The Man Without a Past

‘Mies Vailla Menneisyytta’ (Fins voor ‘De Man zonder Verleden’ of ‘The Man Without a Past’) van Aki Kaurismäki zou er in de handen van een Hollywood-producent totaal anders hebben uitgezien.

Wat dacht u van het volgende verhaal? Een man (kortweg M. genoemd) wordt tijdens zijn korte stop in Helsinki door drie mannen beroofd, in elkaar geslagen en voor dood achtergelaten. Hij ontwaakt in het ziekenhuis, volledig in verbandgaas gewikkeld. Kaurismäki’s knipoogje naar ‘The Invisible Man’? M. loopt weg uit het ziekenhuis. Van zijn verleden, zelfs zijn identiteit, heeft hij geen besef. De man vindt onderdak bij een groepje daklozen en bij het Leger des Heils ontmoet hij de liefde van zijn leven. Stap voor stap reconstrueert M. zijn verleden. Je mag er niet aan denken wat een sentimentele en sociaal moraliserende slijmbal dit in Amerikaanse handen zou zijn geworden.

Aki Kaurismäki vertelt zijn sociale drama’s evenwel kurkdroog. De schitterende dialogen van ‘The Man Without a Past’ lijken citaten uit de absurde theaterstukken van Samuel Beckett en Harold Pinter. De Kaurismäki-humor is burlesk en hilarisch, maar tegelijk zwart en grimmig. Kaurismäki’s sobere beeldregie getuigt van een bedrieglijke eenvoud. Zijn vertelstijl is bijna ascetisch. Hij citeert overigens Yasujiro Ozu en Robert Bresson als zijn grote voorbeelden.

Ondanks de troosteloosheid en de sociale miserie – Kaurismäki geeft de indruk dat het grootste deel van de Helsinki-bevolking werk- en dakloos is – is de mise-en-scène kleurrijk. In tegenstelling tot de post-neorealistische drama’s van de Britten Ken Loach of Mike Leigh, verschuilen de protagonisten van Kaurismäki zich niet achter een scherm van gemor, tandengeknars en gevloek, maar dwalen ze rond in een feeëriek decor, dat het midden houdt tussen de koele sfeer van een schilderij van Edward Hopper en de bevallige pasteltinten van een romantisch melodrama. Sommige shots doen denken aan de oude communistische propaganda-affiches, waar de kracht en de hoop van een hele bevolking in vervat zitten. Kaurismäki’s keuze van decors en kleurgebruik is desoriënterend. Ze ontlokken een vervreemdend en onwezenlijk effect. In ‘The Man Without a Past’ lijkt alles te absurd, te mooi en te afzichtelijk om waar te zijn.

‘The Man Without a Past’ kreeg de prijs voor de beste film op het festival van Gent. In Cannes werd hij bekroond met de grand prix du jury en Kati Outinen ontving de prijs voor de beste vrouwelijke vertolking. ()

Piet Goethals [{ssquf}]