Sociale zekerheid moet aan zuurstoffles

Slechts 61,7 procent van de sociale zekerheid wordt nog gefinancierd door sociale bijdragen. Hoog tijd om de band tussen de RSZ-financiering en de arbeidskosten losser te maken.

27,2 miljard euro. Zo veel geld moest de federale regering dit jaar vanuit de algemene middelen overhevelen om het budget van de sociale zekerheid in evenwicht te houden. Een belangrijk deel daarvan – meer dan 15 miljard euro – is de zogenaamde alternatieve financiering van de sociale zekerheid. Dat zijn inkomsten uit accijnzen en btw die de minderinkomsten uit verlaagde RSZ-werkgeversbijdragen van de voorbije tien jaar moeten compenseren.

Maar daarnaast moest de federale nog allerlei andere toelagen en renteloze leningen uit haar mouw schudden om de indruk te wekken dat de sociale zekerheid financieel gezond is. Daarbij wordt kwistig gebruik gemaakt van budgettaire newspeak zoals de ‘evenwichtdotatie aan de RSZ’ terwijl het om een ordinaire vestzak-broekzak gaat.

Het zo geroemde stelsel van de sociale zekerheid wordt in steeds mindere mate gefinancierd door opbrengsten uit de sociale bijdragen op arbeid. Amper 61,7 procent van de inkomsten komt daar nog van. Dat is een probleem in een land waar de lasten op arbeid al tot de hoogste van de geïndustrialiseerde wereld behoren. De hoge loonkosten zijn dus niet voldoende om de sociale zekerheid financieel gezond te houden.

Vandaar dat vakbonden zich verzetten tegen maatregelen als systeem waarbij de nettolonen in plaats van de brutolonen aan de levensduurte worden aangepast. Zo’n netto-indexering garandeert weliswaar de koopkracht van de werknemers en geeft ademruimte aan de bedrijven, maar de sociale zekerheid ziet er in eerste instantie weinig of niets van. Terwijl van een brutoloonsverhoging 66 procent wordt doorgestort aan de sociale zekerheid, is dat bij een netto-aanpassing 0 procent.

Toch is zo’n netto-indexering ook nuttig om de sociale zekerheid zuurstof te geven en de financiering van het stelsel te moderniseren. Want een netto-indexering zorgt voor extra jobs. Op basis van berekeningen van de hr-dienstverlener Securex en Trends spreken we over potentieel 27.000 extra jobs per jaar. Allemaal mensen die werkloos zouden zijn een uitkering krijgen. Mét een job, betalen ze sociale bijdragen. Dat vergeten vakbonden al te vaak. De netto-index zorgt ervoor dat de sociale zekerheid wel degelijk aan de zuurstoffles kan.

Maar ook dat is onvoldoende om het stelsel te redden. België heeft nood aan een nieuwe financiering van de sociale zekerheid waarin bijdragen op het loon enkel dienen om de arbeidsgebonden risico’s te financieren.

Tenslotte is de RSZ een verzekeringsstelsel waarbij men sociale bijdragen als premies betaalt, en zo verzekerd is tegen het risico om zijn job te verliezen (het werkloosheidstelsel) of lang te leven (het pensioenstelsel). Die takken kunnen blijvend gefinancierd worden door inkomsten uit arbeid.

De rest, zoals de gezondheidzorg en de kinderbijslag, moet expliciet verbonden worden aan gewone fiscale inkomsten zoals accijnzen en btw. De band tussen de financiering van de sociale zekerheid en arbeid wordt wel losser gemaakt, maar niet doorgeknipt. Dat is een veel transparanter systeem dan wat nu gebeurt.