Tweemaal Claus

Op één week tijd gingen twee Claus-producties in première : ‘Vrijdag’ bij Theater Malpertuis en ‘Een bruid in de morgen’ bij Het Gevolg.

Beide teksten stammen uit een verschillende fase in Hugo Claus‘ schrijverschap. ‘Een bruid in de morgen’ (1953) dateert uit zijn beginperiode, en toont heel erg de hand van een zoekend auteur, weifelend tussen een naturalistische en een meer poëtische aanpak. In ‘Vrijdag’ (1969) is zijn pen tot volle rijpheid gekomen en kiest hij resoluut voor een naturalistische tragikomedie. Waar bij het ensceneren van beide teksten rekening mee moet worden gehouden, is dat ze tot stand zijn gekomen in een sociaal klimaat dat niet langer het onze is. ‘Een bruid in de morgen’ heeft in dat opzicht meer onder de tand des tijds te lijden gehad dan ‘Vrijdag’. Desondanks lijkt regisseur Sam Bogaerts zich bij Theater Malpertuis meer bewust van dit probleem dan zijn collega Ignace Cornelissen bij Het Gevolg.

In ‘Een bruid in de morgen’ portretteert Hugo Claus de vier leden van eenzelfde gezin, dat sociaal aan lager wal is geraakt. De moeder stelt alle hoop in een huwelijk tussen haar zoon Thomas en hun rijke maar lelijke nichtje Hilda. Dat is echter buiten dochter Andrea gerekend, die er een merkwaardig intieme relatie op nahoudt met haar broer. Cornelissen heeft het stuk zo realistisch mogelijk willen ensceneren, zodat de voorstelling ook het tijdsbeeld uitademt van de jaren vijftig en zestig. Thomas noemt zijn ouders “moe”, en dat geldt in deze enscenering voor alle personages : het leven is eruit weggezogen, de weinige hoop die nog rest, blijkt tevergeefs. Een voor Cornelissens doen vrij radicale keuze, die een op bepaalde momenten bijna ondraaglijke zwaarmoedigheid met zich brengt. Op het acteerwerk valt weinig aan te merken, met een uitmuntende Chris Lomme als de moeder en een knappe Tom Van Dyck als Thomas.

Sam Bogaerts is bij Theater Malpertuis vrijelijker te werk gegaan. Na een enscenering ervan bij Toneelgroep Amsterdam in 1989, is het de tweede keer dat hij ‘Vrijdag’ regisseert. Mits enkele coupures is het verhaal van Georges Vermeersch, een man met een incestverleden die uit de gevangenis wordt ontslagen, terugkeert naar huis en er zijn vrouw met een drie maanden oude baby aantreft, nog steeds actueel. Een aantal relativerende elementen als de clichématige, zelfs wat groteske aankleding van de personages en de veelvuldige verwijzingen naar een soapcultuur doen de voorstelling voortdurend kantelen tussen humor en ernst. Bogaerts slaagt in zijn opzet, mede dankzij drie prima acteurs : Dirk Buyse als Georges, Jobst Schnibbe als zijn rivaal Erik en Tania Van der Sanden in een originele dubbelrol als echtgenote en dochter.

P. Anthonissen

Zowel ‘Een bruid in de morgen’ als ‘Vrijdag’ toeren tot en met eind december uitgebreid doorheen Nederland en Vlaanderen. Informatie : tel. (03) 235.04.90 (Thassos).

Tom Van Dyck en Ann Miller in ‘Een bruid in de morgen’