Van Hool kan niet op tegen de grote jongens

Bij de voertuigenbouwer Van Hool verdwijnen circa 1.100 banen. Zal dat volstaan? Jarenlang heette de wendbaarheid van de wat kleinere speler in een wereld van mastodonten een troef te zijn. Maar Van Hool mist schaalgrootte. Zeker in de markt van elektrische bussen, waar Chinese, Duitse en andere Europese reuzen het tempo bepalen.

In het verleden was De Lijn een belangrijke klant in Koningshooikt. Van Hool leverde het merendeel van de bussen van de Vlaamse vervoersmaatschappij. Sinds 2017 is die stroom bijna opgedroogd, leert een blik op het jaarverslag 2022 van De Lijn. Sinds 2017 zijn amper 50 van de circa 760 bussen door Van Hool gemaakt. Sinds vorig jaar plaatste De Lijn geen enkel order meer bij Van Hool. Het bestelde in januari vorig jaar 65 elektrische bussen bij het Italiaanse Iveco, die worden geleverd in 2024. De in Milaan beursgenoteerde onderneming meldt bovendien dat het order mogelijk nog een zes jaar durend vervolg krijgt.

De 65 bussen leveren Iveco 48 miljoen euro omzet op. In november kregen de Italianen er nog een bestelling van 44 bussen bij voor 33,5 miljoen euro. Het meest ophefmakende order moest toen nog volgen. Begin januari bestelde De Lijn 92 elektrische bussen bij het Chinese BYD voor 43 miljoen euro, wat betekent dat de prijs per bus beduidend lager is dan die van Iveco.

En Van Hool? Het bedrijf had in december 2021 een order gekregen voor 36 elektrische bussen, maar onder meer door vertragingen in de aanvoerketen reden de eerste bussen pas in mei vorig jaar. De markt van De Lijn oogt weliswaar veelbelovend. De onderneming wil 500 elektrische bussen bestellen, want de Europese Commissie wil dat nieuwe bussen vanaf 2030 emissievrij rijden.

Ook Wallonië ligt niet meer echt wakker van Koningshooikt. De Zweedse voertuigenbouwer AB Volvo meldt in zijn jaarverslag een order van 97 hybride bussen voor de Waalse openbare vervoersmaatschappij TEC.

Klein Duimpje Van Hool

Van Hool opereert in een markt met bijzonder grote jongens. Zelfs het Nederlandse Van der Leegte, ook in België actief als bussenbouwer, is een maatje te klein. De bussenafdeling, die goed is voor 454 miljoen euro bij een geconsolideerde omzet van 5,75 miljard, leed verlies in 2022. Maar het familiebedrijf uit Eindhoven is een industrieel conglomeraat, dat winst kan putten (403 miljoen euro) uit het geheel van zijn activiteiten, die gaan van metaalbewerking, via kunststofverwerking, tot veersystemen voor de auto-industrie. Het Belgische filiaal en bussenbouwer NV VDL Bus Roeselare bleef overigens winst maken de voorbije (corona)jaren.

Van der Leegte heeft schaalgrootte. Dat is wat Van Hool mist. In een normaal jaar verkocht de onderneming tot 1.200 bussen en touringcars. In 2019 stegen de bedrijfsopbrengsten naar een record van 636 miljoen euro. Dat is klein bier in vergelijking met de genoemde drie grote buitenlandse spelers. Het trio trekt bovendien volop de kaart van elektrische bussen.

Van BYD lezen we zowat wekelijks dat de Chinese wagenproducent de Europese markt zal inpalmen. BYD haalde vorig jaar omgerekend 54 miljard euro omzet en ruim 2 miljard euro bedrijfswinst. Het bedrijf verkocht al ruim 74.000 elektrische bussen in meer dan 300 steden in 52 landen. Ook in Europa heeft BYD al in meer dan 100 steden bussen rijden. In het Hongaarse Komarom maakt het sinds het voorjaar van 2017 elektrische bussen. In een tweeploegenstelsel kan de fabriek 400 elektrische bussen per jaar leveren.

AB Volvo is een maatje kleiner dan BYD, maar het steekt nog steeds torenhoog boven Van Hool uit. Vorig jaar leverde het 5.773 bussen en touringcars, waarvan 363 elektrische bussen. De afdeling levert 2 miljard van de 48 miljard euro omzet van het Zweedse beursgenoteerde conglomeraat, dat ook vrachtwagens en graafmachines maakt. De bussenafdeling haalde een vrij schrale bedrijfswinst van 95 miljoen euro, de minste van alle afdelingen van het conglomeraat. Daarom is vorig jaar beslist een bussenfabriek in Polen te sluiten. Het koetswerk wordt voortaan uitbesteed, onder meer aan Sunsundegui. Die Spaanse autoproducent maakt ook al voor andere merken bussen.

Nieuwe bussenfabriek voor Iveco

Ook de Iveco Group is vele keren groter dan Van Hool. De beursgenoteerde groep, ooit een filiaal van de Italiaanse autogroep Fiat, haalde vorig jaar een omzet van 16 miljard euro en een bedrijfswinst van 837 miljoen euro. Vorig jaar leverde Iveco 12.400 bussen, 7 procent meer dan in 2022. Ook deze onderneming zet in op elektrische bussen. Eind vorig jaar had Iveco daar 2.200 bestellingen voor. Door de groeiende vraag kwam er vorig jaar een nieuwe fabriek bij, in Italië. Ze kan op kruissnelheid jaarlijks duizend bussen maken. En in tegenstelling tot bij Van Hool, is de thuismarkt voor Iveco belangrijk. Vorig jaar leverde het 500 bussen aan openbarevervoersmaatschappijen in Italië.

Van Hool heette een wendbare speler te zijn tussen de grote spelers. Maar de multinationals hebben wereldwijd fabrieken en veel meer afzetmarkten. Bovendien hebben ze het immense voordeel van schaalvoordelen. Zo kunnen ze in de groep gezamenlijk staal aankopen, eigen batterijfabrieken bouwen en de enorme kosten voor O&O beter spreiden. Traton bijvoorbeeld, de vrachtwagen- en bussendivisie van Volkswagen Groep met merken als MAN, Scania en Volkswagen, besteedde vorig jaar 1,92 miljard euro aan O&O. De onderneming verkocht 30.266 bussen, waarvan 5.600 in Brazilië. Ook De Lijn rijdt met elektrische bussen van MAN, de zogeheten Lion City’s e bus.

Lees ook:

Bekijk: