Sollicitatiegesprek met uw toekomstige kaderleden

Wilt u straks een filiaal openen in Oost-Europa? Dan doet u er goed aan eerst even te polsen hoe de nieuwe elite daar over u denkt. Trends trok naar het Poolse Natolin, waar de Oost-Europese broer van het Brugse Europa College is gevestigd. We voerden er ‘sollicitatiegesprekken’ met wat wel eens uw toekomstige Oost-Europese kaderleden zouden kunnen worden.Warschau (Polen).

Warschau (Polen).

Er waart een spook door Europa. Binnen de Europese Unie (EU) raken de drie grootmachten Duitsland, Frankrijk en Groot-Brittannië nog nauwelijks op elkaar afgestemd. Romano Prodi, de voorzitter van de Europese Commissie, noemt het stabiliteitspact ” stupido.” Tijdens de Europese top de voorbije week – die volledig in het teken stond van de uitbreiding naar het oosten – werd vooral gebakkeleid over eurocenten. Bevlogen idealisme over het eengemaakte Europa was ver weg.

Ook de burgers van de Unie reageren onderkoeld op de tien nieuwe Oost-Europese lidstaten, die zich vanaf 2004 bij de unie vervoegen. De kloof blijft onpeilbaar diep, want het gemiddelde inkomen van het clubje van de tien nieuwkomers bedraagt 43% van dat van de EU. En de uitbreiding kost de westerse belastingbetaler al gauw 40 miljard euro.

Maar ook tussen de kandidaat-lidstaten onderling groeit de kloof. De breuklijn loopt van zuidoost naar noordoost, van arme staten zoals Albanië, Bulgarije en Roemenië – die door de Europese Commissie in de wachtkamer zijn geplaatst – naar de wat koopkrachtiger staten zoals Polen en de Baltische staten. De getuigenissen die Trends sprokkelde in het Europa College in het Poolse Natolin spreken boekdelen.

Een heilig geloof in de EU

De universiteit in de betere buitenwijk van Warschau is het visitekaartje van Polen voor de Europese Unie. Natolin werd in 1992 het eerste Europa College in Oost-Europa, naast de bekende en oudere broer in Brugge. Natolin zou de nieuwe bestuurselite van Oost-Europa kneden en klaarstomen voor het grote eenmakingswerk binnen de Europese Unie. Een academiejaar in het Europa College betekent een bijkomende licentie in Europese studies voor studenten die meestal een diploma economie, politiek of rechten op zak hebben.

Natolin telt ook westerlingen in de rangen, maar de helft van de studenten komt uit de kandidaat-lidstaten. Het is een select clubje van globetrotters, binnen een kosmopolitische, multiculturele wereld. Van de 94 studenten van het huidige academiejaar heeft het gros internationale ervaring. Als een vis in het water voelen zij zich in deze wereld zonder grenzen. Engels en Frans zijn de voertalen, maar Slavische talen – met vooraan het Pools – voeren de boventoon. Hier herleeft Mitteleuropa, al wordt er nauwelijks Duits gesproken.

Het is geen artificieel milieu, Natolin vormt geen kliekjes rond bepaalde nationaliteiten. Van een kloof tussen Oost en West is in Natolin geen sprake, beklemtoont de delegatie Oost-Europese studenten unisono. “Misschien wordt daar veel over gepraat, maar in de praktijk is daar weinig van te zien. Wat is dat trouwens, een Oost-Europese mentaliteit? We behoren tot eenzelfde Europese cultuur. Jarenlang waren we kunstmatig afgesneden door het IJzeren Gordijn.”

Albanië – nog geen kandidaat-lidstaat – en Bulgarije en Roemenië kijken reikhalzend naar de EU. “In Bulgarije wordt de toetreding geïdealiseerd,” zegt Elena Kamilarova (24). “Europa is het manna dat uit de hemel zal vallen en alle problemen zal oplossen. Pas als de uitbreiding in de praktijk wordt omgezet, zal de kritiek aanzwengelen. Want dan moeten sommige bedrijven onvermijdelijk dicht en komen er productiequota. Bulgarije is gewoon niet klaar voor de EU. Het uitstel tot 2007 is niet meer dan logisch.”

