Stop de leeftijd

Een aangepast dieet, geen sigaretten en een matig alcoholgebruik. Het zijn de Drie Geboden voor wie er gezond wil blijven uitzien. Maar sommigen gaan verder in hun strijd tegen de leeftijd en zoeken gespecialiseerde artsen op. Wat vermag de antiverouderingsgeneeskunde? Bij wie kunt u in België terecht? En zijn de behandelingen wel risicoloos?

P eter Pan, Faust en Dorian Gray… alledrie gingen ze ten strijde tegen het ouder worden van het lichaam. Maar ze zijn beslist niet de enigen: uit onderzoek blijkt dat steeds meer veertigers en vijftigers op zoek gaan naar de eeuwige jeugd. Het stijgend succes van de antiverouderingscentra is daarvan een goed voorbeeld. Niet alleen in de Verenigde Staten trouwens. Ook in ons land is de antiverouderingsgeneeskunde aan een opmars bezig, hoewel ze niet wordt erkend en ook nergens wordt onderwezen.

De artsen die de antiverouderingsgeneeskunde verdedigen, gaan ervan uit dat de inwerking van de ouderdom op het lichaam kan worden vertraagd door het toedienen van hormonen. De hormoonproductie in het lichaam bereikt haar hoogtepunt rond de leeftijd van 25 jaar, waarna ze geleidelijk afneemt. De antiverouderingsgeneeskunde schrijft in dat geval de toediening voor van fysiologische dosissen van het groeihormoon, van testosteron, van DHEA en van melatonine. Allemaal substanties die het lichaam ook zelf aanmaakt en die bijdragen tot een weldoend en prettig gevoel.

Alleen voor kapitaalkrachtigen

Volgens directeur Didier Van Bruyssel (55) speelt de Long&Vital Clinic in Ruisbroek bij Brussel als geïntegreerd centrum een Belgische pioniersrol in de medische strijd tegen de negatieve effecten van het ouder worden. Volgens Van Bruyssel hebben zich sinds de oprichting van het centrum al een honderdtal mensen aangediend (45-50 jaar, 60% vrouwen, veel kaderleden en zelfstandigen). Het plaatselijk regime luidt: gezond leven, hormonale supplementen, microvoeding en stabilisering van de spijsvertering. Daarnaast doet Long&Vital Clinic ook aan preventieve geneeskunde: het probeert te voorkomen dat er tekorten ontstaan, terwijl eventuele tekorten worden aangevuld.

Dat de strijd tegen de leeftijd geld kost, bewijzen de volgende cijfers: in het Ruisbroekse centrum kost het in kaart brengen van eventuele tekorten en gebreken al gauw 35.000 frank, verkennende consultatie, vragenlijst en gesofisticeerde tests (bloed, urine, speeksel) inbegrepen. Binnenkort komen er nieuwe analyse-instrumenten en dan zou het kostenplaatje zelfs kunnen oplopen tot 50.000 frank. En dan volgen nog de voorschriftconsultaties (een apotheek levert de nodige substanties per post aan: die kosten over het algemeen 3000 frank per maand, maar het groeihormoon komt op 7000 frank per maand). En op steun van de mutualiteiten hoeven patiënten beslist niet te rekenen.

Didier Van Bruyssel zegt zelf al vijf jaar een antiverouderingskuur te volgen. Hij is daar naar eigen zeggen erg gelukkig mee. “Wanneer bij een man een hoeveelheid x aan testosteron wordt vastgesteld, wordt dat gehalte in de traditionele geneeskunde vergeleken met het gemiddelde voor zijn leeftijdscategorie. Maar dat gehalte daalt naarmate men ouder wordt. Waarom zou men het niet vergelijken met het gehalte bij een man in de fleur van zijn leven,” vraagt hij zich af. “Het komt erop aan het natuurlijke evenwicht te herstellen. Neem bijvoorbeeld de daling van het gehalte aan melatonine, wat vaak gepaard gaat met slapeloosheid. Doorgaans wordt zoiets behandeld met slaapmiddelen. Waarom zouden we niet gewoon het tekort aan melatonine aanvullen?”

