Tijd voor de vlaktaks

Communautaire thema’s overheersen de verkiezingsstrijd, maar toch moeten we nadenken over wat er nadien te gebeuren valt. In een optimistisch scenario denken we dat er snel een procedure kan worden gevonden die zekerheid biedt dat de communautaire onderhandelingen eindigen in een staatshervorming. Alles moet wel rond zijn in 2011. Wie zo’n veronderstelling utopisch, onrealistisch, naïef of wat dan ook vindt, moet doordenken en pleiten voor een onmiddellijke splitsing van dit land. Er dienen zich veel belangrijkere problemen aan dan BHV. Juist daarom moet dit probleem definitief van tafel, niet tijdelijk.

Een onontkoombaar probleem de komende jaren is een sanering van de overheidsfinanciën. De kredietcrisis en de hieruit volgende groeiverlaging hebben het tekort sterk verhoogd. Bovendien dienen oplopende vergrijzingskosten zich aan. Een louter budgettair evenwicht is onvoldoende; er moet ‘voorsprong’ worden genomen.

De traditionele Belgische besparingsmethode houdt in dat het kernkabinet enkele dagen vergadert en een lijst van losstaande saneringsingrepen voorstelt. Dit is een bruikbare saneringsprocedure om op zeer kortere termijn beperkte budgettaire onevenwichten weg te werken. Om structurele saneringsplannen te realiseren, is de procedure echter tot mislukken gedoemd. Immers, er bestaat een neiging om alle overheidsactiviteiten intact te houden, maar ze minder budgettair te ondersteunen.

Zoals de ervaring met eerdere saneringen aangeeft, tast deze procedure de werking van de gehele overheid aan: geen enkele overheidsinstelling heeft nog voldoende middelen om haar taken correct uit te voeren. De belastingbetalers worden daardoor mistevreden en zo verdwijnt de noodzakelijke steun om voort te saneren: burgers vrezen immers dat dit leidt tot een verdere aftakeling van de dienstverlening.

Liever dan overal een beetje te besparen, moet structureel worden ingegrepen in de overheidsuitgaven. Dit vraagt tijd, maar het zou toch ontgoochelend zijn als in de schuiven van Belgische beleidsvoerders geen kant-en-klare hervormingsplannen beschikbaar zouden zijn. Het eindresultaat van deze operatie zal een kleinere overheid zijn. Het negatieve effect op de macro-economische vraag moet niet worden weggewuifd, maar ook niet worden opgeblazen. Hierom en ook omdat in een groeiomgeving saneren veel gemakkelijker wordt aanvaard, moet ook worden gedacht aan groeistimulerende maatregelen.

Onderzoek wijst uit dat saneringsplannen expansief kunnen zijn als ze het perspectief bieden dat de budgettaire problemen opgelost raken. Zo’n vertrouwenseffect compenseert de initiële vraaguitval. Concreet houdt dit in dat er voldoende wordt gesaneerd in de uitgaven en dat de belastingvoeten op een selectieve groeibevorderende wijze worden verlaagd. We maken ons over dit laatste geen illusies: in België zijn lagere belastingtarieven politiek moeilijk haalbaar als er drastisch wordt gesaneerd.

We zoeken dus concreet naar belastingmaatregelen waaraan op korte termijn geen budgettaire kosten verbonden zijn, maar die toch de groei stimuleren. De vlaktaks biedt hier overduidelijk een mogelijkheid. Het uitgangspunt is dat het unieke belastingtarief dezelfde opbrengsten genereert als het huidige progressieve stelsel. Het idee van de vlaktaks bestaat erin belastingaftrekken te vervangen door tariefverlagingen. Afhankelijk van invoeringsmodaliteiten zijn in België tarieven haalbaar tussen 15 en 30 procent. Dat zou duidelijk belangrijke positieve effecten op de groei hebben als we dit vandaag vergelijken met het hoogste marginale tarief van 50 procent. Omdat we pleiten voor een snelle invoering, aanvaarden we het argument dat het bijzonder lage tarief misschien al te veel voorbereiding vereist om het al in 2012 te kunnen invoeren. Aan de andere kant moet een snelle invoering van een uniek tarief van, bijvoorbeeld, 30 of 35 procent door een drastische afschaffing van een reeks fiscale aftrekken haalbaar zijn. De overblijvende aftrekken kunnen dan op een gefaseerde wijze worden vervangen door bijkomende tariefverlagingen.

Als saneren enkel inhoudt dat de overheid minder uitgeeft, dan ziet onze toekomst er erg pijnlijk uit. Een saneringsplan kan maar succesvol zijn als het ook de nodige groeistimulansen geeft aan de economie. De vlaktaks biedt die mogelijkheid. Betere voorstellen zijn natuurlijk welkom. Wie de vlaktaks afwijst zonder alternatief voor te stellen, torpedeert iedere sanering van de Belgische overheidsfinanciën.

DE AUTEUR IS PROFESSOR ECONOMIE AAN DE VUB.

Jef Vuchelen

Geen enkele overheidsinstelling heeft nog voldoende middelen om haar taken correct uit te voeren.