Struisvogelpolitiek

De vorige Vlaamse regering was in lopende zaken toen ze nog snel een moratorium afkondigde voor onderzoek naar de ontginning van schaliegas in Vlaanderen. Het argument was dat de expertise ontbreekt. Daarbij rijst de vraag hoe we relevante ervaring kunnen opbouwen als onderzoek verboden wordt?

De media hadden weinig aandacht voor dat wapenfeit, wellicht omdat het nogal politiek correct is. Net als de beslissing van enkele jaren geleden om, niet gehinderd door overdreven kennis van de industriële relevantie, een milieuvergunning te weigeren voor de bouw van een hypermoderne elektriciteitscentrale op basis van steenkool in de Antwerpse haven, een project met een investeringswaarde van 1,5 miljard euro. Gezien de penibele situatie van onze elektriciteitsbevoorrading hadden we die installatie nu anders wel goed kunnen gebruiken.

Terecht wijzen de werkgevers al zeer lang op de ontsporing van de loon- en de energiekosten en het overheidsbeslag door een federale overheid die een verouderd staatsmodel bleef koesteren. Rond beide beslissingen van de vorige Vlaamse regering bleef het echter relatief stil. Nochtans hebben ze beide een grote draagwijdte.

Hoewel naar de buitenwereld het sussende discours gevoerd wordt dat het nog wel zal meevallen met de gevolgen van de ontginning van schaliegas in de VS voor onze chemie in Europa, klinken binnenskamers andere geluiden. Analyses bevestigen dat we die struisvogelpolitiek als een boemerang in ons gezicht kunnen krijgen. Het schaliegas in de VS — tegen prijzen die een fractie uitmaken van onze kosten in Europa — vormt een bedreiging. Grondstoffenkosten zijn goed voor 60 tot 70 procent van de kosten in de chemie. Hoe kunnen we in Vlaanderen competitief blijven, als behalve de loonkosten ook nog eens de grondstoffen- en energiekosten significant hoger liggen?

Net daarom zetten alle chemiemultinationals volop in op investeringen in de VS. De gevolgen zijn hier vandaag nog niet zo sterk voelbaar, maar dat zal over enkele jaren veranderen. De investeringen — die de markten in Azië en de lage grondstoffenprijzen in het Midden-Oosten en nu ook in Amerika volgen — leggen een hypotheek op onze chemie-export en zullen leiden tot massale herstructureringen in Europa.

Wie beweert dat schaliegas hoogstens een bedreiging vormt voor enkele basisproducten neemt een loopje met de waarheid. Het schaliegas bevat ook 10 tot 15 procent vloeibare condensaten die een perfecte grondstof zijn voor crackers en al hun afgeleide producten. Bovendien worden de prijs en de marge van de specialiteiten in de keten van de chemieproducten mee bepaald door de hoogte van de kosten van alle producten. Niet enkel de gewone ethyleenkunststof dreigt de dupe te worden van het schaliegas, maar ook de hoogwaardiger producten uit de chemieketen.

De recente beslissingen van de Vlaamse overheid zijn dus moeilijk te begrijpen. Willen we in Vlaanderen een sterke chemiecluster behouden, dan moeten we alle opties onderzoeken. Ook die van steenkool en de mogelijkheden om uit goedkope steenkool grondstoffen voor de chemie te destilleren.

Ook de optie van de ontginning van schaliegas is relevant. Schaliegas is ook in Vlaanderen voorhanden, in tegenstelling tot aardolie. Alvorens het eventueel te ontginnen, is het uiteraard nodig een en ander grondig te onderzoeken.

Een moratorium instellen op onderzoek omdat dat nu eenmaal modieus en milieubewust overkomt, getuigt van weinig moed en inzicht. Gaan we dan binnenkort — als we dan nog over de nodige deviezen beschikken — ook nog de kunststoffen importeren die elders gemaakt worden op basis van schaliegas? Het klinkt in elk geval even schizofreen als het afwijzen van kernenergie om dan tegelijk goedkopere elektriciteit op basis van kernenergie uit Frankrijk te importeren.

Een moratorium op specifiek onderzoek kan op termijn uitmonden in een mortuarium voor onze chemische industrie. De nieuwe Vlaamse regering zal moed en doorzettingsvermogen moeten opbrengen om dit tij te kunnen keren en tegen de tijdsgeest in te gaan.

De auteur is expert in bestuur van vennootschappen en gasthoogleraar aan de KU Leuven.

JOHN DEJAEGER

Een moratorium instellen op onderzoek omdat dat nu eenmaal modieus en milieubewust overkomt, getuigt van weinig moed en inzicht.