Vermoeidheid, gebrek aan weerstand of libido

Dokter M.F. – die liever niet wil dat haar naam voluit in het artikel wordt vernoemd – heeft binnen Long&Vital een huisartsenpraktijk. M.F. vertelt hoe ze “uit nieuwsgierigheid” homeopathie, acupunctuur, voedingsleer en hormonologie studeerde. “Er zijn immers vragen waarop de traditionele geneeskunde geen antwoord biedt,” vindt ze.

Voor M.F., die ook plaatsvervangend lid is van de provinciale raad (Waals-Brabant) van de Orde van Geneesheren, is de antiverouderingsgeneeskunde een ernstige zaak die alleen door artsen mag worden beoefend: “We werken met hormonen. Dus moeten we erg voorzichtig zijn met de dosering en aandacht hebben voor de bijwerkingen. Ook ik was aanvankelijk terughoudend, maar ik heb mijn mening herzien. Ik heb alles zelf uitgeprobeerd, er zorg voor dragend dat ik de fysiologische dosissen niet overschreed. Dat zou immers gelijkstaan met doping. Overigens worden de patiënten die lijden aan een hormonengebonden kanker (borst, baarmoeder, prostaat) nooit behandeld met antiverouderingsgeneeskunde. Ik schrijf nooit hormonen voor zonder ook eerst te speuren naar eventuele kankers.”

Verwijzend naar Sofia Loren is dr. M.F. van oordeel dat heel wat zaken dankzij de antiverouderingsgeneeskunde kunnen worden verbeterd: sommige rimpels (niet degene die gepaard gaan met een gelaatsuitdrukking), losse huid, slappe spieren, de verhouding vet-spieren enzovoort. Vermoeidheid, gebrek aan weerstand of libido brengen heel wat patiënten ertoe om zich tot de antiverouderingsgeneeskunde te wenden, zegt ze. Haar voorschriften bestaan vooral uit dieetrecepten, hormonen en vitaminen.

Long&Vital wil de grenzen van de gewone privé-huisartsenpraktijk overstijgen en zich richten tot een specifieke klantenkring van patiënten. Volgens Van Bruyssel zal zijn centrum binnenkort overigens een infrastructuur ter beschikking stellen van artsen die de antiverouderingsgeneeskunde beoefenen. En het centrum zelf zal nakomelingen krijgen: de eerste daarvan opent over enkele maanden de deuren in Marbella, Spanje. Daar is het potentieel aan klanten gegarandeerd, vooral in de winter.

Doeltreffendheid niet bewezen

Toch is niet iedereen binnen het beroep gelukkig met de antiverouderingsgeneeskunde. Sommige artsen – ook de meeste tegenstanders van deze vorm van geneeskunde willen niet bij naam worden vernoemd – verwijzen naar complicaties (onder meer maagzweren) die werden vastgesteld nadat een patiënt zich tot de antiverouderingsgeneeskunde had gewend. Anderen hebben het dan weer over huidirritaties. Maar niemand kan blijkbaar bewijzen dat de vastgestelde gevolgen wel degelijk te maken hebben met de aangeklaagde oorzaken.

Volgens professor Dominique Maiter van de dienst Endocrinologie van de Cliniques Universitaires Saint-Luc in Brussel (UCL) levert de toediening van beperkte dosissen hormonen weinig gevaar op voor personen die in goede gezondheid verkeren. Tegelijk twijfelt hij echter, bij dergelijke lage dosissen, aan de doeltreffendheid ervan. Met andere woorden: “We moeten toegeven dat we niet over wetenschappelijke bewijzen beschikken of het al dan niet gevaarlijk is om vanaf de leeftijd van veertig jaar fysiologische dosissen toe te dienen aan iemand die in goede gezondheid verkeert”.

De specialist voegt er ook aan toe dat men niet zomaar kan beweren “dat de praktijk helemaal onschadelijk zou zijn.” Hij vindt dat, rekening houdend met mogelijke nevenwerkingen en het gebrek aan afstand die kan worden genomen van de (zeldzame) wetenschappelijke onderzoeken ter zake, de gunstige effecten van de toediening van hormonen bij een normaal individu in goede gezondheid onvoldoende significatief zijn om de praktijk aanvaardbaar te maken.

