Van de medina naar internet

Het is een piepklein winkeltje, maar het verkoopt de kostbaarste essences: een koninkrijk van geheime formules en geuren die de zinnen en de geest bedwelmen. Het heeft twee toonbanken: de ene is amper een meter lang, de andere omspant de hele wereld. Parfumerie Madini in Tanger.

Die eerste toonbank is gekend in heel de volkse medina van Tanger. De tweede is te vinden in de hoofdstukken ( The Cosmocrats: An Anxious Elite en Managing In A Global Age) over de mondialisering van de economie in A Future Perfect, het recente boek van John Micklethwait en Adrian Wooldrigde ( Crown Business, New York). Het is moeilijk te geloven dat het in beide circuits om hetzelfde traditionele, ambachtelijke product gaat. En toch is het zo.

10.30 uur, de eerste zondag van september: een Arabische familie staat al tien minuten te schilderen voor de gesloten deur van parfumerie Madini in de Rue Sbou, bij de kleurige markt Petit Socco in de medina van Tanger.

Omgeven door muziek, waterverkopers, leurders en bonte winkeltjes, daalt men van de beroemde Grand Socco een steile straat af naar de Petit Socco. Bij Café Tingis, dat ooit mensen als Jean Genet, Paul Bowles, Pierpaolo Pasolini en William Burroughs over de vloer kreeg – en vandaag onder meer Tahar Ben Jelloun – loopt men links de rue Les Almouahades in. Ze leidt naar het piepkleine pleintje van Ouad Ahardane. Twintig meter verder komt men in de rue Sbou. Vlakbij ligt het paleis van My Hafdid, dat in 1909 door de gelijknamige sultan werd gekocht van de weduwe van de Belgische consul, Abraham Siscou (België, dat handelshuizen in Tanger had en er bijdroeg tot de aanleg van de spoorweg, ondertekende in 1925 samen met andere machten een internationaal statuut van de stad, waarbij de onafhankelijkheid van de sultan gewaarborgd bleef).

Het is koel in het straatje, overspannen met doeken die de zon afweren. Het pand met nummer 14 is nauwelijks breder dan zijn dubbele donkerbruine deur. Tussen de elegante Arabische opschriften staat, in ongelijkmatige letters: Parfumerie Madini. Alles in zwart en rood, op een beige achtergrond.

Daar is Boubker! Hij lacht stralend, drukt handen, drukt zoals de traditie wil, zijn hand op zijn hart. De deur gaat open en een zacht licht speelt over de glimmende flessen die sinds de vorige avond in een koele duisternis gedompeld zijn. Ze houden hun essences hermetisch gevangen: Almaktoub, Baraka, Ambargris, Amber, Azahar, Fez, Hasshousch, Jedidaq, Latifa, Nassim, Omar… Nu is er nog geen geur te bespeuren in dit koninkrijk van het parfum. Wacht tot de eerste klanten opduiken.

Opeens baadt alles in het licht: Boubker heeft vier grote neonlampen aangestoken. De dag begint.

Boubker (42) laat parfums ruiken, maakt combinaties en wijdt zich geconcentreerd aan een subtiele alchemie. Mevrouw en haar twee dochters nemen alle tijd om te kiezen. Iedereen ruikt en snuift, er wordt gelachen en gekocht. Papa betaalt met plezier. Voor sommige klanten – de oudsten komen hier al veertig jaar – hebben de essences nog altijd iets geheimzinnigs.

Na het gezin komen twee Marokkaanse meisjes haastig een fles oranjebloesemwater kopen: “om een ontstoken oog te genezen,” legt een van hen uit. Boubker zegt dat hij daar een uitstekende balsem voor heeft, terwijl twee mannen in traditionele kleding de winkel binnenkomen. Gereserveerd en bijna op een fluistertoon vragen ze een blok muskus en agarou: de geuren die de begrafenis van een overleden familielid zullen parfumeren.

