De beperking van de werkloosheidsuitkering in de tijd – zoals beslist werd door de regering – kan de Vlaamse gemeenten 135 miljoen euro kosten als ongeveer 30 procent van de mensen van wie de uitkering wegvalt, aanklopt bij het OCMW voor een leefloon. Als 45 procent van die uitkeringsgerechtigden dat doet, loopt de factuur op tot 203 miljoen euro. Dat berekende Belfius in haar jaarlijkse studie over de gemeentefinanciën in ons land.
De berekening van Belfius omvat de kosten van de extra leefloners en de inzet van extra personeel om alle dossiers te verwerken. De meerkost voor de OCMW’s bedraagt dan respectievelijk 20 procent en 30 procent, berekende Belfius. De gemeenten ontvangen wel nog een federale tegemoetkoming, zoals bepaald in het regeerakkoord. Die bedraagt voor alle OCMW’s van België 234 miljoen euro in 2026, maar aparte cijfers voor Vlaanderen zijn er nog niet.
Pensioenen
Ook de pensioenen van vastbenoemden vormen een grote uitdaging voor de Vlaamse gemeenten. Die pensioenen worden door de lokale besturen zelf betaald via een repartitiesysteem met bijdragen door de groep werkende vastbenoemden. 2026 is het eerste jaar waar de loonmassa voor statutairen kleiner is dan de pensioenlasten voor die groep gepensioneerden. De jaren daarna loopt de kloof almaar verder op.
Om het onevenwicht op te vangen, werd het ‘Gesolidariseerd Pensioenfonds’ gecreëerd waar lokale besturen aan bijdragen. Maar die ‘responsabiliseringsbijdrage’ zou voor de Vlaamse gemeenten verdubbelen, van 526 miljoen dit jaar tot 1 miljard tegen 2030. Over de hele bestuursperiode gaat het om een bedrag van bijna 4,9 miljard euro voor gemeenten en provincies. Externe financiering lijkt dan ook onvermijdelijk, meent Belfius.
De gemeenten in Vlaanderen starten de bestuursperiode wel met een mooi financieel startpunt (een autofinancieringsmarge van 2,5 procent) omdat het vorige bestuur steeds een budgettair evenwicht moet achtergelaten voor zijn opvolger. De exploitatie-uitgaven in 2025 liggen met 15,08 miljard euro lager dan de exploitatie-ontvangsten (16,26 miljard euro).
Bekijk hieronder de toelichting van Belfius-hoofdeconoom Véronique Goossens in de studio van Kanaal Z.