Ook Roemenen koesteren een onverminderd geloof in de EU. “Na de Tweede Wereldoorlog wachtten we op de Amerikanen, vandaag op de Europeanen,” zegt CarmenRusu (25). Bij de Albanees Gjergji Filip (25) horen we hetzelfde geluid. “De EU is onze toekomst. Het is een stabiliserende factor voor onze maatschappij.”

Bureaucratische kommaneukers

Volgens de jongste opiniepeiling steunt 89% van de Roemenen de toetreding. In Slowakije is het percentage al gezakt tot 74%. En de kritiek groeit. De Hongaar István Németh (25) vindt dat op zich al een opmerkelijke zaak. “Oost-Europa is decennialang onderdrukt door de Sovjet-Unie. We mochten nooit kritiek hebben of onze eigen mening uiten.”

De pijnpunten zijn het democratische deficit, de manke werking van de instellingen, de timing van de toetreding, en de informatieverstrekking door de Europese Commissie. De Poolse Dominika Nowak (25): “Begin jaren negentig werd de uitbreiding met tien nieuwe lidstaten plechtstatig aangekondigd. De datum was 2004, en dat leek ver weg. Plots komt die datum heel nabij, maar de Europese regelgeving is er niet klaar voor.”

“Ik ben nogal pessimistisch over dat jaar 2004,” vult István Németh uit Hongarije aan. “Die datum komt veel te vroeg. Het is eerder een politieke dan een economische beslissing. Hongarije heeft nog twintig jaar achterstand op Duitsland.”

Vooral het gemeenschappelijk landbouwbeleid van de EU moet het ontgelden. De rechtstreekse inkomenssteun voor de Oost-Europese boeren zal vanaf 2004 amper een kwart bedragen van die bij de collega’s in het Westen. Pas in 2013 ligt de lat gelijk. “Ik kan dat begrijpen vanuit het standpunt van de EU. Maar de Poolse regering zou alles moeten doen om onze landbouw te ondersteunen,” laat Dominika Nowak verstaan.

En het zal hard worden de volgende vijf jaar, waarschuwt de nieuwe golf van eurocraten. De omzetting van Europese regelgeving in nationale wetten zal prijsverhogingen meebrengen. Energie, huurprijzen en openbaar vervoer zullen niet langer worden gesubsidieerd. Productiequota worden verder verstrakt, markten moeten zich liberaliseren. “De Hongaarse KMO’s zijn niet klaar voor de onvermijdelijke concurrentie. En die vormen net de kern van ons economisch weefsel,” waarschuwt István Németh.

Het enthousiasme daalt verder naar het vriespunt hoe verder de landkaart opschuift naar het kille noordoosten van Europa. De Baltische staten kleven op ‘Brussel’ het bureaucratische aura van regelneven en kommaneukers. De opiniepeilers schetsen in Litouwen een onbesliste wedstrijd, met evenveel voorstanders als tegenstanders. Audrius Poviliunas (23): “Litouwers gingen van bij de start erg pragmatisch te werk. De Europese Unie is nooit een droom geweest. We hebben gewoon ons rekenwerk gemaakt, gekoppeld aan een kosten-batenanalyse.”

Ook in buurstaat Estland is het enthousiasme voor de unie lauw, met een score van 52% pro Europese Unie. “Esten zijn erg gesteld op hun onafhankelijkheid,” weet AvePoom (25). “Een klein deel van de bevolking reageert erg sceptisch ten aanzien van de EU en het afstaan van bepaalde bevoegdheden. We zijn pas onafhankelijk geworden van de Sovjet-Unie. De eurosceptici zijn bang dat er opnieuw boven hun hoofden zal worden beslist.”

Hengelen naar een topjob

Niet dat de studenten zelf tot het legertje eurosceptici behoren. “Zelf zijn we niet representatief voor de publieke opinie in de kandidaat-lidstaten,” klinkt het eenstemmige koor.

Anti-Europees sentiment is deze studenten duidelijk vreemd. Een (top)job in de hoogste etages van het Berlaymont-gebouw is het nec plus ultra. Natolin kweekt immers een nieuwe (Oost-)Europese elite. Het Europa College is een van de belangrijkste kweekvijvers voor een baan bij de Commissie. Van de alumni van het voorbije decennium belandde een kwart bij de Europese Commissie. Top of the bill is een job die nationale en Europese functies combineert.

