Triomf van de vrijheid

Pleng een traan voor de meer dan 340 miljoen Chinezen die, in meer dan vijfenveertig grootsteden, moeten overleven met de draconische beperkingen van het zerocovidbeleid. Ik durf niet te denken aan de expats daar, die zichzelf en hun familie onbereikbaar weten achter gesloten grenzen, terwijl hun organisaties en mensen lockdowns trotseren. Dat heb ik zelf meegemaakt in Sydney in 2020 en 2021. Daar was zerocovid toen ook het mantra.

Gesloten grenzen betekende in Australië een existentiële crisis in een universitaire sector die afhankelijk is van buitenlandse studenten. Snijden en herstructureren, tegen vakbondsagitatie en personeelsprotest in, was toen mijn deel. Zover zal China het niet laten komen. China wil strategisch autonomer worden en het regime zal de economische kostprijs voor de bevolking minimaliseren. Maar net zoals Australië toen zit China nu vast in een beleid dat eerst als een internationaal voorbeeld gold en nu een bittere val is.

Het verschil is de omikronvariant. Zodra die geest uit de fles is, krijg je hem er niet meer in. Een nulcovidbeleid is dan een oneindige gevangenis. Toen Australië dat eind 2021 besefte, besloot het zijn kar te keren: massaal vaccineren, de vrijheid doen herleven en de infecties beheren. De kans dat China die ommekeer maakt, lijkt klein. Het Chinese regime heeft van de strijd tegen corona een prestigezaak gemaakt. Het initiële succes van China om de pandemie eerst op eigen grondgebied te bezweren en die dan buiten de deur te houden, gold als proefondervindelijk bewijs van de communistische superioriteit tegenover de chaotische democratie.

Naarmate de pandemie aanhoudt en het virus muteert, blijkt juist de superioriteit van de democratie boven de autocratie. Het is inderdaad moeilijk beslissen in een samenleving die stoelt op vrijheid. Politiek is er een dynamiek van krachten, evenwichten en compromissen. Maar die complexiteit maakt democratie wendbaar. Democratisch beleid leert uit fouten en plooit naar het voortschrijdend inzicht onder de bevolking. Wat democratie aan de oppervlakte duivels moeilijk maakt, verbergt een grote onderliggende sterkte.

Bij autocratie is het net omgekeerd. De oppervlakkige beslissingssterkte verbergt een dieperliggende zwakte. Politiek is er de persoonlijke beslissing van de grote machthebber en engageert het prestige van het regime. Van beleid veranderen betekent die reputatie ondermijnen en is een afgang voor de onfeilbare leider. Dat is voor onaantastbare machthebbers ondraaglijk. En dus kan China niet anders dan voortdoen met zijn steeds meer totale en totalitaire mobilisatie voor nulcovid. Australië kon daartegen twee diametraal tegenovergestelde covidstrategieën kiezen, telkens met steun van de bevolking en met dezelfde regering.

Autoritaire regimes organiseren voor zichzelf een hardnekkigheidsval. Omdat het regime niet zonder gezichtsverlies van beleid kan veranderen, neigt het naar koppig voortdoen. En naarmate het volhardt in de hardnekkigheid wordt de prijs om alsnog te veranderen steeds groter, zodat het regime zich uiteindelijk compleet vastrijdt. Dat eindigt met een implosie of met meer onderdrukking van de bevolking. Dat was zo in China met de Grote Sprong Voorwaarts en de Culturele Revolutie onder Mao. Dat was zo in de Sovjet-Unie met de geforceerde industrialisatie en de collectivisering van de landbouw onder Stalin. Het is zo anno 2022 met de pandemie.

In Rusland malen ze niet om coronabesmettingen. Maar de hardnekkigheidsval is er wel dichtgesprongen over Oekraïne. Poetin kan daar niet meer weg, behalve met een afdoende overwinning. En zolang het heldhaftige verzet tegen de Russische inval aanhoudt, neemt het risico op een regimecrisis in het Kremlin toe. Laten we dit dus even met trots tot ons doordringen: de pandemie en de oorlog tonen de triomf van onze vrijheid.