Op het overlijdensbericht van een jonge soldaat, gesneuveld in de Tweede Wereldoorlog, stond de boeiende mededeling dat hij een groot talent had gelukkig te zijn. Sinds de Jambers-uitzending over Bart De Wever weten we dat de huidige burgemeester van Antwerpen dat talent niet bezit. Ik vermoed dat hij niet al te veel problemen heeft met de stelling van Albert Einstein, die ooit gezegd zou hebben dat gelukkig zijn eerder het ideaal van een varken is. De Duitse filosoof Immanuel Kant stelde dat het ware geluk in de plicht ligt. Maar sinds enkele tientallen jaren is plicht niet meer in de mode, geluk des te meer.
Er heeft zich een industrie ontwikkeld die overduidelijk maar één doel heeft: ons gelukkig maken. Je kan je laten onderdompelen in verwenningen en relaxatie, je kan spotgoedkope of peperdure gelukcursussen volgen. Boeken over geluk halen miljoenenoplagen. Volgens de Koreanen worden we allen geboren met een zeker talent om gelukkig te zijn en komt het erop aan het niet te verliezen. Het lijkt wel dat we met zijn allen dat talent aan het verliezen zijn. Er schuilt een Bart De Wever in elk van ons.
Het basisprobleem is dat we geluk bijna uitsluitend negatief kunnen definiëren. Zoals gezondheid. We appreciëren deze pas als we ze kwijt dreigen te geraken. Ons land kent nu al zeventig jaar geen oorlog meer. Dat zou een diepe bron van geluk moeten zijn. Onze dierbaren zijn veilig en samen kunnen we onze welvaart opbouwen in plaats van ze te vernietigen. Maar hoeveel Belgen worden elke morgen wakker met de gelukzalige idee ‘wow, vandaag weer een dag zonder oorlog’? Onze economie groeit niet meer. We worden verondersteld daar zeer ongelukkig over te zijn. Stellen dat we stand houden op een heel hoog niveau van welvaart, is blijkbaar vloeken in de kerk. We zouden er somber bij moeten lopen. En ik heb nog maar weinigen ontmoet die superblij zijn omdat we de voorbije zomer ontsnapt zijn aan een twee maanden durende verzengende hittegolf, iets wat de klimaatdeskundigen nochtans regelmatig voorspellen.
Geluk en management gaan niet samen. Omdat management doelgericht is. Je werkt op systematische wijze naar een gemeenschappelijk doel. Maar op het moment dat je tracht geluk te managen, glipt het weg zoals zand tussen de vingers. Een zeer goede remedie om heel ongelukkig te worden, is rabiaat trachten gelukkig te worden. Net zoals mensen die heel populair willen worden, meestal niet echt populair zijn. Je moet dus vooral omstandigheden vermijden die je zeker ongelukkig maken. Je vermijdt bijvoorbeeld het best verslavingen of vereenzaming.
Aan de positieve zijde kan je hoogstens enkele voorwaarden creëren die je wel kunnen helpen het geluksgevoel te bereiken: zorgen voor je lichaam, boeiende maar haalbare doelstellingen nastreven, behoren tot een gemeenschap waar heel duidelijke afspraken gelden en veel sociale steun is.
Experts in geluk zijn het erover eens dat externe factoren slechts tijdelijk ons geluksgevoel kunnen beïnvloeden. De lotto winnen is best leuk, maar al na een zeer korte periode verdwijnt het effect, en ergeren we ons weer aan die buur of schoonbroer. Gelukkig is het omgekeerde ook waar. De mens kan de grootste tegenslagen overwinnen. Na zes maanden ongeveer bereiken de meeste (gezonde) mensen opnieuw het vroegere geluksniveau. We hebben allen een sterk vermogen tot veerkracht.
Het geluk talent te hebben, is echt niet voldoende. Je moet, zoals Hector Berlioz opmerkte, ook nog het talent hebben om gelukkig te zijn. Zoals alle talenten is dat talent ongelijkmatig verdeeld. En Bart De Wever bevindt zich overduidelijk aan het ene eind van het continuüm. Ik hoop dat u zich aan de andere kant bevindt. Dan kunt u waarschijnlijk focussen op belangrijke dingen. Die belangrijke dingen variëren van kinderen opvoeden of een tuin onderhouden tot een bedrijf leiden of toneel regisseren. Dan kan je de ‘negatieve automatische gedachten’ vermijden (wat gaat er mij nu weer overkomen), dan streef je leuke, maar wel haalbare doelstellingen na. En vooral: dan pieker je niet te veel over hoe je nu in godsnaam gelukkiger kunt worden.
De auteur is partner-hoogleraar management aan de Vlerick Business School.
MARC BUELENS
Het basisprobleem is dat we geluk bijna uitsluitend negatief definiëren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier