Terug naar Turkije

Kansen, een aantrekkelijk klimaat en een vertrouwde sociale omgeving. Jonge hoogopgeleide Turken moeten wel gek zijn om niet naar hun vaderland terug te keren. Al blijft het vooral een zaak van durvers.

Na een carrière als taxichauffeur besliste Osman Ozbek in 1989 om met zijn familie na twintig jaar terug te keren naar Turkije. Met lede ogen zag hij aan hoe steeds meer Turkse gastarbeiders West-Europa overspoelden, terwijl hun integratie steeds moeilijker verliep. Het leven in Turkije, zo redeneerde hij, was een veel betere biotoop voor zijn kinderen. Bovendien zag hij zijn kinderen ook liever trouwen met autochtone Turken.

Dochter Semra was toen dertien en in volle puberteit. Haar vaders beslissing kwam als een donderslag bij heldere hemel. Ze verloor in één klap al haar vriendinnen en kwam in het vreemde Turkse onderwijs terecht.

Vandaag is Semra Ozbek Akgol een succesvolle ondernemer in Istanboel. Als bedrijfsadviseur, tolk en gids leert ze Vlaamse en Nederlandse kmo’s de Turkse markt kennen. En met succes. Vorig jaar begeleidde ze een week een Unizo-delegatie van veertig ondernemers in Istanboel, sindsdien lopen de Vlaamse aanvragen vlotjes binnen.

Haar succesvolle carrière en haar huwelijk met een autochtone Turk verzachten haar mening over haar vaders beslissing. “Achteraf bekeken, had hij gelijk”, mijmert Ozbek over haar vader, die in 2004 overleed. “Hij had een goed zicht op wat er zich tien jaar later zou afspelen. In West-Europa verslechterde het klimaat voor Turkse migranten aanzienlijk, terwijl het hier net veel beter begon te gaan.”

Tegen wil en dank werd Semra een rolmodel voor vele jonge ‘Europese’ Turken. Elke maand krijgt ze vijf tot zes cv’s van jonge mannen en vrouwen die net als zij willen terugkeren naar Turkije. “Verwonderlijk, want ik scoor niet eens zo hoog op Google (lacht).” Steeds meer Turkse Belgen, Nederlanders en Duitsers hebben interesse om ‘iets’ te doen in Turkije. Er gaan wonen als expat, een onderneming opstarten of als tussenpersoon fungeren tussen buitenlanders en de lokale bevolking.

Arbeiders keren niet terug

“Het klopt dat terugkeren naar Turkije steeds meer een topic wordt onder Turkse Belgen”, bevestigt ook Ergun Top, een succesvolle advocaat en politicus uit Antwerpen. Al maakt hij meteen een belangrijke kanttekening. Het zijn vooral hoogopgeleide Turken en ondernemers die interesse hebben. “De terugkeer van arbeiders is een mythe. Er is zelfs nog altijd migratie in de omgekeerde richting.” De verklaring daarvoor is niet ver te zoeken. “Ondanks de hoge economische groei blijven de arbeiderslonen in Turkije gemiddeld drie keer lager dan in België en de sociale zekerheid is nihil.”

Top ziet ook een andere reden om niet te gaan dromen over Turkije als beloofde land, zijn familie en vrienden in Vlaanderen. “Ik heb heel veel aanbiedingen gehad. Maar ik ben hier sociaal geëngageerd, en hier wonen mijn familie en vrienden. Als ik zou terugkeren, moet ik die allemaal missen en dat kan ik niet.” Zijn Turkse heimat ligt in Vlaanderen.

Meteen doorprikt Top een andere mythe. Oudere mensen keren niet terug uit heimwee naar hun familie en naasten. Dat is ook de ervaring van Ozbek. “Ouderen willen wel terugkeren, maar ze kunnen hun kinderen en kleinkinderen niet achterlaten. Ze willen wel terugkeren, maar niet boven in het vliegtuig, wel onderaan.” In een kist dus.

Voor wie is Turkije dan wel interessant? “Avonturiers”, volgens Top. Pas afgestudeerde jongeren niet gehinderd door man, vrouw of kinderen. “Voor hen zijn de lonen wel hoger aangezien ze als kaderlid gemakkelijker als expat werk kunnen krijgen.”

