Uiteengaan zonder scheiden

In het peloton Vlaamse prominenten die pleiten voor een verdere federalisering van België is Robert Senelle de vreemde eend in de bijt. Dit blijkt andermaal uit ‘Kronieken van de Vlaamse staatswording’.

Een hogere dosis autonomie voor heuse deelstaten acht Robert Senelle onontbeerlijk en dat kan volgens hem alleen maar slagen binnen de monarchie. Al keek wijlen koning Boudewijn droeviger bij elke volgende stap in de voorzichtige Belgische scheidingsdans en vreesde hij waarschijnlijk dat de diverse telgen traag maar onvermijdelijk naar een toekomst zonder koninklijke troon evolueerden – Senelle vindt de koning juist een rots in de branding om deze contreien op koers te houden. België mag best nog wat bredere barsten vertonen, maar niet uiteenvallen, zo betoogt hij. Uitgerekend de koning kan het beste voor cement zorgen om de gebarsten verzameling van twee deelstaten (Vlaanderen en Wallonië) en twee gewesten met een bijzonder statuut (Brussel en het Duitstalige taalgebied) bijeen te houden.

MACHTSPOSITIES.

Op het eerste gezicht geeft de meest markante periode in het curriculum vitae van de Schaarbekenaar Senelle hem bitter weinig krediet om als Vlaamsgezind gecatalogeerd te worden. Ook het label koningsgezind kan bezwaarlijk bovengehaald worden. Senelle trad immers voor het politieke voetlicht als kabinetschef van de Brugse socialistische premier Achiel Van Acker, die van 1954 tot 1958 een paarse coalitie leidde – niet bepaald een ploeg die enthousiast de zegen van het koningshuis en al evenmin van de Vlaamse Beweging kreeg.

Nadien wenkte een academische carrière. Aan de universiteit van Gent specialiseerde Senelle zich in de rechtsvergelijking én in grondwettelijk en administratief recht. Momenteel is hij gewoon hoogleraar emeritus. Dit betekent niet dat hij zijn kritische pen neergelegd heeft. In De Standaard maakt hij de jongste jaren geregeld gebruik van de Vrije Tribune om commentaar te spuien op het politieke, juridische en financieel-economische leven in België. Edgard Van de Velde (gastdocent aan de Ehsal in Brussel) en Emiel Clement (bestuursdirecteur bij de Kamer van Volksvertegenwoordigers) selecteerden 174 opiniestukken die Senelle van 1979 tot 1998 in De Standaard publiceerde. Het gaat niet om een chronologische grabbelton, maar een thematische selectie. Alleen de bijdragen die rechtsreeks of onrechtstreeks ingaan op de groei van de Belgische unitaire staat naar het federale concept, werden gebundeld.

In een epiloog waarschuwt Robert Senelle voor het wurgende effect van vergrendeling. Hij noemt België veeleer een vergrendelde dan een federale staat: “Er wordt voorbijgegaan aan een van de essentiële eigenschappen van federalisme, namelijk de hoedanigheid om op flexibele wijze een oplossing te bieden aan de wisselende maatschappelijke vraagstukken die zich binnen het staatsverband voordoen. Federalisme is een beweging, geen immobilisme. Federalisme is een continu zoeken naar een evenwicht tussen eenheid en verscheidenheid. Federalisme is prospectief en niet louter conserverend. Wanneer het etiket federale staatsstructuur louter dient om bestaande machtsposities te consolideren, riskeert het komende millennium te bewijzen dat alles tevergeefs is geweest. Beschaving duldt geen verstarring. Een rechtssysteem dat zich niet ontwikkelt, sterft af.”

SCHAF DE SENAAT AF.

De senaat (de tweede federale Kamer) in zijn huidige vorm kan je volgens Senelle even goed afschaffen: “Zoals deze federale Kamer thans samengesteld is, is ze een overbodige kostenfactor. Weliswaar bestaat in het federaal parlement van elke federale staat een tweede Kamer, een echte statenkamer. Het is in deze Kamer dat de deelstaten hun belangen vrijwaren tegenover de federatie en tegenover mekaar. Het is in deze Kamer dat de deelstaten op constructieve wijze meewerken aan de totstandkoming van het federale beleid. Het is deze Kamer waaraan het Federale Koninkrijk België nood heeft om het federalisme in het volgende millennium te belichamen.”

Senelle pleit ook voor fiscale autonomie van de deelstaten. “Beleid voeren zonder de hefboom van de fiscale politiek is een amputatie van de mogelijkheden tot zelfverwezenlijking van een deelstaat,” verklaart hij. Vlaanderen moet ook eigen accenten kunnen leggen inzake gezondheids- en welzijnsbeleid: “Men kan bezwaarlijk beweren dat de deelstaat Vlaanderen vat kan krijgen op zijn eigen maatschappelijke ontwikkeling wanneer het inkomensbeleid van bijna de helft van de primaire uitgaven die daarop betrekking hebben, hem volledig ontsnapt. Dit betekent niet dat in deze sector geen federale solidariteit instandgehouden wordt. Daartoe zijn echter doorzichtige berekeningsmodellen vereist.” Senelle blijft een Belg, maar dan wel één die inziet dat België alleen nog betekenis heeft wanneer de zich steeds verder van elkaar verwijderende culturen hun eigen boontjes mogen (moeten) doppen.

Robert Senelle, Kronieken van de Vlaamse staatswording – Over de identiteit van het Vlaming-zijn. Lannoo, 256 blz., 895 fr. ISBN 9020936654.

LUC DE DECKER