‘Splitsing justitie is noodzakelijk, spijtig genoeg’

Frank Fleerackers is “met enige spijt” voorstander van de splitsing van justitie. “De Franstalige juristen met hun Latijnse eloquentie en wetenschappelijke verfijning geven een zekere meerwaarde aan ons Belgische rechtssysteem. Door het Franstalige conservatisme blijft de Belgische justitie echter steken in de negentiende eeuw. Hun houding is niet meer verenigbaar met de nuchtere, wat Germaanse aanpak van de Vlaamse juristen.”

Waaruit blijkt de tegenstelling tussen noord en zuid?

FLEERACKERS. “Een voorbeeld is het college van procureurs-generaal die samen een federaal justitieel beleid moeten uitwerken. In de praktijk staan Gent en Antwerpen altijd tegenover Luik en Bergen, met Brussel als vijfde wiel aan de wagen. Dus wordt er niets beslist. Door de radicaal tegengestelde houding van Franstalige en Vlaamse juristen, raakt justitie compleet in een patstelling. Het is dus in het voordeel van alle rechtsonderhorigen dat er snel een deblokkering komt.

“Een ander voorbeeld zijn de hervormingen die Stefaan De Clerck wilde doorvoeren. Alle arbeidsrechtbanken, rechtbanken van koophandel en van eerste aanleg zouden onder een gemeenschappelijke koepel terechtkomen. Het aantal rechtbanken werd drastisch beperkt. Een groter apparaat van inzetbare rechters zou justitie veel efficiënter organiseren. Bovendien zouden magistraten zich kunnen specialiseren in bepaalde rechtsniches. Het is dramatisch dat rechters zich in een of ander klein arrondissement van vandaag op morgen moeten bijscholen in fiscale en financiële spitstechnologie omdat ze plots een monsterdossier op hun bureau krijgen. Specialisatie na vergroting is de logica zelve. Advocaten waren vroeger ook hoofdzakelijk generalisten, terwijl ze vandaag bijna allemaal specialisten zijn.

“De aangekondigde hervormingen van De Clerck hadden in Vlaanderen een breed draagvlak en werden ook gesteund door de Vlamingen binnen de Hoge Raad. Tegen alle eerdere afspraken in publiceerden de Franstalige leden een perscommuniqué tegen de hervorming. Waarmee ze nota bene als uitgesproken Belgicisten de fundamentele tweedeling in justitie zelf publiek maakten. Dat was voor mij de druppel. De Hoge Raad wordt best gesplitst en de rest van justitie moet volgen.”

Hoe organiseert u de splitsing van justitie in Brussel als de splitsing van het gerechtelijk arrondissement er al een probleem is?

FLEERACKERS. “Op zijn Brussels: zeer pragmatisch. Elke jurist – Nederlands- en Franstalig – weet dat die splitsing in het voordeel is van beide taalgroepen. Met pragmatisme aan de twee kanten kan je perfect het principe handhaven van een federaal rechtsstelsel voor inhoudelijk recht, terwijl je de organisatie regionaliseert en elke bevolkingsgroep haar eigen justitieel apparaat laat beheren.

“Zeg ik dat omdat ik de ultieme flamingant ben? Neen! Ik zeg dat omdat ik als een pragmatische jurist nu vaststel dat de federale justitie niet werkt. We lopen vast op culturele verschillen op een moment dat we het geld en de tijd ontberen en een doorgedreven hervorming snel noodzakelijk is. De bevolking heeft geen vertrouwen in justitie. Dat is het begin van het einde van het vertrouwen in de samenleving zelf.”

U bent als lid van de Hoge Raad voor de Justitie mee verantwoordelijk voor de benoeming van magistraten. Speelt de levensbeschouwelijke achtergrond nog mee als criterium?

FLEERACKERS. “Ik heb me laten vertellen dat het onder paars soms belangrijk was dat de magistraat voor zijn benoeming geen diploma had van een katholieke universiteit. Ik word zelf beschouwd als iemand met een christelijke achtergrond en kan dus in alle oprechtheid getuigen dat het onderscheid gelovig/vrijzinnig absoluut niet meer speelt. Ook de partijkaart niet. Meer nog, als iemand te zeer een benoeming wil doordrukken of blokkeren, en de andere leden vermoeden een manipulatie, volgt bijna onmiddellijk een tegengestelde reactie. De tijd van de politieke benoeming van magistraten behoort echt wel tot het verleden.”

Bestaat het gevaar niet dat de psychosociale test die de Hoge Raad wil invoeren, net zal leiden tot een heimelijke toetsing van het politieke profiel?

FLEERACKERS. “Daar raakt u een heet hangijzer aan. Geen enkele academicus raakt vandaag ergens benoemd zonder zo’n test. Waarom moet dat bij justitie dan anders zijn? Maar, toegegeven, er bestaat de kans dat het uitselecteren van individualistische versus altruïstische magistraten inderdaad een bepaalde ideologische achtergrond aan het licht kan brengen. Ik ben daar niet tegen. Het is belangrijk dat we dat weten, zoals we ook moeten weten of een kandidaat aan machtshonger of beslissingsdrift lijdt. Dat kan een voordeel dan wel een nadeel zijn naargelang de functie die hij of zij ambieert. Zo kunnen we de juiste magistraat op de juiste plaats benoemen, of het nu een vrederechter is of een raadsheer in Cassatie. De meerderheid van de Vlamingen staat hier, alweer, lijnrecht tegen de Franstaligen, die vrezen dat zo’n test de onafhankelijkheid van de magistraten in het gedrang brengt. Het is een van de vele tegenstellingen die een federale justitie onleefbaar maken.”