Spreken is goud, zwijgen zilver

Burggraaf Etienne Davignon heeft een Britse hang naar valse nederigheid. Al tien jaar noemt hij zich met wellust “nen ouwe pee”. Hij jokt, is een overlever en kan voor een senior van zeventig knokken. Etienne Davignon verliet op een ongelukkig ogenblik de staatselite voor de financiële wereld. De gewezen Europees commissaris arriveerde bij de Generale Maatschappij van België (GMB) in 1986, op een moment dat de holding stekeblind en vermolmd was. Was hij in 1972 overgestoken en indien hij zijn ironie, diplomatieke handigheid en Belgicainse werkelijkheidszin in de Koningsstraat had kunnen laten gisten, dan had hij dertig jaar later niet het doodsvonnis horen vellen over het miezerige restant van de oer-Belgische industrieclub. GMB verdwijnt in Tractebel op bevel van Suez. RIP.

Een trofee onder de ondernemingshistories is het gedenkschrift Société Générale de Belgique 1822-1972. De oude vrijster – bewonderd, gevreesd, hovaardig, anti-Vlaams – beklom de piek van haar triomfen. Als la Générale sprak, dan luisterde de Wetstraat en kon men er op vertrouwen dat de overbuur – het koninklijk paleis – mee de regie voerde. Honderdvijftig jaar Générale was een orgie van eigenlof, colloquia, toespraken, boeken, recepties en persreizen naar de vier windstreken.

Op zondag 17 januari 1988 arriveerde Carlo de Benedetti met pralines bij gouverneur René Lamy van de Generale Maatschappij. Die smeet twee maanden voordien een zakenbankier die hem verwittigde dat Generale Maatschappij de prooi zou worden van de internationale overnamegolf op de keien. De Generale was ziende blind; de bazen dachten dat ze dachten en de basis deed alsof er dialoog en tegenspraak en ideeën opborrelden. Het hele bouwsel was een leugen.

Wat liep er fout? Lees Paul Verhaeghe, oud- McKinseyaan en internetondernemer. Hij ontrafelt het gesluierde denken van de ondernemingen (zie blz. 24). De dynamica van de besluitvorming is doortrapt. Leerrijk en ontgoochelend is het om vast te stellen hoe in teams van tien de ploegleider snel niet meer weet wat zijn maats écht denken. Voor deze kleine autoriteit kronkelen zij al. Wie kan dan geloven dat in ondernemingen met 500, 1000, 10.000-en medewerkers de CEO vrank en vrij hoort wat hij moet horen: de mankementen, de vergissingen, de foute cijfers, de zwakteanalyse? Uit lafheid, opportunisme en domheid klimt tot bij hem en zijn directiecomité datgene wat de macht bevalt en bestendigt. Met grotere eerlijkheid in de omgang tussen baas, basis en hiërarchie waren Generale Maatschappij, Lernout & Hauspie, Enron, WorldCom, Philips Hasselt, Brepols Printing waarschijnlijk blijven bestaan.

Zijn de mensen fout of de structuren? Verhaeghe wijst naar de structuren en bouwt met algoritmes een vrijhaven op het internet waar anoniem de klok van de waarheid mag luiden. Concreet in België voldoet deze analyse slechts half: Belgen zijn risicomijdend en onderdanig. Tel dus bij de structuren die aansporen tot leuteren ook de mensen. Wat te doen? De ogen openen voor de verleiding van de onwaarheid bij discussies. Onafhankelijke bestuurders laten meedenken – zonder ze te hoog te vergoeden of ze zwijgen om het smeer (welke prof-bestuurder verdient niet meer met dat mandaat dan met zijn universitaire leeropdracht?). Op de beurs durven gaan, niet om de makkelijkere bedrijfsthesaurie (de bedrijven financieren zich door ingehouden winsten), maar om de kritiek van spaarders, analisten en toezichthouders. Tegenspraak brengt ons verder.

Frans Crols [{ssquf}]