Bij Madini komen allerlei klanten: Marokkanen, buitenlanders die in Tanger wonen, toeristen. Men maakt er geen onderscheid tussen parfums voor mannen en voor vrouwen: “Het komt erop aan dat men zich goed, schoon en rustig voelt,” aldus Boubker. “Een parfum is als een moeder die haar kind streelt.” Reuk heeft natuurlijk alles met de neus te maken, maar hij is zich ook bewust van het spirituele aspect: “Een parfum is als de kroon van de vrolijkheid. Het sluit het ceremonieel af van de voorbereiding om naar een feest te gaan en zich in de vrolijkheid te storten. Het is ook een blijk van uiterlijke en innerlijke zuiverheid”. Boubker heeft net als wijlen zijn vader een voorkeur voor gazellenmuskus, één van de kostbaarste essences.

Veel beroemdheden hebben zich met de geuren van Madini geparfumeerd. De zaak noemt echter geen namen, met uitzondering van – eigenaardig genoeg – Jean Paul Gaultier. Toch is het erg onwaarschijnlijk dat trouwe bezoekers van Tanger als Errol Flynn, Winston Churchill, Rita Hayworth, Irene Papas, Rock Hudson en de vele kunstenaars van de beat generation de winkel en de geuren als Fleur de Henné, de oudste essence van Madini, niet hebben gekend. Ook Barbara Hutton, de rijke, extravagante erfgename van Woolworth, een modieuze mannenvreetster die de weg van haar villa, Sidi Hosni, naar de kashba liet verbreden opdat haar Rolls-Royce zou kunnen passeren, zal hier wel over de vloer zijn gekomen.

In de jaren zestig en zeventig kwamen veel hippies hier muskus, patchoeli of henna kopen, en gaven ze Madini een uitstraling die sommigen zich nog herinneren. Niemand weet precies wanneer de zaak, die nog steeds op haar oorspronkelijke adres in de rue Sbou gevestigd is, voor het eerst haar deuren opende. “Sinds het begin van de eeuw.” Hoe dan ook, ze is oud: “Er is al zeker zeventig jaar niets aan de inrichting veranderd,” zegt Boubker. Aan deze kant van de Straat van Gibraltar heeft de mondelinge overlevering een waarde die door onze geschreven geschiedenis al lang als twijfelachtig wordt beschouwd. In Marokko heeft de eerste vaak het overwicht, zeker in kleine zaken als deze.

De geschiedenis van Madini begint eeuwen geleden – acht eeuwen, volgens sommige bronnen – met de Hariri, een familie van parfumeurs en zijdeverkopers in het Saoedi-Arabische Medina. Bijna honderd jaar geleden huwde een Marokkaanse sultan, Moulay Hafid, een dochter uit de familie. Na het huwelijk vestigden verscheidene van haar verwanten zich in Marokko. Onder hen de broer van de bruid, de vader van Sherif Ibrahim en dus de grootvader van diens zonen, Boubker en Souleiman, de derde generatie van de familie die in Tanger woont. Vanaf hun aankomst in de Magreb noemde men de Hariri Madani, wat uit Medina betekent ( al Madina). Boubker en Souleiman (40) gebruiken beide namen, maar de parfumerie draagt alleen de tweede.

Boubker, die duidelijk erg godsdienstig is (de winkel is dicht op vrijdag, de gebedsdag), vertelt trots dat de Ka’aba in Mekka en de kostbare stoffen van zijde en gouddraad die het pelgrimsoord versieren geparfumeerd zijn met rozenolie van Madini in Tanger. Een eerbetoon dat zijn land van herkomst op prijs stelt.

Zelfs de vorstenhuizen kennen de parfums van Madini – maar daar wordt heel discreet over gedaan. In het beste geval toont men een foto uit 1957, waarop de vader van Souleiman en Boubker, Sherif Ibrahim, koning Mohamed V en diens zoon, de latere Hassan II, groet. De foto is genomen in het koninklijk paleis van Tanger, een kwartiertje te voet van de winkel. De nicht van de huidige koning, Mohamed VI, is trouwens een goede klant. Aan het hof zal ze haar koninklijke neef wel eens een geschenkje geven. De vele raadslieden van Zijne Majesteit die klant zijn bij Madini, doen dat ongetwijfeld ook.

