Valschermspringen of beleggen?

‘Risico’ is een woord dat we makkelijk in de mond nemen. Maar het ene risico is het andere niet. Is van de Notre Dame springen gevaarlijker dan je huis verkopen om aandelen te kunnen kopen? Veel Amerikanen zullen het tegenspreken. En ook bij ons zijn er een paar diep gevallen.

“Ik ben vorige week nog van de Notre Dame gesprongen en dan… zie je heel Parijs liggen. Je bent doodzenuwachtig, terwijl je weet dat er niks mis kan gaan: je hebt zelf je parachute gevouwen, je kent het systeem. En dan flitst het. Stél dat het nu dadelijk gedaan is… En dan die sprong. Je valt op de grond, en dan raprap die parachute bijeen en in de auto voor de flikken er zijn. Een half uur later lig ik te maffen als een blok.” Aan het woord was fotomodel Tanja Dexters, in Humo (2 juli 2002).

De meeste mensen zullen vinden dat die juffrouw een ánder risico nam dan door de flikken beboet te worden. Riskeer je leven, riskeer je vermogen? Laten we dit even herschrijven in termen van beleggersrisico. “Ik heb enkele maanden geleden nog Fortis gekocht voor 34 euro. Ik had er een technische en fundamentele analyse van gemaakt. Nu ja, je kent de methode. En dan heb ik heel mijn vermogen erachter gezet. En dan die uitvoering: al mijn geld van de rekening… raprap een pintje gaan drinken.” (Herschrijf deze zin met Fortis tegen 17 euro, dat was twee weken geleden!) Wat is het verschil tussen beleggen en parachutespringen? Je kunt halfweg blijven hangen, de flikken laten je met rust, en je slaapt slechter!

Als het bij juffrouw Dexters grondig mis gaat, moet ze er niet mee leven. Als je van je vermogen leeft en dat vermogen met 50% of 70% daalt, dan is het een andere zaak. Risico’s bij het beleggen zijn van een andere aard dan die van haar, maar ze zijn in zeker opzicht reëler. Als je portefeuille in de fout gaat, zijn er consequenties. Zowel in België als in de VS.

Beschaamd. In de kranten van vandaag lees je de verontschuldigingen van de vermogensbeheerders: “Iedereen was er door aangegrepen, iedereen deed mee.” Sorry, niet iedereen. Op de internationale conferentie voor financiële planning in Orlando (Florida) van september 1997 werd een debat gehouden over de optimale portefeuillesamenstelling. Algemene aanbeveling van de Amerikaanse adviseurs: minimaal 70% in de grote kapitalisaties, liefst via beleggingsfondsen. Onze methode op de conferentie bestond er toen al in klanten de mogelijke gevolgen van verschillende mixen te tonen, en ze zelf te laten kiezen. Meestal was hun keus niet meer dan 30 à 40% in aandelen met bewezen opbrengsten.

Op de conferenties van 1998, 1999 en 2000 kwamen de Amerikaanse planners een beetje meewarig vragen of ik nog altijd zo conservatief was. Ik kon alleen bevestigen dat we bij onze strategie bleven, namelijk dat we de klant informeerden en zelf lieten beslissen. Het was immers zijn geld en zijn risico, en ons rationele vooruitzicht voor de Amerikaanse beurs was er slechter op geworden en niet beter.

Mensen tussen de 55 en de 64 hebben ongeveer twee keer zoveel geld belegd als jongere personen, en dan vooral in aandelen. In België noteerde men in 2000 dat het percentage belegd in aandelen steeg met het vermogen, en dus met de leeftijd. En daaruit volgt: je vindt meer oudere personen die een groot deel van de waarde van hun portefeuille verloren hebben. Maar dat betekent niet automatisch dat die mensen liquiditeitsproblemen hebben, want ze rekenden niet op die aandelen voor hun dagelijkse kasgeldbehoeften. Maar ja, dure aankopen en mooie reisplannen moet misschien afgezegd worden, en de verwachtingen op een langere termijn moeten naar beneden worden bijgesteld. Drie jaar geleden gingen ze dagelijks op het internet kijken naar de waarde van hun portefeuille, nu slaan ze dat enkele weken over. Ze hebben zich voorbereid op een comfortabele oude dag, maar voelen zich nu ontgoocheld en wat beschaamd dat ze er toch ingelopen zijn.

Neem nu John en Geena. Ze hebben sinds vorig jaar hun pensioenconsumptie met 50% moeten inkrimpen. John werkte voor General Electric (GE), en dus hadden ze vooral GE-aandelen. “Maar GE was toch het beste dat je kon hebben?” klonk het. Toch niet, zo bleek.

Vlucht naar cash. En zo ging het met veel Amerikaanse gepensioneerden. Naarmate de kapitalen in hun rekeningen aangroeiden, dachten meer en meer mensen dat ze vervroegd met pensioen konden gaan. Toen ze eenmaal op rust waren, behielden ze dezelfde aandelen en hebben ze niet naar obligaties gediversifieerd. Dus moeten ze nu hun verwachtingen terugschroeven. Opgelet, met het pensioensparen hebben we bij ons zoiets niet meegemaakt.

De deuk in de beurzen brengt soberheid in de winkelcentrums. De inzinking betekent voor sommigen een shift van aandelen naar meer conservatieve obligaties en kasbons. In mei, juni en juli 2002 werd een aantal beleggers door paniek gegrepen. De significante activaherschikking die plaatsvond, wijst daarop. Alleen al in mei werden bij de Amerikaanse beleggingsfondsen voor 40 miljard dollar aandelen verkocht, voor 10 miljard dollar obligaties verkocht, voor 12 miljard dollar geplaatst in geldmarktfondsen, en 41 miljard dollar vloeide naar spaarboekjes. In juni en juli was het niet anders. De vlucht naar cash betekent ook dat mensen inbinden qua vakanties, kledij, nieuwe auto’s. Heel wat Amerikaanse gepensioneerden zoeken weer een job.

De perceptie van de aandelenmarkt verandert. Nu zien acht op de tien Amerikanen hun stock market als riskant. Drie jaar geleden was maar vijf op de tien die mening toegedaan. Amerikanen met een lager inkomen hebben de markt altijd gevaarlijk gevonden, en nu raken ook hun landgenoten met een hoger inkomen daarvan overtuigd. Tegenover drie jaar geleden vinden dubbel zoveel Amerikanen dat ze niet genoeg geld hebben om met pensioen te gaan. Ik denk niet dat het er bij Vlaamse beleggers heel anders aan toegaat dan bij onze Amerikaanse collega’s.

Emiel Van Broekhoven [{ssquf}]

De auteur is hoogleraar economie aan de Universiteit Antwerpen en voorzitter van de Vlaamse Federatie van de Beleggingsclubs en de Beleggers (VFB).

Er is een vlucht naar cash aan de gang. Heel wat Amerikaanse gepensioneerden zoeken weer een job.