klanten zijn er heel wat grootbanken en multinationals. EyeSee kan nog een half tot een heel jaar voort, maar Olivier Tilleuil, denkt al aan een nieuwe kapitaalronde om de verkooporganisatie uit te breiden en is nu al op zoek naar een verkoper. Tilleuil wil zich voortaan sterker op Nederland richten. “In Nederland nemen mensen meer risico’s en staan ze meer open voor iets nieuws, heb ik al gemerkt.”

BENNY DEBRUYNE

Een ondernemerswedstrijd organiseren is één zaak, een goed ondernemers-klimaat scheppen iets anders.