TITANIC

De vijf zalen van Metropolis waar de film Titanic getoond wordt, zaten tijdens het weekeinde tjokvol. Het trotse monster voer stuk op een ijsklomp met een verraderlijke ondergroei. Deze rampenprent grijpt het publiek aan. Het is een journalistieke simplificatie om hierin een band te zien met de rampen in de reële wereld die datzelfde publiek langs tv, radio en krant de jongste uren in huis krijgt. Maar ook niet volslagen een journalistieke simplificatie. Azië voer als een Titanic omjubeld, bezongen, gek van glorie naar een rozige einder. De Asia Funds tankten miljarden spaargeld en spekulantengeld bij. Het mirakel botste op een ijsschol met een verraderlijke ondergroei : het corrupte, uitgerokken Aziatische bankwezen met een fundament van ondemocratisch, ondoorzichtig politiek en maatschappelijk leiderschap. De sequensen van deze rampenfilm volgen mekaar in snel ritme op. Verbaasd en balorig wacht het westerse publiek op de nieuwste bitterheid. Het feest voor het Millennium kondigde zich aan als een leuk karnaval. Met wat er vandaag ontploft, doen apocaliptici en eindtijdgekken hun voordeel.

Wat gebeurt in Azië is zeer ernstig. Het schudt zekerheden die we decennia koesterden door mekaar. Hoelang duurt het voor het trotse Korea, waarvoor onder meer de Vlaamse ondernemers beefden, uit zijn economische verschrikking opstaat ? Vijf jaar ? Wat zijn de hervormingskansen in dat land met zijn kamikaze-vakbonden ? Zal de nieuwe Koreaanse regering de kracht en de legitimiteit hebben om te doen wat het Internationaal Muntfonds vraagt ? Het IMF draagt hier de taak van lender of last resort, het fonds heeft noch de politieke samenhang, noch de organisatiekracht om in het versnipperde Zuidoost-Azië een oplossing op te dringen. Korea en Indonesië economische zwaargewichten en grootstaten staan op stelten, de touwtjes knopen echter in het zieke Japan.

De internationale elite is beduusd. Januari werd de maand van het jaarlijkse praat-, society- en verzoeningsfestijn in Davos. De deelnemers ontvingen hun eerste bezinningsteksten. Je hoeft geen cynicus te zijn om te weten dat voor de duizenden luxe congresgangers in het hooggebergte zijn aangeland, een reeks topics zullen dienen bijgesteld te worden en een aantal sprekers zullen vervangen zijn vanwege de actualiteit. Eerste ministers vallen, presidenten verdwijnen, bankvoorzitters stappen op, pundits zwijgen. Kocht u de laatste Fons Trompenaars ? De Nederlandse specialist van de interculturaliteit ligt in de boekhandels met een prognose over het rolmodel Azië. Zonde van het papier.

Een opstel van Philip Tose in The World in 1998 (december ’97) van The Economist bewijst de wankelheid van de wereld. Philip Tose titelt zijn essay : China will make you rich. De inkt van zijn verhaal is amper droog en The World in 1998 pas in de winkel. De auteur werd werkloos in de korte tijdspanne tussen schrijven en publicatie. Philip Tose is (beter was) voorzitter van Peregrine Investments Holdings, de eerste grote onderneming van Hongkong die bezweek onder de Aziatische crisis, op maandagochtend 12 januari.

Wat is vandaag het worst case scenario ? We blikken zeventig jaar terug. De crash van 1929 en de depressie van de jaren dertig waren te wijten aan een ongezonde economie. Onderzoek wijst op vier zwakheden die de hoofdschuld dragen. Een. De inkomensverdeling in 1929 was onrechtvaardig : de 5 % van de Amerikaanse bevolking met de hoogste inkomens ontving in dat jaar eenderde van alle persoonlijke inkomsten. Twee. Het ondernemingsleven had in de jaren twintig zijn gastvrije deuren geopend voor een uitzonderlijk aantal lichtgewichten, fraudeurs en zwendelaars. Drie. De structuur van het bankwezen was slecht. Door de daling van de inkomens, aandelen, tewerkstelling ontstond een lawine van banksluitingen. Vier. Internationale bank- en overheidsleningen werden lichtzinnig verstrekt aan kredietonwaardige landen als Peru. Wie de vier lessen van het verleden vergelijkt met de situatie Azië ontdekt een pijnlijke gelijklopendheid. De inkomensverdeling in Azië is vandaag onevenwichtig, de ondernemingen zijn er zelden goed beheerd, de banken missen kennis, de internationale financiers zonden gretig geld naar Jakarta, Kuala Lumpur, Seoul, Bangkok.

Voor geschiedkundigen is elke gebeurtenis uniek. Economie gaat er integendeel van uit dat de krachten van de samenleving en de natuur voorkomen volgens een patroon van herhaling. Geschiedenis is particulier, economie is algemeen. Wat is de anatomie van een typische economische crisis ? Paniek en crashes zijn de gevolgen van een economische omgeving die grijperigheid en chicanerie bevoordeligt. Er is echter hoop. Als de situatie zwaar verslechtert, komen zelfs de meest ontspoorde regeringen en bewindvoerders tot hun zinnen. Wie extreme omstandigheden bestudeerde als de Zwarte Dood van de veertiende eeuw, de Burgeroorlog in Rusland na de revolutie van de bolsjewieken, de depressieve jaren dertig en de bombardementen van Duitsland en Japan, ziet dat deze politieke en sociale trauma’s met zware economische gevolgen steeds hebben geleid tot herstel en een nieuwe toekomst. Tien jaar na 1929 was Amerika opnieuw een wereldmacht.

FRANS CROLS