SOCIALE ZEKERHEID

De vergrijzing in de meeste industriële landen zet de financiering van de sociale zekerheid op losse schroeven. Te meer omdat almaar meer werknemers vroeger de arbeidsmarkt verlaten. In sommige landen daalde de arbeidsparticipatiegraad van 60- tot 64-jarige mannen in de voorbije drie decennia met 75%. De verhouding tussen gepensioneerden en werkenden stijgt daardoor onrustwekkend. Wie zal dat betalen?

Jonathan Gruber en David Wise, twee economen van het Massachusetts Institute of Technology (MIT), wijzen erop dat het socialezekerheidssyteem zelf mee verantwoordelijk is voor deze trend. Bewijsmateriaal voor hun stelling verzamelden ze in elf geïndustrialiseerde landen (België, Canada, Duitsland, Frankrijk, Italië, Japan, Nederland, Spanje, Zweden, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten).

Het socialezekerheidssysteem duwt op twee manieren ouderen uit de arbeidsmarkt:

Op de eerste plaats door de leeftijd waarop pensioenuitkeringen beschikbaar worden. Het is evident dat naarmate de pensioenuitkeringen vroeger beschikbaar worden, de uitstroom uit de arbeidsmarkt sneller verloopt. Bovendien fungeren in veel onderzochte landen werkloosheidsuitkeringen en vervangingsinkomens als feitelijke pensioenprogramma’s.

Een tweede en ietwat minder voor de hand liggende verklaring is de impliciete belasting van het systeem voor wie niet met vervroegd pensioen gaat. Een persoon ziet zijn totale toekomstige uitkeringen immers dalen als hij blijft voortwerken – naarmate hij langer werkt, krijgt hij misschien wel een hogere pensioenuitkering, maar intussen betaalt hij ook hogere socialezekerheidsbijdragen. De onderzoekers ontdekten dat hoe hoger die impliciete belasting, des te sneller mensen geneigd zullen zijn de arbeidsmarkt vroegtijdig te verlaten. Deze impliciete belastingtarieven kunnen trouwens hoog oplopen: in Europa schommelen ze rond de 50%, met uitschieters tot 141% (de verhouding tussen wat werknemers verliezen aan toekomstige uitkeringen en hun huidige loon).

De gevolgen laten zich raden. Begin de jaren ’60 lag de arbeidsparticipatiegraad van mannen tussen 60 en 64 in bijna alle onderzochte landen nog boven de 70%. Halfweg de jaren ’90 was dat percentage in België, Nederland, Frankrijk en Italië gezakt tot onder de 20%. In de Verenigde Staten bleef daarentegen nog 53% van deze leeftijdsgroep actief. Gruber en Wise beklemtonen dat hierbij een pak ervaren productiecapaciciteit niet langer wordt benut. In België bijvoorbeeld werkt 67% van de personen tussen 55 en 65 jaar niet langer. De auteurs besluiten dat een sleutelrol voor het socialezekerheidsssysteem is weggelegd om deze trend te breken, een must gezien de demografische evolutie.

Jonathan Gruber and David Wise, “Social Security Induces Early Retirement Around the World”, NBER Working paper, NO. 6134.

Info: Tel. (00-1) 617.868.39.00.