Stadslandbouw in opmars

Waarom ons voedsel honderden kilometers laten afleggen, als we het duurzaam kunnen kweken in de eigen stad? Steeds meer creatieve ondernemers lanceren zich met gezond boerenverstand in de stadslandbouw. Gedreven door idealisme, maar vooral met de voeten in de aarde. Of het water. Of het houtzaagsel.

Stadslandbouw wereldwijd verkopen Pascal De Bondt, Smart Farmers

“In 2016 bouwden we met Smart Farmers in Gent de Urban Smart Farm, een proefproject waar we vis, schaaldieren, kruiden en groenten kweekten in de stad, in één installatie die bestond uit twee zeecontainers voorzien van zonnepanelen. Bij aquaponics, zoals de combinatieteelt van vissen en planten in één ecosysteem heet, wordt het water permanent gezuiverd en hergebruikt om de planten te irrigeren. Micro-organismen zetten de afvalstoffen van de vissen om in de stoffen die nodig zijn voor de groentekweek. Op die manier kun je produceren zonder afval, met veel minder water en zonder pesticiden, antibiotica of kunstmest. Er bleek ook een markt te zijn voor onze producten, vooral bij de lokale horeca.

“Ondertussen hebben we onze technologie verder geperfectioneerd en starten we binnenkort met de bouw van de Urban Smart Farm 2.0, een grootschalige stadsboerderij van 1000 vierkante meter op een locatie heel dicht bij het centrum van Gent.

“Omdat de combinatie van technologie ontwikkelen en zelf aan landbouw doen voor ons niet langer houdbaar was, hebben we de boerenactiviteit afgesplitst in een coöperatie, waarin alle Gentenaars kunnen participeren. Niet alleen financieel: burgers zullen ook kunnen meewerken en opleidingen volgen. De boerderij zal ook samenwerken met scholen en bedrijven. Wij blijven het project ondersteunen. Zo houden wij als bedrijf voeling met de praktijk.

“De technologie die we met Smart Farmers hebben ontwikkeld, gaan wij nu wereldwijd in de markt zetten. Er is interesse bij steden, architecten en stadsplanners, maar ook bij tuinbouwers die hun teelt met het kweken van vissen willen combineren.”

Dakboerderij met pop-uprestaurant Sabien Windels, Roof Food

“Zonde dat we al die daken in onze steden amper gebruiken. Terwijl ze zo veel potentieel hebben: zonlicht, regenwater, uitzicht. Ik begon met een thuisexperiment met daktuinieren en besliste daarop dat professioneel te gaan doen. Na een lange zoektocht vond ik in het bedrijvencentrum De Punt in Gentbrugge een geschikte locatie.

“Eén uitdaging was om kwalitatieve producten te telen, een andere om er ook een rendabele business van te maken. Daarom koppelde ik er een cateringbedrijf aan. Ik vond daarvoor een partner in kok en medezaakvoerster Nine. In het putje van de winter en het hartje van de zomer organiseren we hier dakdiners. Alles wat we koken is vegetarisch, maar van een gastronomisch niveau. Verder geven we rondleidingen en organiseren we teambuildings.

“We telen klassiekers zoals tomaten, komkommer, pompoen en boerenkool, maar ook rariteiten: blauwe mais of gekleurde wortelen. Je vindt hier ook heel wat eetbare bloemen en massa’s kruiden. Ons teeltplan is complex, omdat we met veel factoren rekening moeten houden. Zo willen we de opbrengst per vierkante meter maximaliseren, vandaar de focus op gewassen die na het oogsten snel teruggroeien. Verder kiezen we voor gewassen die niet te veel werk vragen in de keuken. En ook de esthetiek van onze dakboerderij is belangrijk.

Paddenstoelen onder de karateclub Joachim Sohie, Zjef Van Acker en Bart Van Tuykom, Pad en Stoel

“De vraag naar lokaal en ecologisch geproduceerd voedsel stijgt. Paddenstoelen worden voornamelijk geïmporteerd, terwijl ze evengoed lokaal kunnen worden geteeld. Omdat ze worden gekweekt in zakken, kan dat perfect in leegstaande ruimtes in de stad. Je kunt ze ook in de hoogte kweken.

“Voor de paddenstoelenkweek heb je substraat nodig, afkomstig van afvalstromen. Wij werken vooral met houtzaagsel, gerecupereerd uit schrijnwerkerijen en gemengd met graankorrels. Maar je kunt ook koffiegruis of papieroverschotten gebruiken. “Wij zijn met onze eerste kwekerij begonnen in Deurne-Zuid, onder een karateclub. Een ruimte van 120 vierkante meter waar we vijf lagen hoog werken. We zijn gestart met oesterzwammen en shiitakes, met de bedoeling het aanbod uit te breiden. We leveren het hele jaar door verse producten, tegen prijzen die niet hoger liggen dan die van de ingevoerde paddenstoelen.

“Onze klanten zijn vooral biologische eethuisjes in Antwerpen en Gent. We werken ook samen met bioboerderijen. Maar we richten ons ook tot particulieren. Die kunnen een oogstaandeel kopen. Dat komt erop neer dat je zes maanden vooraf betaalt voor een paddenstoelenabonnement. Een vorm van crowdfunding dus, waarmee wij onze research financieren. En hopelijk op korte termijn een tweede kwekerij kunnen openen in Gent.”