In de meest recente studies wordt toegegeven dat het groeihormoon – een bijzonder dure substantie – wel degelijk een weldoend effect kan hebben op individuen die, in vergelijking met het gemiddelde van hun leeftijdscategorie, te weinig van dat hormoon aanmaken. Het RIZIV komt in dat geval trouwens tussenbeide. Met die medicatie wordt onder meer een verlies aan spiermassa en een verhoging van de vetmassa in het lichaam aangepakt.

Professor Maiter legt er echter de nadruk op dat, bij gezonde individuen, er geen enkele studie bestaat die aantoont dat de toediening (door injectie) van het groeihormoon doeltreffend is, eens de productie ervan begint af te nemen met het ouder worden.

Al is het volgens hem evenmin uitgesloten dat er zich secundaire effecten voordoen, zoals diabetes, gewrichtspijnen of oedemen.

Is een testosteronkuur kankerverwekkend?

Hetzelfde geldt voor testosteron, het mannelijk hormoon bij uitstek. “Vergeleken met de omvangrijke onderzoeken die al jaren worden gedaan rond de toediening van oestrogeen aan vrouwen in de menopauze en de grote afstand die we van die onderzoeksresultaten kunnen nemen, beschikken we niet over voldoende afstand om de risico’s en bijwerkingen van testosteron bij de man in te schatten, onder meer wat betreft prostaatkanker,” oordeelt professor Maiter.

In de endocrinologie wordt testosteron weliswaar voorgeschreven aan patiënten bij wie het gehalte van dat hormoon onvoldoende is in vergelijking met het gemiddelde bij mannen van dezelfde leeftijdscategorie. “Maar in die gevallen wordt het voorschrift altijd voorafgegaan door een onderzoek van de prostaat en een echografie om elk risico uit te sluiten. Testosteron kan immers een niet-gediagnosticeerde prostaatkanker uitlokken,” beklemtoont hij.

En ook over het prohormoon DHEA (Dihydroepiandrosterone), waarvan de jongste jaren de indruk werd gewekt dat het dé molecule voor het ‘goed ouder worden’ is, bestaan twijfels. Volgens Maiter zijn de effecten van de toediening van DHEA onbeduidend. “Niets bij de man en een klein beetje bij de vrouw in de menopauze. Bij die laatste wordt een minder droge huid en een lichte verhoging van het libido vastgesteld, wat wordt verklaard door de omzetting van DHEA in testosteron of oestrogenen.”

Wat melatonine betreft, om een laatste voorbeeld te nemen, zijn de effecten nog altijd niet wetenschappelijk vastgesteld. Men kent evenmin de gevolgen van een langdurige toediening van die substantie. In afwachting van verder onderzoek, zo zegt Maiter, “bestaat de meest redelijke indicatie erin om melatonine tijdelijk voor te schrijven bij bepaalde slaapstoornissen (moeilijk inslapen of jetlag).

In de luren gelegd?

Kortom, professor Maiter verwondert er zich over dat de consument – terecht trouwens – wantrouwen koestert tegenover de verkoop van vlees met hormonen bij de slager, maar tegelijk zelf hormonen zou innemen. Vooral ook, omdat er bezorgdheid kan rijzen over de herkomst van de producten (meestal komen ze uit de Verenigde Staten, waar ze niet worden gecontroleerd). Maiter noemt deze vorm van geneeskunde daarom “schandalig”.

Hij vindt dat “de natuur goed in elkaar steekt en dat, wanneer het hormoongehalte daalt naarmate men ouder wordt – iets wat onder meer geldt voor het groeihormoon – tegelijk ook andere risico’s worden beperkt.” Hij geeft als voorbeeld diabetes, artrose en hoge bloeddruk, complicaties die doorgaans gepaard gaan met een teveel aan groeihormonen.

Voorzichtigheid is dus geboden, temeer daar sommige dokters wel degelijk de bedoeling kunnen hebben om mensen in de luren te leggen. Daarom dat de Belgische Vereniging voor Endocrinologie momenteel een moratorium aan het opstellen is dat de goede uitoefening van de geneeskunde centraal stelt en elke praktijk uitsluit die daaraan niet voldoet. Dat moratorium zou via de verschillende media wereldkundig worden gemaakt. Er worden dus wel degelijk initiatieven genomen. Valt nog te bezien of ze op korte termijn kunnen worden verwezenlijkt.

Serge Vanmaercke