TELENET VLAANDEREN. PLEGEN WE ZELFMOORD ?

Professor Fernand Vandamme (51 j.), Gents filozoof, epistemoloog en technoloog, o.a. gespecializeerd in toepassingen voor artificiële intelligentie en virtuele realiteit, waarschuwt voor een al te ondoordachte uitbouw van Telenet Vlaanderen, het projekt voor nieuwe kabeldiensten zoals teleshopping, video-op-aanvraag, gegevensuitwisseling en diskussieplatforms allerhande. “Vlaanderen dreigt zichzelf in al die techno-hype voorbij te hollen, ” meent hij. Hij pleit voor Vlaams realisme en zelfbehoud.

– TRENDS. Bent u vóór of tegen Telenet Vlaanderen ?

– FERNAND VANDAMME. Ik ben een uitgesproken voorstander, máár… Het projekt Telenet Vlaanderen zeg maar, de information superhighway of infosnelweg biedt onmiskenbare voordelen voor Vlaanderen, maar kan het einde betekenen van onze Vlaamse kultuur. Door het fenomeen van de tv verdwenen onze Vlaamse dialekten, alhoewel ze zelfs de Franse overheersing ten tijde van Napoleon hadden overleefd. De impact van de informatiesnelweg dreigt des te dramatischer te zijn en zou wel eens onze hele kultuur van de kaart kunnen vegen.

– Welke gevaren dreigen er ?

– Een wetenschapper die een internationaal publiek wil bereiken, dient zijn traktaat in het Engels af te leveren deze praktijk is vandaag al schering en inslag en zal nog zoveel meer van toepassing zijn op het grensoverschrijdende datanet. Idem dito voor de poeet of de schrijver. En een kultuur die geen eigen poësie, literatuur of wetenschap meer heeft, is gedoemd te verdwijnen.

– Moeten we dan verzaken aan de ekonomische voordelen die een een dergelijk projekt biedt ?

– De Vlaamse kabeldistributie bezit een penetratiegraad van meer dan 90 % en is daardoor één van de dichtsbevolkte kabelnetten ter wereld. Mits wat engineering en een zeker in vergelijking met het buitenland relatief geringe financiële inspanning (het Vlaamse gewest en de GIMV begroten die kost op 21 à 34 miljard frank – nvdr.) kunnen tv, computer en telefonie snel op het net worden geïntegreerd. Ik zeg dus “ja” aan de information highway. Maar wie a zegt, moet ook b, c en d zeggen. Eén : een voldoende visibiliteit bezorgen aan onze Vlaamse bedrijven. Twee : ze moeten de kans krijgen en gestimuleerd worden om daarop aantrekkelijke diensten uit te bouwen. Drie : de eindgebruikers moeten een vlotte toegang tot hun diensten krijgen. Bouwen we Telenet Vlaanderen uit zónder de garantie dat aan deze voorwaarden is voldaan, dan plegen we ekonomische en kulturele zelfmoord.

– Telenet Vlaanderen wil zich tegen ’96 profileren als een potentiële konkurrent van Belgacom. Een realistische optie ?

– In Europa wordt de information highway nog steeds aangezien als een veredelde vorm van telefonie : iedereen kan, zowel als “zender” of als “ontvanger”, toegang hebben tot het net. Via werkgroepen in de VS kwam ik echter tot een kompleet ander inzicht. Daar wordt de infosnelweg vooral opgevat als een veredelde vorm van broadcasting : een beperkte groep heeft als zender toegang tot het net en poogt een zo groot mogelijk aantal ontvangers te bereiken. Dat grote publiek wordt nodig geacht opdat zo’n zender ekonomisch zou kunnen overleven. Experts in de VS schatten dat de kostprijs om een aantrekkelijke dienst op het net aan te bieden drie- tot vijfmaal hoger zal zijn dan bij een klassiek tv-programma. Konkurrerende diensten aanbieden op de information highway wordt een peperdure aangelegenheid. Individuele initiatieven worden er schier onmogelijk. Deze nieuwe industrie zal hoofdzakelijk uit teamwerk bestaan : er komen zowel regisseurs, akteurs, scenarioschrijvers, marketeers, informatici als telekomexperts aan te pas. Met andere woorden, hier gelden totaal andere wetten dan op het telefoonnet. Maar in Vlaanderen zijn we blijkbaar nog niet tot dit besef gekomen.

– Om nieuwe diensten op het net te stimuleren, wordt gedacht aan de oprichting van een “Medialab” waarbij de universiteiten nauw betrokken zullen worden. Welke rol kunnen zij spelen ?

– Onze samenleving begeleiden van een geschreven naar een volwassen beeldkultuur. Net zoals het schrift de orale kultuur vernietigde, maar toch een nieuw kultureel elan creëerde, zo zal ook de multimediale kultuur de schriftkultuur vernietigen en overstijgen. Eén voorbeeldje : vermenigvuldigen met Romeinse cijfers was vroeger stukken moeilijker dan nu met Arabische cijfers, zoniet praktisch onmogelijk. Waren de Romeinse kinderen dan zoveel dommer ? Natuurlijk niet. Alleen de wijze waarop getallen worden voorgesteld, is veel intuïtiever geworden. In diezelfde zin zal de beeldkultuur ons vooruithelpen. Wie blijft denken in termen van geschreven tekstuur, zet zichzelf op langere termijn buitenspel. Umberto Eco waarschuwde er ons al voor. Het Westen onderbenut zijn mogelijkheden om kennis tot uiting te brengen. Het wendt zijn beeldtaal vandaag hoofdzakelijk aan om in slaap te wiegen, te hypnotizeren via soapseries, videoclips en nietszeggende reklamespots. Voor Telenet Vlaanderen is hier een enorme uitdaging weggelegd.

– Denkt u dat de Vlaamse regering oren heeft naar uw visie ?

– Ik ben er zeker van dat minister-president Luc Van den Brande goede bedoelingen heeft. In mijn jongste boek pleitte hij nog voor het belang van de kulturele verscheidenheid en het behoud van de Vlaamse taal (*). Maar goede bedoelingen zijn geen garantie voor goede beslissingen.

PIET DEPUYDT

(*) Vandamme F., Naar het derde millennium : de uitdagingen van de 21ste eeuw in 280 stellingen, Comm. & Cogn., Blandijnberg 2, Gent, 1994, 260 blz.

FERNAND VANDAMME (UNIVERSITEIT GENT) “Konkurreren op het netwerk wordt een peperdure aangelegenheid. “