UNIVERSITEITEN MET WEKE HERSENEN

Mannen of vrouwen met diepe zakken zijn beter voor het publieke debat dan de rotgesubsidieerde Vlaamse universiteiten en hun pseudofilosofen, zo bewijst de praktijk. Itinera, met geld van Bart Verhaeghe, een vastgoedgefortuneerde, pakt de bokshandschoenen. Metena, met centen van de christelijke werkgevers, staat twee jaar in de ring. Denkgroep ‘In de Warande’ bloeit door het mecenaat van Remi Vermeiren.

Wekelijks is het lachen geblazen met de Vlaamse kranten. De kwaliteitstitels metselen hun opiniepagina’s ook, willens nillens, met de kromtaal van lui die onbeschaamd filosoof plakken onder hun naam. De flutversies van Plato, Kant, Descartes, Spinoza, de Sade, Nietsche, Freud bewijzen hoe ellendig het gesteld is met de universiteiten.

In de exacte wetenschappen tonen centra van uitmuntendheid in Leuven en Gent dat wij behoren tot de eerste divisie, niet de Champions League. De menswetenschappen drijven, met uitzonderingen als Herman De Dijn, Bea Cantillon en Marc Elchardus, op herkauwers. Het intellectuele kroost van de herkauwers pleziert zichzelf met akelige zinnen in De Standaard, De Morgen en De Tijd.

Succesvol studiekanon. Gelukkig wordt het vacuüm van de universiteiten gevuld door de denktanks die bestaan dankzij de financiële proviand van mecenassen en het intellectuele kruit van slimme bollen die zelden professor zijn aan onze departementen. Itinera is de jongste. Met pathos zeggen de stichters: “Wij zijn de eerste onafhankelijke denktank in België”. Wie de liberale wortels van het geld en de braintrust van Itinera kent, mag twijfelen, maar dat doet niet ter zake. Itinera is welkom, heeft toegevoegde waarden en al minstens met Marc De Vos – eerlijk is eerlijk, een prof van de UGent – een kopman die respect afdwingt en productief is.

Metena is sinds twee jaar het succesvolle studiekanon van de werkgeversorganisatie VKW. Johan Van Overtveldt was twintig jaar de sterkste stem van Trends. Met een klein team en een journalistieke neus voor de actualiteit publiceert Metena tekst na tekst, column na column. Metena neemt kordaat het werk over dat vroeger vloeide bij VEV (voor het Voka werd) en VBO. Waarom trouwens geen mega-Metena met de netwerkende studiediensten van Unizo, Voka, Agoria, VBO en hun collega’s? Itinera en Metena hebben tegenover zich geen waardige tegenspelers. Gilbert De Swert, ooit begonnen als een grappige, kundige en zwierige schrijver en intellectueel – men leze zijn oudere teksten in de Gids op Maatschappelijk Gebied – is vandaag het symbool van de verzuurde, norse en hebberige vakbonden (zie ook blz. 42). Met zo’n goeroe in hun denktank mag het niet verbazen dat niemand wacht op teksten van ACV/ACW.

Evenmin is er vuur aan de kant van de partijen. Als CD&V, VLD, SP.A al iets hadden dat zich denktank of studiedienst noemt, dan werd dat een naamplaat zonder knetterende hersenen. Partijen investeren liever in billen en borsten dan in hersenen.

Even weinig vuur rest bij de banken. De memorabele studiedienst van Kredietbank, nu KBC, is een dooie schaduw van zijn eerste decennia.

Probeer een denktank. Remi Vermeiren is hét recente voorbeeld van de man die zijn centen legt naast zijn ideeën. De zuinige Denkgroep ‘In de Warande’ is zelfbedruipend omdat de financiële hobbels liefdevol geslecht worden door de ex-topbankier. De Denkgroep heeft wel een adres, maar geen permanentie en is een clubbish genootschap met ondersteuning van professionele economen: letterlijk een lightthinktank, geen Leopard met 50 onderzoekers als CEPS, de Europese denktank met Karel Lannoo, van de familie, aan het hoofd.

En toch slaagde de Denkgroep ‘In de Warande’ erin om een verhandeling te schrijven die al drie maanden België in zijn ban houdt en een geschrift heeft opgeleverd dat vooraan in de rekken blijft staan van Standaard Boekhandel. Het is absurd dat deze studie, die door niemand is weerlegd – zij wordt wél beschimpt – wortelt bij liefhebbers. Dat bewijst dat privé-initiatief bij denkwerk met minimale middelen kan leiden tot maximale resultaten.

En het mecenaat? Itinera, Metena en de Denkgroep – en hun internationale collega’s in Brussel – naast CEPS, Centre for the New Europe, Tech Central Station, Institut Turgot, Institut Molinari – worden opgekrikt door filantropen. Zij passen in de traditie van het Brookings Institution, dat negentig jaar is. In 1916 staken hervormingsgezinde mensenvrienden in de VS de koppen bijeen voor een denktank. Hij blijft meetellen. De financiële inspanning van de rijke Vlaamse mensenvrienden blijft te prutserig De Franstalige industriële adel van België – de Solvays, de Franquis, de Bernheims – lagen aan de basis van de Solvaycongressen (met Nobelprijswinnaars, herhaald in december 2005), de Franqui Stichting en de Fondation Bernheim. Wat kan een Vlaamse miljardair die alles al heeft beter wensen? Probeer een denktank.

frans.crols@trends.be De auteur is directeur van Trends.

Frans Crols