Dat je avontuurlijk ingesteld moet zijn, bevestigt ook Ozbek. Zij zag door de jaren heen al vele jonge Turken passeren, vaak met wisselend succes. “Het grote voordeel van Turkse Belgen is dat die meteen twee of drie talen spreken. Dat heb je niet vaak in Turkije. Turkse bedrijven gaan dan ook graag met hen werken.” Maar dat gebeurt volgens Ozbek wel volgens hun bedrijfscultuur, niet de westerse. “En daarvoor moet je wat flexibiliteit aan de dag leggen, want je ontslagrechten zijn hier minder, je sociale rechten ook. En dat steekt wel bij jonge mensen met een Europese achtergrond.”

Niet voor naïevelingen

Een van de jonge Turks-Belgische professionals die met grote interesse naar Turkije kijken, is Yunus Altintas. De voorzitter van de Belgian Turkish Professionals (BTP) is vertegenwoordiger van een generatie migranten die haar blik op de wereld heeft. De BTP, een groep van 1000 leden, bestaat uitsluitend uit hoogopgeleide Turkse Belgen.

“Vergelijk het met een allochtone studentenvereniging, maar dan voor afgestudeerden. We vinden het belangrijk om sociale contacten met leeftijdsgenoten te behouden, te netwerken ook. Dan komt een vereniging als BTP erg van pas.”

Wordt er ook bij hen over een terugkeer naar Turkije gesproken? “Ik hoor dat geregeld waaien. Terwijl het vijf jaar geleden zelfs niet ter sprake kwam.” Sommigen vertrekken zelfs op goed geluk. “Onlangs hoorde ik een vriendin die in Turkije zat. Ik dacht dat ze er op vakantie was, maar ze was eenvoudigweg verhuisd. Ze heeft TEW gestudeerd en nu solliciteert ze in Turkije.”

Maar niet alleen Altintas’ kennissen vertrekken. Hij heeft ook zelf plannen. Naast voorzitter van BTP is Altintas directeur van Interlingua, een bedrijfje gespecialiseerd in vertalingen en bedrijfsadvies. En daar is grote vraag naar in Turkije. “Ik heb zelf wat marktonderzoek gedaan en ben ervan geschrokken hoeveel geld mensen op tafel leggen om een taal te leren. Privétaalscholen zijn enorm in trek. Als ik een beetje onder de marktprijs ga, kan ik zeker een goede zaak doen.”

Toch zijn het niet alleen de mogelijke winsten die Altintas naar Turkije trekken. Ook de zon, de zee en de mensen trekken hem aan. “De sociale contacten zijn in Turkije veel beter dan in België. De vriendschap onder Turken, het sociale leven, de mooie kuststeden… Turkije heeft heel wat troeven.”

Volgens Ozbek kan zoveel optimisme ook averechts werken. “Het is niet omdat je Turkse roots hebt en Turks spreekt, dat je zomaar een bedrijf kunt opstarten. Sommige Turken ‘betrappen’ je gewoon, ze luizen je erin. Het is een fout die vele Turkse Belgen maken. Ze denken dat het hier gemakkelijk opstarten is, maar dat is niet zo.” Ze raadt Turkse Belgen dan ook aan niet goedgelovig te zijn. “Als iemand je iets vertelt, geloof hem dan niet meteen. Vraag altijd eerst een tweede mening of neem een kennis mee op stap.”

“Het is hier op een touw lopen. Als het hier niet lukt, dan gaan we ginder wel. We leven in Turkije van dag tot dag, en dat ben je in Europa niet gewoon. Sommige remigranten willen een bedrijf waar ze twintig jaar kunnen werken. Met dat idee moet je niet naar hier komen. Maar als je ondernemend bent, als je risico’s wilt nemen, dan kan het wel.”

In het derde deel van de reeks De Turkse Tijger, volgende week, komt de aantrekkelijkheid van Turkije als investeringsland aan bod. Deze reeks werd mogelijk gemaakt door de Koning Boudewijnstichting.

PETER VANHAM

“Het is niet omdat je Turkse roots hebt en Turks spreekt, dat je zomaar een bedrijf kunt opstarten” Semra Ozbek

“De vriendschap onder Turken, het sociale leven, de mooie kuststeden… Turkije heeft heel wat troeven” Yunus Altintas

“Ondanks de hoge economische groei blijven de arbeiderslonen in Turkije gemiddeld drie keer lager dan in België en de sociale zekerheid is nihil” Ergun Top