De jongste lichting Oost-Europeanen telt vooral studenten die graag voor een overheid zouden werken. Financieel-economisch lijken ze niet zo sterk. De berekening van het kostenplaatje van de uitbreiding – variërend tussen 25 en 67 miljard euro – is niet hun grootste kopzorg.

De Estse Ave Poom was tweeënhalf jaar bedrijvig als ambtenaar bij Binnenlandse Zaken, en nestelt zich na haar studies opnieuw in die job. De Litouwer Audrius Poviliunas wil na dit academiejaar meteen in Brussel aan de slag. Ook de Bulgaarse Elena Kamilarova hengelt naar een job als eurocrate. Maar dan wel via een zijsprong, want eerst wil de specialiste in Europees recht enkele jaren bij een Frans advocatenkantoor aan de slag. De Sloveense Tanja Gorenc (26) vertrekt na dit academiejaar naar de hoofdstad Ljubljana, waar ze drie jaar aan de slag gaat bij het ministerie van Arbeid en Tewerkstelling. Vrij verkeer van personen binnen de Europese Unie wordt haar stokpaardje.

Het wc-papier kan beter

De Sloveense overheid is, samen met Polen, een van de schaarse verstekkers van een studiebeurs in Oost-Europa. Maar die overheid eist een return oninvestment. Tanja Gorenc zal de volgende drie jaar binnen de Sloveense ambtenarij werken.

Voorts sprokkelen de Oost-Europeanen vooral in West-Europa hun centen. Met vooraan beurzen via de Vlaamse Gemeenschap en de Koning Boudewijnstichting. Want een academiejaar in het Europa College ligt met zijn kostprijs van 15.000 euro aan de dure kant. Studenten uit Natolin hoesten de helft van de werkingskosten van het college op, die voorts grotendeels door Phare – het EU-hulpprogramma voor de nieuwe lidstaten – worden gefinancierd. Voor de Ossi’s is de kostprijs van 15.000 euro sowieso onbetaalbaar, lieten onze gesprekspartners verstaan. Niet alleen omdat het systeem van bancaire kredieten in Midden- en Oost-Europa nauwelijks is ontwikkeld. De Poolse Dominika Nowak bekijkt 15.000 euro als vijf jaarlonen van haar moeder, een verpleegster. De Bulgaarse Elena Kamilarova en de Roemeense Carmen Rusu kregen een beurs via de Koning Boudewijnstichting. “Zelf zouden we deze studie nooit kunnen betalen.”

Maar voor die smak geld van 15.000 euro wordt de studenten de nodige waar aangeboden. Uitstekende professoren en geen ex cathedra-toestanden, luidt het unisono. Internationale specialisten, die behoren tot het kransje van de flying faculty: voortdurend rondvliegend in Europa erbuiten, en actief in diverse gerenommeerde universiteiten.

Natolin zelf biedt een ideaal studiedecor. De omheinde en permanent bewaakte campus, tien kilometer buiten het centrum van Warschau, is een oase van rust. De vele hectaren bos in de achttiende-eeuwse residentie tonen de kleurenpracht van de herfst. Leslokalen, bibliotheek, studentenverblijven en restaurant bevinden zich binnen een straal van hooguit 300 meter. “Natuurlijk is dit een gouden kooi,” lacht Dominika Nowak. “Maar voor studenten is dit een ideale plek. Voor alles wordt gezorgd, je moet alleen eten en studeren.”

Natolin betekent voor vele Ossi’s een ongekende luxe. Het zijn weer alleen die vermaledijde Wessi’s die klagen over de slechte smaak van het water of de lage kwaliteit van het toiletpapier.

Wolfgang Riepl [{ssquf}]

wolfgang.riepl@trends.be

“De EU is nooit een droom geweest. Litouwers hebben het altijd zeer pragmatisch bekeken. We hebben gewoon ons rekenwerk gemaakt.”

Audrius Poviliunas (23), Litouwen

“Pas als de uitbreiding echt in de praktijk wordt omgezet, zal de kritiek in Oost-Europa aanzwengelen.”

Elena Kamilarova (24), Bulgarije

“De Hongaarse KMO’s zijn niet klaar voor de onvermijdelijke concurrentie.”

István Németh (25), Hongarije

“Estland is pas onafhankelijk geworden van de Sovjet-Unie. De eurosceptici zijn bang dat er opnieuw boven hun hoofden zal worden beslist.”

Ave Poom (25), Estland

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content