In Tanger weet men niet wie via internet bestelt. De parallelle verkoop van de essences – volgens meer dan één specialist de beste ter wereld – gebeurt namelijk op duizenden mijlen afstand. Sinds het einde van het vorige decennium worden de parfums aangeboden in een virtuele catalogus op het world wide web en kan men ze met kredietkaarten betalen. De gebroeders Boubker en Souleiman hebben het initiatief hun zegen gegeven, maar houden zich er zelf niet mee bezig. Internet zegt hun niets.

Dat betekent niet dat de Madini’s tegen vooruitgang zijn: “Tenminste niet als de kwaliteit er niet onder lijdt.” Na de dood van vader Sherif Ibrahim, in 1983, heeft Souleiman een tweede winkel geopend, in nummer 5 van de boulevard Pasteur, in het moderne Tanger. Het is een parfumerie die in Europa heel wat concurrenten jaloers zou maken, maar het blijft een bleke afspiegeling van het winkeltje in de medina. De producten zijn echter identiek.

De gebroeders Madini bieden in hun winkels een dertigtal essences aan, maar in de praktijk zijn er veel meer beschikbaar. “Wilt u vetiver? Ja, dan moet u morgen terugkomen, we hebben het in het atelier.” Naast essences verkopen de gebroeders ook zeep en geparfumeerde melk. De internetcatalogus, die door de firma Talisman van de Amerikaanse Dulce Roppenecker wordt geëxploiteerd, omvat honderd referenties. Een hele evolutie.

Roppenecker, een Amerikaanse van Cubaanse afkomst, ontdekte de parfumerie in de jaren zeventig, toen ze 21 was. Ze sloot vriendschap met de Madini’s en wordt nu volgens Boubker als iemand van de familie beschouwd. Tijdens haar talrijke bezoeken aan Tanger maakte ze zich onder de hoede van Sherif Ibrahim vertrouwd met de kunst van het parfum. Enkele jaren en vele reizen later, begon ze de producten van Madini te verkopen in Talisman, haar winkel in Woodstock, New York. Twaalf jaar later werd haar echtgenoot naar Seattle, in de staat Washington, overgeplaatst en verhuisde het echtpaar. Roppenecker sloot haar winkel en stelde voor om de essences van Madini voortaan via internet te verkopen. Zo geschiedde…

Alle producten komen uit het atelier van Madini, waarvan niet alleen de formules maar zelfs het adres in Tanger een goed bewaard geheim zijn. “Wij hebben geen personeel,” vertelt Boubker. “Er werkt alleen familie in het atelier, ik en twee broers. Dat is de waarheid.” De ingrediënten worden er gedistilleerd en gemengd. Verse oranjebloesem, in het seizoen, en rozenblaadjes ondergaan er de meest sublieme transformaties.

De Madini’s hebben geen commentaar bij de cijfers die John Micklethwait in A Future Perfect geeft. Volgens de auteur verkoopt de zaak elk jaar tienduizenden flesjes, waarvan 40% naar het buitenland, en gebeurt een vijfde van de bestellingen via internet. Nog steeds volgens A Future Perfect, vertegenwoordigen Souleiman en Boubker de veertiende generatie van het parfumeursgeslacht Hariri (Madini sinds ze naar Marokko kwamen). De twee broers weigeren dat te bevestigen – of beter, ze zeggen dat ze het niet weten.

Eén ding staat vast: de zaken draaien goed. Er zijn altijd klanten in de winkel. En hoewel de winkels van Madini en de flesjes die ze verkopen niet vreselijk geraffineerd zijn, hebben de producten en essences een ongeëvenaarde kwaliteit. Wat maakt het flesje uit, als de bedwelming er maar is?

http://www.madini.com

serge vanmaercke